İnsan Haklarının Küresel Yönetişimi: Değersel ve Sistemsel Kriz

Yıl 2024, Cilt: 73 Sayı: 3, 1799 - 1836, 31.10.2024

Muharrem Kılıç

https://doi.org/10.33629/auhfd.1530137

Öz

Küresel yönetişim ilk olarak “küresel” niteleyicisi olmadan 1980’li yılların sonlarından itibaren modern siyasi iktidarların nasıl el değiştirdiğini tanımlamaya ve açıklamaya çalışan kamu politikası olarak ortaya çıkmıştır. Geleneksel hiyerarşiye dayalı yönetim anlayışının ikamesi olarak düşünülen yeni yönetişim formları, teşvik edilmeye başlanmıştır. Böylelikle yönetişim, demokratik siyasal sistem içerisinde yurttaşların daha aktif politik öznelere dönüşmesinin imkanını yaratmıştır. Yönetişim ilkesinde otorite ve meşru gücün kaynağı, saltlıkla kamu otoritesinden (devlet) değil sivil toplumdan da neşet etmektedir. Nitekim yerel, bölgesel ve küresel ölçekte yönetişimin heryerdeliği ve kuşatıcılığı, yönetme erkinin tek başına devlet aygıtlarına indirgenmesini imkânsızlaştırmaktadır.
Bu noktada kamusal aktörler, uluslararası örgütler, sivil toplum kuruluşları ve ulusal insan hakları kurumları yönetişim düzeneğinde yerini almaktadır. Ulusal insan hakları kurumları, yerel ile uluslararası yönetişim arasındaki köprü vazifesinden ötürü insan haklarının yönetişiminde önemli bir kurumsal aktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak savaşlar, iç çatışmalar; ağır insani trajediler, yeni sömürge düzenleri; kültürel ve kimliksel parçalanmalar küresel yönetişim aktörlerinin kurumsal rollerinin sorgulanmasını da beraberinde getirmektedir. Ulusötesi sermayedarların ve daha çok elitist küresel hegemonların çıkarlarına hizmet etmeyi temel misyon edinen yeni yönetişim aktörlerinin kırılgan doğası, küresel adaletsizliğin giderek derinleşen bir krize dönüşmesine yol açmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Küreselleşme, İnsan Hakları, Ulusal İnsan Hakları Kurumları, Küresel Yönetişim, Yönetişimsellik İlkesi

GLOBAL GOVERNANCE OF HUMAN RIGHTS: VALUE AND SYSTEMIC CRISIS

Öz

Prior to qualifying as “global”, global governance first emerged as a public policy that attempts to define and describe how modern political powers had changed hands since the late 1980s. Considered as a substitute for the traditional hierarchical management model, new forms of governance have begun to be promoted. Governance has enabled citizens to become more active political actors within the democratic political system. In the principle of governance, the source of authority and legitimate power arises from not only public authority, but also civil society. The ubiquity and pervasiveness of governance on a local, regional, and global scale make it impossible to confine governance power solely to state structures.
Public actors, international organizations, non-governmental organizations and national human rights institutions (NHRIs) attain their place on the governance system. NHRIs emerge as a key institutional actor in the governance of human rights. Wars, conflicts, massive human tragedies, neocolonial orders and cultural and identity fragmentation bring into question the institutional functions of global governance actors. The fragile nature of new governance actors, whose main mission is to serve the interests of transnational capitalists and mainly elitist global hegemons, has led the global injustice to turn into a gradually worsening crisis.

Anahtar Kelimeler

Globalization, Human Rights, National Human Rights Institutions, Global Governance, Principle of Governance

Kaynakça

• Abbott, Kenneth W. ve Snidal, Duncan. “Strengthening International Regulation Through Transnational New Governance: Overcoming the Orchestration Deficit.” Vanderbilt Law Review 42, no. 2 (2009): 501-578.
• Agamben, Giorgio. İstisna Hali, Çeviren Kemal Atakay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2020.
• Anadolu Ajansı, 2024, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israilin-306-gundursaldirilarini- surdurdugu-gazzede-can-kaybi-39-bin-677ye-cikti/3297377
• Barnett, Michael ve Duvall, Raymond. “Power in Global Governance.” içinde Power in Global Governance, Eds. Michael Barnett ve Raymond Duvall, 1-32. Cambridge: Cambridge University Press, 2005.
• Barnett, Michael ve Finnemore, Martha. “The Power of Liberal International Organizations.” içinde Power in Global Governance, Eds. Michael Barnett ve Raymond Duvall, 161-184. Cambridge: Cambridge University Press 2005.
• Betsill, Michele M. ve Corell, Elisabeth. “Introduction to NGO Diplomacy.” içinde NGO Diplomacy: The Influence of Nongovernmental Organizations in International Environmental Negotiations, Eds. Michele M. Betsill ve Elisabeth Corell, 1-18. Cambridge: The MIT Press, 2008.
• Bevir, Mark. A Theory of Governance. Berkeley: GAIA Books, 2013.
• Bexell, Magdalena, Jönsson, Kristina ve Uhlin, Anders. “The Comparative Study of (De)legitimation Processes in Global Governance.” içinde Legitimation and Delegitimation in Global Governance: Practices, Justifications, and Audiences, Eds. Magdalena Bexell, Kristina Jönsson ve Anders Uhlin, 3-24. UK: Oxford University Press, 2022.
• Cardenas, Sonia. “Emerging Global Actors: The United Nations and National Human Rights Institutions.” Global Governance 9, no. 1 (2003): 23-42.
• Cardenas, Sonia. Chains of Justice: The Global Rise of State Institutions for Human Rights. Pennsylvania: University of Pennsylvania Press, 2014.
• Cooper, Andrew F. ve Alexandroff, Alan S. “Introduction.” içinde Rising States, Rising Institutions: Challenges for Global Governance, Eds. Alan S. Alexandroff ve Andrew F. Cooper, 1-16. Washington DC: Brookings Institution Press, 2010.