Menopoz Öncesi Adet/ Menstrüasyon Sorunları Yaşayan Kadının İddeti

Year 2025, Volume: 66 Issue: 1, 245 - 266, 31.05.2025

Süleyman Şahin

https://doi.org/10.33227/auifd.1601784

Abstract

İslam hukuku, aile birlikteliğinin sona erme aşamasında taraflara belirli sorumluluklar yüklemektedir. Nikah bağının sona ermesi veya nikah şüphesinin ortaya çıkması durumunda kadın için söz konusu olan iddet, bu görevlerden biridir. İddet, nikahın sona ermesine neden olan hususlar ve kadının fizyolojik durumu doğrultusunda beklenmesi gereken süreyi ifade ederken iddetin sebepleri arasında ölüm ile talâk, fesih ve benzeri işlemler yer alır. Bu makalede, menopoz öncesi adet sorunları yaşayan kadınların iddeti incelenmiştir. Adet sorunları yaşayan kadından, adet görmeye başladıktan sonra bilinen veya bilinmeyen nedenlerle hayız görmeyenlerle sürekli istiḥāḍa kanı gören ve hayız kanını bundan ayırt edemeyen kimseler kastedilmektedir. Kur’an ve Sünnet’te bu durumu doğrudan açıklayan bir nas bulunmamakla birlikte literatürde konuyla alakalı farklı yaklaşımlar mevcuttur. Hususen 65/eṭ-Ṭalāḳ suresinin 4. ayetindeki "irtebtum/şüphe ederseniz" ifadesi etrafında bazı yorumlar bu konuyla irtibatlandırılmıştır. Ayrıca, hayız görmeye başladıktan sonra bir daha adet görmeyen kadının iddeti, sahabe döneminde yaşanan olaylar etrafında ihtilaflara konu olmuş ve mezhepler arasındaki görüş ayrılıklarının temelini bu ihtilaflar oluşturmuştur. Makalede tümevarım yöntemi esas alınmış, kategorik detaylandırma ve yorumlama unsurlarından istifade ile ayet, sahabe uygulaması ve mezheplerin görüşleri tahlil edilmiştir. Meselenin aktüel yönüne dikkat çekmek üzere günümüzde İslam hukuku çerçevesinde oluşturulan aile hukuku kanunlarına da atıfta bulunulmuştur. Elde edilen bulgulara göre tıbben adete dair durumun süreklilik arz ettiğini ortaya koyma şartıyla hayız görmeyen kadın ile musteḥāḍanın iddetinin üç ay olarak takdir edilmesi hem maslahatın temini hem de zararın izalesi açısından daha isabetli bulunmuştur.

Keywords

İslam Hukuku, İddet, Hayız, Hayız Görmeyen Kadın, Musteḥāḍa

The ʿIddah of a Woman Experiencing Menstrual Problems Before Menopause

Abstract

Islamic law imposes certain duties and responsibilities on the parties during the dissolution of the family union. One of these duties is iddah, which is an important issue for the woman in the event of the termination of the marriage or the emergence of a suspicion of marriage. While iddat refers to the period of time that must be waited in line with the transactions that cause the marriage to end and the physiological condition of the woman, the causes of iddah include death, talaq, annulment and similar transactions. This article examines the iddah of women who have problems during menstruation. This refers to women who do not menstruate for known or unknown reasons after the onset of menstruation, and women who constantly see istiḥāḍa blood and cannot distinguish it from menstrual blood. Although there is no Qur'ān or Sunnah that directly explains this situation, there are different approaches to the subject in the literature. In particular, some interpretations around the phrase “irtebtum/if you doubt” in verse 4 of al-Ṭalāḳ have been linked to this issue. In addition, the iddah of a woman who does not menstruate again after she starts menstruating has been the subject of disputes due to the events that took place during the time of the Companions, and these disputes formed the basis of the differences of opinion among the sects. The article is based on the inductive method and analyzes the verse, the practice of the Companions and the views of the sects by utilizing the elements of categorical elaboration and interpretation. In order to draw attention to the actual aspect of the issue, reference is also made to the family law laws established within the framework of Islamic law today. According to the findings, it was found more accurate in terms of both the achievement of benefit and the elimination of harm that the menstrual period of the menstruating woman and the musteḥāḍa should be three months, provided that it is medically proven that the menstruation is continuous.

