“Devlet Baba”nın Temelleri: Klasik Çağında Osmanlı İmparatorluğu’nun Siyasal Kültürü

Year 2020, Volume: 20 Issue: 2, 45 - 64, 25.06.2020

Halil Kanadıkırık

https://doi.org/10.18037/ausbd.758092

Abstract

Bu çalışmada Türk siyasal kültürünün Osmanlı temellerine odaklanılmaktadır. Dönemsel bir sınırlandırma ile Osmanlı İmparatorluğu’nun klasik çağı olan ve yaklaşık olarak 14. ve 17. yüzyıl arasına tekabül eden bir zaman dilimi ele alınmıştır. Karmaşık bir tarihsel süreci zihinde daha tutarlı bir şekle kavuşturmak için ise Weber’in patrimonyalizm ideal tipinden faydalanılmıştır. Bu bağlamda çalışma çeşitli bölümlere ayrılmış ve öncelikle İmparatorluğun Bizans-İran siyasal geleneği çerçevesine nasıl yerleştiği irdelenmiştir. Takip eden bölümlerde hanedanın ve hükümdarlık kurumunun nasıl siyasal hayatın biricik meşruiyet kaynağı hâline geldiği ve idare, hukuk, ekonomi gibi kurumların ise nasıl tamamen bu meşruiyetin bağımlı değişkeni olarak teşkilatlandırıldığı anlatılmaktadır. Yönetenler ve yönetilenler arasındaki ilişki bu çerçevede belirli düzenliliklere oturtulmaktadır. Böylece modern Türkiye’de devlet-inşasına zemin oluşturan kapsamlı, karmaşık ve sofistike bir imparatorluk yapısının siyasal karakteri betimlenmektedir.