Keywords

Islamic Law, ʿIddah, Menstruation, Nonmenstruating Woman, Mustaḥāḍah

References

• Acar, H. İbrahim. “İddet.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21/466-471. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• el-Buhūtī, Manṣūr b. Yūnus. Keşşāfu’l-Ḳınāʿ ʿan Metni’l-İḳnāʿ. Tah. Muḥammed Emīn ed-Dimnāvī. Beyrūt: ʿAlemu’l-Kutub, 1997.
• el-Ceṣṣāṣ, Aḥmed b. ʿAlī er-Rāzī. Aḥkāmu’l-Ḳurʾān. Tah. Muḥammed Ṣādıḳ el-Kamḥāvī. Beyrūt: Dāru İḥyāi’t-Turās̱i’l-ʿArabī, 1405.
• ed-Derdīr, Ebu’l-Berakāt Aḥmed b. Muḥammed b. Aḥmed. eş-Şerḥu’ṣ Ṣaġīr ʿalā Aḳrabi’l-Mesāil ilā Meẕhebi’l-İmām Mālik. Tah. Abdulbāḳī b. Muḥammed b. İbrāhīm. Beyrūt: Dāru İbnu Ḥazm, 2013.
• Durmuş, Üzeyir. "İslam Hukukunda İddet ve Hükümleri." Yüksek Lisans, Marmara Üniversitesi İstanbul, 2006. el-Ġazzālī, Huccetulislām Ebū Ḥāmid Muḥammed b. Muḥammed. el-Vasīṭ fi’l-Meẕheb. Tah. Aḥmed Maḥmūd İbrāhīm. el-Ḳāhira: Dāru’s-Selām, 1997.
• Gümüş Böke, Emine. “İslam Hukuku Açısından Kadının İddet Nafakası.” Düzce Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4:2 (2020): 93-112.
• el-Ḥaṭṭāb, Ebū ʿAbdillāh Muḥammed b. ʿAbdirraḥmān. Mevāhibu’l-Celīl li Şerḥi Muḫtaṣari Ḫalīl. Tah. Zekeriyyā ʿUmeyrāt. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1995.
• İbn ʿAbdilber en-Nemerī, Ebū Ömer Cemāluddīn Yūsuf b. ʿAbdillāh b. Muḥammed b. ʿAbdilber en-Nemerī. el-Kāfī fī Fıḳhi Ehli’l-Medīneti’l-Mālikī. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1992.
• İbn ʿĀbidīn, Muḥammed Emīn b. Ömer b. ʿAbdilazīz el-Ḥuseynī. Reddu’l-Muḥtār ʿala’d-Durri’l-Muḫtār Şerḥi Tenvīri’l-Ebṣār. Beyrūt: Dāru’l-Maʿrife, 2015.
• İbn Cuzey, Ebu’l-Ḳāsım Muḥammed b. Aḥmed b. Muḥammed el-Kelbī el-Ġırnāṭī. el-Ḳavānīnu’l-Fıḳhiyye fī Telḫīṣi Meẕhebi’l-Mālikiyye ve’t-Tenbīh ʿalâ Meẕhebi’ş-Şāfiʿiyye ve’l-Ḥanefiyye ve’l-Ḥanbeliyye. Tah. Muḥammed b. Seydī Muḥammed Mevlāy, ts.
• İbn Ḳayyim el-Cevziyye, Şemsuddīn Muḥammed b. Ebī Bekr. İʿlāmu’l-Muvaḳḳiʿīn ʿan Rabbi’l-ʿĀlemīn. Tah. Muḥammed Muḥyiddīn ʿAbdulḥamīd. Beyrūt: el-Mektebetu’l-ʿAṣriyye, 2011.
• İbn Ḳudāme, Muvaffaḳuddīn Ebū Muḥammed ʿAbdullāh b. Aḥmed. el-Muġnī. Beyrūt: Dāru’l-Fikr, 2011. İbnu’l-ʿArabī, Ebū Bekr Muḥammed b. ʿAbdillāh. Aḥkāmu’l-Ḳur’ān. Tah. Muḥammed ʿAbdulḳādir ʿAtā. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2003.
• İbnu’l-Humām, Kemāluddīn Muḥammed b. ʿAbdilvāḥid es-Sivāsī. Şerḥu Fetḥu’l-Ḳadīr. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2009.
• Ḳāḍī ʿAbdulvehhāb, Ebū Muḥammed ʿAbdulvehhāb b. ʿAlī b. Naṣr et-Taġlibī el-Baġdādī. el-Meʿūne ʿalā Meẕhebi ʿĀlimi’l-Medīne. el-Ḳāhira: Şeriketü’l-Kuds, 2012.
• Karaman, Hayrettin. Mukayeseli İslam Hukuku. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
• Karataş, Fatih. “İslam Hukukunda İddet.” Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4:8 (2013): 161-190. el-Kāsānī, Ebū Bekr b. Mesʿūd. Bedāʾiʿu’ṣ-Ṣanāʾiʿ fī Tertībi’ş-Şerāʾiʿ. Tah. Muḥammed Tāmir. el-Ḳāhira: Dāru’l-Ḥadīs̱, 2005.
• el-Ḳurṭubī, Ebū ʿAbdillāh Muḥammed b. Aḥmed b. Ebī Bekr. el-Cāmiʿ li Aḥkāmi’l-Ḳur’ān. Tah. ʿAbdullāh b. ʿAbdilmuḥsin et-Turkī. Beyrūt: Muessesetu’r-Risāle, 2006.
• Mālik b. Enes, Ebū ʿAbdillāh Mālik b. Enes b. Mālik b. Ebī ʿĀmir el-Aṣbahī el-Yemenī. el-Muvaṭṭa’. Tah. Muḥammed Fuād ʿAbdulbāḳī. Beyrūt: Dāru İhyāi’t-Turās̱i’l-ʿArabī, 1985.
• Mālik b. Enes, Ebū ʿAbdillāh Mālik b. Enes b. Mālik b. Ebī ʿĀmir el-Aṣbahī el-Yemenī. el-Muvaṭṭa’ bi rivāyeti Muḥammed b. el-Ḥasen eş-Şeybānī. Tah. ʿAbdulvehhāb ʿAbdullatīf. el-Mektebetu’l-ʿİlmiyye, ts.
• el-Māverdī, Ebu’l-Ḥasen ʿAlī b. Muḥammed b. Ḥabīb. el-Ḥāvi’l-Kebīr fī Fıḳhi Meẕhebi’l-İmāmi’ş-Şāfiʿī. Tah. ʿAlī Muḥammed Muʿavvaḍ - ʿĀdil Aḥmed ʿAbdulmevcūd. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1994.
• el-Merġīnānī, Burhānuddīn Ebu’l-Ḥasen ʿAlā b. Ebī Bekr el-Ferġānī. el-Hidāye Şerḥu Bidāyeti’l-Mubtedī. Tah. Muḥammed ʿAdnān Dervīş. Beyrūt: Dāru’l-Erḳam, ts.
• el-Mevṣılī, ʿAbdullāh b. Muḥmūd b. Mevdūd. el-İḫtiyār li Taʿlīli’l-Muḫtār. Tah. Hālid ʿAbdurraḥmān el-ʿĀḳ. Beyrūt: Dāru’l-Maʿrife, 1998.
• en-Nefrāvī, Aḥmed b. Ġanīm b. Sālim. el-Fevākihu’d-Devānī ʿalā Risāleti İbn Ebī Zeyd el-Ḳayravānī. Tah. ʿAbdulvāris̱ Muḥammed ʿAlī. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1997.
• en-Nevevī, Ebū Zekeriyyā Muḥyiddīn Yaḥyā b. Şeref. Minhācu’ṭ-Ṭālibīn. Tah. ʿAbdurrezāk Şeḥḥūr el-Necm. Dımaşḳ: Dāru’l-Fayḥāʾ, 2013.