Keywords

İmparatorluk, Meşruiyet, Osmanlı, Patrimonyalizm, Siyasal Kültür

References

• Adanır, O. (2013). Osmanlı ve Ötekiler. Ankara: Doğu Batı.
• Afyoncu, E., Önal, A., Demir, U. (2010). Osmanlı İmparatorluğu’nda Askeri İsyanlar ve Darbeler. İstanbul: Yeditepe.
• Akdağ, M. (1949). Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve İnkişafı Devrinde Türkiye’nin İktisadi Vaziyeti. Belleten, 13 (51), 497-571.
• Akman, M. (1997). Osmanlı Devletinde Kardeş Katli. İstanbul: Eren.
• Barkan, Ö. L. (1952). Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Sürgünler. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 1952, 13, 56-78.
• Barkan, Ö. L. (1979). Süleymaniye Cami ve İmareti İnşaatı (1550 – 1557): İnşaata Ait Fermanlar. C. II. Ankara: TTK.
• Barkan, Ö. L. (Tarihsiz). Kolonizatör Türk Dervişleri, İstanbul: Hamle.
• Barkan, Ö. L., Ayverdi, E. H. (1970). İstanbul Vakıfları Tahrir Defteri: 953 (1546) Tarihli. İstanbul: Baha.
• Bayezid. (2012). Encyclopedia of Islam. 2. Edit. Leiden: E. J. Brill. http://dx.doi.org./10.1163/1573-3912_islam_SIM_1302. (Erişim Tarihi: 20.02.2018).
• Bayezid I. (1992). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde (Cilt. 5, s. 231-234). İstanbul: TDV İSAM.
• Belin, M. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Tarihi. Oğuz Ceylan (Çev.). Ankara: Gündoğan.
• de Busbecq, O. G. (2013). Türk Mektupları: Kanuni Döneminde Avrupalı Bir Elçinin Gözlemleri (1555 – 1560). Derin Türkömer (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Cahen, C. (2000). İslamiyet I: Doğuşundan Osmanlı Devletinin Kuruluşuna Kadar. Esat N. Erendor (Çev.). Ankara: Bilgi.
• Divitçioğlu, S. (2005). Oğuz’dan Selçuklu’ya: Boy, Konat ve Devlet. Ankara: İmge.
• Divitçioğlu, S. (2015). Asya Üretim Tarzı ve Osmanlı Toplumu. İstanbul: Alfa.
• Emecen, F. (2011). Osmanlı Klasik Çağında Hanedan, Devlet ve Toplum. İstanbul: Timaş.
• Erdost, M. İ. (2005). Asya Üretim Tarzı ve Osmanlı İmparatorluğu’nda Mülkiyet İlişkileri. Ankara: Onur.
• Faroqhi, S. (2011). Yeni Bir Hükümdar Aynası: Osmanlı Padişahlarının Kamusal İmgesi ve Bu İmgenin Algılanması. Gül Çağalı Güven (Çev.). İstanbul: Alfa.
• Faroqhi, S. (2016). Devletle Başa Çıkmak: Osmanlı İmparatorluğu’nda Siyasal Çatışmalar ve Suç 1550 – 1720. Hamide Koyukan Bejsovec (Çev.). İstanbul: Alfa.
• Genç, M. (2000). Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi. İstanbul: Ötüken.
• Gündüz, T. (2015). Anadolu’da Türkmen Aşiretleri: Bozulus Türkmenleri, 1540 – 1640. İstanbul: Yeditepe.
• Halaçoğlu, Y. (1998). XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı. Ankara: TTK.
• von Hammer, J. (2007). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. Mustafa Güçlü (Ed.). C.I. İstanbul: İlgi.
• Hiyel. (1998). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde (Cilt. 18, s. 170-178). İstanbul: TDV İSAM.
• İnalcık, H. (1967). Adaletnameler. Belgeler, 2 (3-4), 49-145.
• İnalcık, H. (2003). Şair ve Patron: Patrimonyal Devlet ve Sanat Üzerinde Sosyolojik Bir İnceleme. Ankara: Doğu Batı.
• İnalcık, H. (2004). “Türkiye ve Avrupa: Dün Bugün”. Doğu Batı – Makaleler I içinde (s. 215-241). Ankara: Doğu Batı.
• İnalcık, H. (2006). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300 – 1600). Ruşen Sezer (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi.
• İnalcık, H. (2007). Fatih Devri Üzerinde Tetkikler ve Vesikalar I. Ankara: TTK.
• İnalcık, H. (2008). Turkey and Europe in History. İstanbul: Eren.
• İnsel, A. (1996). Düzen ve Kalkınma Kıskacında Türkiye: Kalkınma Sürecinde Devletin Rolü. Ayşegül Sönmezay (Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• İnsel, A., Aktar, C. (2005). “Devletin Bekası” İçin Yürütülen Çağdaşlaşma Sürecinin Toplumsal Sorunları. Türkiye Toplumunun Bunalımı içinde (s. 19-59). İstanbul: Birikim.
• Kadızâdeliler. (2001) Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde (Cilt. 24, s. 100-102). İstanbul: TDV İSAM.
• Kafadar, C. (2017). Kendine Ait Bir Roma: Diyar-ı Rum’da Kültürel Coğrafya ve Kimlik Üzerine. İstanbul: Metis.
• Köprülü, F. (1984). Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu. Ankara: TTK.
• Köprülü, M. F. (2004). Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri. Ankara: Akçağ.
• Kütükoğlu, M. S. (1978). 1009 (1600) Tarihli Narh Defterine Göre İstanbul’da Çeşitli Eşya ve Hizmet Fiatları. Tarih Enstitüsü Dergisi, 9, 1-85.
• Lindner, R. P. (2000). Ortaçağ Anadolu’sunda Göçebeler ve Osmanlılar. Müfit Günay (Çev.). Ankara: İmge.
• Lowry, H. W. (2010). Erken Dönem Osmanlı Devleti’nin Yapısı. Kıvanç Tanrıyar (Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Malkoc- Og̲hullari. (2012). Encyclopedia of Islam. 2. Edit. Leiden: E. J. Brill. http://dx.doi.org/10.1163/1573-3912_islam_SIM_8813. (Erişim Tarihi: 22.02.2018).
• Mardin, Ş. (1991). Tabakalaşmanın Tarihsel Belirleyicileri: Türkiye’de Toplumsal Sınıf ve Sınıf Bilinci. Mümtaz’er Türköne, Tuncay Önder (Ed.), Türkiye’de Toplum ve Siyaset: Makaleler 1 içinde (s. 79-118). İstanbul: İletişim.
• Mardin, Ş. (2006). Atatürk ve Pozitif Düşünce. Mümtaz’er Türköne, Tuncay Önder (Ed.), Türkiye’de Toplum ve Siyaset: Makaleler 1 içinde (s. 189-202). İstanbul: İletişim.
• Mardin, Ş. (2017). Türkiye’de Din ve Laiklik. Fahri Unan (Çev.). Mümtaz’er Türköne, Tuncay Önder (Ed.), Türkiye’de Din ve Siyaset: Makaleler 3 içinde (s. 35-77). İstanbul: İletişim.
• Mesih Paşa. (2004). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde (Cilt. 29, s. 309-310). İstanbul: TDV İSAM.
• Mikhal-Og̲hlu. (2012). Encyclopedia of Islam. (2. Edit.). Leiden: E. J. Brill. http://dx.doi.org/10.1163/1573-3912_islam_SIM_5193. (Erişim Tarihi: 22.02.2018).
• Muamele. (2005). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde (Cilt 30, s. 319-320). İstanbul: TDV İSAM.
• Murad II. (2006). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde (Cilt. 31, s. 164-172). İstanbul: TDV İSAM.
• Murvar, V. (1971). Patrimonial – Feudal Dichotomy and Political Structure in Pre-Revolutionary Russia: One Aspect of the Dialogue between the Ghost of Marx and Weber. The Sociological Quarterly, 12 (4), 500-524.
• Nizamü’l-Mülk. (2012). Siyasetname. Mehmet T. Ayar (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür. (Özgün eser 11. yüzyılda yazılmıştır).
• Ocak, A. Y. (2004). Osmanlı “Resmi (Yahut İmparatorluk) İdeolojisi” Meselesi. Doğu Batı Dergisi, 29, 73-81.
• Ortaylı, İ. (2004). The Ottoman Millet System and It’s Social Dimensions. Can Cemgil Ed.), Ottoman Studies içinde (s. 15-22). İstanbul: İstanbul Bilgi University.
• Ortaylı, İ. (2010). Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi. Ankara: Cedit.
• Özgüdenli, O. G. (2006). Turco-Iranica: Ortaçağ Türk – İran Tarihi Araştırmaları. İstanbul: Kanknüs.
• Pipes, R. (1974). Russia under the Old Regime. New York: Charles Scribner’s Sons.
• Roux, J. P. (2007). Türklerin Tarihi: Pasifik’ten Akdeniz’e 2000 Yıl. Aykut Kazancıgil ve Lale Arslan-Özcan (Çev.). İstanbul: Kabalcı.
• Sahillioğlu, H. (1967). Osmanlılarda Narh Müessesesi ve 1525 Yılı Sonunda İstanbul’da Fiyatlar. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, 1, 36-40.
• Weber, M. (1964). The Theory of Social and Economic Organization. A. M. Henderson & Talcott Parsons (Trans.). New York: The Free.
• Wittek, P. (2017). Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu. Fatmagül Berktay (Çev.). İstanbul: Pencere.
• Zağanos Paşa. (2013). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde (Cilt. 44, s. 72-73). İstanbul: TDV İSAM.