• en-Nevevī, Ebū Zekeriyyā Muḥyiddīn Yaḥyā b. Şeref. Ravḍatu’ṭ-Ṭālibīn. Tah. ʿĀdil Aḥmed ʿAbdulmevcūd - ʿAlī Muḥammed Muʿavvaḍ. Dāru ʿĀlemi’l-Kutub, 2003.
• Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararnamesi. Haz. Orhan Çeker, Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 2016.
• Öğüt, Salim. “İstihâze.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). 23:334-335.
• er-Remlī, Ebū ʿAbdillāh Şemsuddīn Muḥammed b. Aḥmed b. Aḥmed b. Ḥamza. Nihāyetu’l-Muḥtāc ilā Şerḥi’l-Minhāc. Beyrūt: Dāru İḥyāi’t-Turās̱i’l-ʿArabī, 1992.
• Saḥnūn, İbn Saʿīd et-Tenūḫī. el-Mudevvene ve’l-Muḫteliṭa fī Furūʿi’l-Mālikiyye. Tah. Hassān ʿAbdulmennān. Beyrūt: Beytu’l-Efkāri’d-Devliyye, 2010.
• es-Ṣan’ānī, ʿAbdurrezzāḳ b. Hemmām. el-Muṣannef. Tah. Ḥabīburraḥmān el-Aʿẓamī. Beyrūt: el-Mektebetu’l İslāmī, 1403.
• Soydan, Gülsüm. "Âdet Döngüsünün Tespitiyle İlgili Fıkhi Hükümlerin Tıbbi ve Sosyal Veriler Işığında Değerlendirilmesi." Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2024.
• eş-Şāfiʿī, Ebū ʿAbdillāh Muḥammed b. İdrīs. el-Üm. Tah. Rifʿat Fevzī ʿAbdulmuṭṭalib. Beyrūt: Dāru İbn Ḥazm, 2011. Şeyḫ Bedreddīn, Maḥmūd b. İsrāil b. ʿAbdulazīz. Cāmiʿu’l-Fuṣūleyn (Yargılama Usûlüne Dair). ed. Yunus Apaydın. Çev. Yunus Apaydın. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2012.
• eş-Şīrāzī, Ebu İsḥāḳ. el-Muheẕẕeb fī Fıḳhi’l-İmāmi’ş-Şāfiʿī. Tah. Muḥammed ez-Zuḥaylī. Dımaşḳ: Dāru’l-Ḳalem, 2017.
• eş-Şirbīnī, Şemsūddīn Muḥammed b. Muḥammed el-Ḫatīb. Muġni’l-Muḥtāc ilā Maʿrifeti Maʿānī Elfāẓi’l-Minhāc. Tah. Muḥammed Tāmir - Şerīf ʿAbdullāh. el-Ḳāhira: Dāru’l-Ḥadīs̱, 2006.
• Yalçın, İsmail. İslam Aile Hukuku. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2022.
• Yaman, Ahmet ve Halit Çalış. İslam Hukuku. Ankara: BİLAY, 2020.
• https://egov.sy/law/ar/294/0/القانون+رقم+4+لعام+2019+القاضي+بتعديل+بعض+مواد+قانون+الأحوال+الشخصية+الصادر+بالمرسوم+التشريعي+رقم+59+لعام+1953وتعديلاته.html (12.10.2024).
• https://www.e.gov.kw/sites/kgoarabic/Forms/QanoonAlAhwalAlMadaniyah.pdf (12.10.2024).
• https://egov.sy/law/ar/294/0/القانون+رقم+4+لعام+2019+القاضي+بتعديل+بعض+مواد+قانون+الأحوال+الشخصية+الصادر+بالمرسوم+التشريعي+رقم+59+لعام+1953وتعديلاته.html (12.10.2024).