Tüketicilerin Duygusal Zekâ Düzeylerinin Satın Alma Davranışları Üzerindeki Etkisi: Görgül Bir Araştırma

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 4, 65 - 82, 23.12.2020

Zehra Türk

https://doi.org/10.18037/ausbd.845730

Cited By: 1

Öz

Duygusal zekâ, kendi duygularının farkında olma, yönetme, düzenleme ve diğer insanların duygularını anlayabilme yeteneği olarak değerlendirilmektedir. Tüketiciler, her zaman rasyonel kararlarla değil, duygusal dürtülerin etkisi altında kalarak plansız, hedonik, faydacı ve kompulsif satın alma davranışı da sergileyebilmektedirler. Bu çalışmada, tüketicilerin duygusal zekâ düzeylerinin satın alma davranışlarında ne kadar etkisi olduğu araştırılmaktadır. Bu amaçla alan araştırması gerçekleştirilmiş, elde edilen veriler korelasyon ve regresyon analizleri ile test edilmiştir. Araştırmaya 488 tüketici katılmıştır. Araştırma sonucunda, duygusal zekâ ile tüketici satın alma davranışları arasında ilişki olduğu tespit edilmiştir. Duygusal zekâ alt boyutlarının, tüketici satın alma davranışlarından hedonik, faydacı, kompulsif ve plansız satın alma davranışları üzerinde etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Duygusal Zekâ, Hedonik, Faydacı, Kompulsif, Plansız Satın Alma Davranışı

Kaynakça

• Ahtola, O. T. (1985). Hedonic and utilitarian aspects of consumer behavior: An attitudinal perspective, Association for Consumer Research, 12, 7-10. Erişim adresi: https://www.acrwebsite.org/volumes/6348/volumes/v12/NA-12
• Akgül, D. (2014). Hedonik (hazcı) tüketimin özel günlerdeki alışveriş kültürü üzerindeki etkisi ve ülkelerarası karşılaştırmalı bir araştırma, (Yayımlanmamış doktora Tezi), Erciyes Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/
• Arnold, M. J., Reynolds, K. E. (2003). Hedonic shopping motivations, Journal of Retailing, 79(2), 77-95. doi: 10.1016/S0022-4359(03)00007-1
• Babin, B. J., Darden, W. R., Griffin, M. (1994). Work and/or fun: Measuring hedonic and utilitarian shopping value, Journal of Consumer Research, 20(4), 644-656. doi: 10.1086/209376
• Bayley, G., Nancarrow, C. (1998). Impulse purchasing: A qualitative exploration of the phenomenon, Qualitative Market Research: An International Journal, 1(2), 99-114. doi: 10.1108/13522759810214271
• Bearden, W. O., Netemeyer, R. G., Mobley, M. F. (1999). Handbook of marketing scales: Multi-Item measures for marketing and consumer behavior research. Newbury Park: SAGE Publications. doi: 10.4135/9781412984379
• Beatty, S. E., Ferrell, M. E. (1998). Impulse buying: modelling its precursors. Journal of Retailing, 74(2), 169-191. doi: 10.1016/S0022-4359(99)80092-X
• Bilgen, E. (2014). Kompulsif satın alma üzerinde materyalizm, statü tüketimi, moda yönelimi ve paraya yönelik tutumun etkisi, (Yayımlanmamış doktora tezi), Marmara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/
• Black, D.W. (2001). Compulsive buying disorder: Definition, assessment, epidemiology and clinical management, CNS Drugs, 15(1), 17–27. doi: 10.2165/00023210-200115010-00003
• Büyüker İşler, D., Atilla, G. (2013). Duygusal zekâ ve dürtüsel satın alma davranışı ilişkisi, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13(26), 180-206. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/288902
• Clover, V. T. (1950). Relative importance of impulse-buying in retail stores, Journal of Marketing, 15(1), 66-70. doi: 10.1177/002224295001500110
• Coley, A. L. (2002). Affective and cognitive processes involved in impulse buying, (Unpublished master’s thesis), The University of Georgia, Athens. Erişim adresi: http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.515.7956&rep=rep1&type=pdf
• Cooper, R.K., Sawaf, A., (1997). Executive EQ: Emotional intelligence in leadership and organizations, New York: Grosset Publications.
• Crowley, A. E., Spangenberg, E. R., Hughes, K. R. (1992). Measuring the hedonic and utilitarian dimensions of attitudes toward product categories, Marketing Letters, 3(3), 239-249. doi: 10.1007/BF00994132
• Çetinkaya, Ö., Alparslan, A. M. (2011). Duygusal zekânın iletişim becerileri üzerine etkisi: Üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 363-377. Erişim adresi: http://abs.mehmetakif.edu.tr/upload/0421_126_dosya.pdf
• Druskat, V. U., Mount, G., Sala, F. (2013). Linking emotional intelligence and performance at work: Current research evidence with individuals and groups. New York: Psychology. doi: 10.4324/9780203763896
• Eroğlu, F. (2016). Kompulsif satın alma: Kişisel faktörler, postmodern tüketim şekilleri ve reklama karşı tutumun rolüne yönelik bir araştırma, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(35), 253-282. doi: 10.31795/baunsobed.645323
• Füsun, A. (2002). Duygusal zekâ ve liderlik, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(12), 53-68. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/219218
• Gates, G. (1995). A review of literature on leadership and emotion: exposing theory, posing questions, and forwarding an agenda, Journal of Leadership & Organizational Studies, 2(4), 98-110. doi: 10.1177/107179199500200408
• Glatt, M. M., Cook, C. C. (1987). Pathological spending as a form of psychological dependence, British Journal of Addiction, 82(11), 1257-1258. doi: 10.1111/j.1360-0443.1987.tb00424.x
• Goleman, D. (1995). Emotional intelligence. New York: Bantam.
• Goleman,D. (1998). Duygusal zekâ: Neden IQ' dan daha önemlidir, (Çeviri: B.Seçkin), İstanbul: Varlık Yayınları.
• Hirschman, E. C., Holbrook, M. B. (1982). Hedonic consumption: Emerging concepts, methods and propositions, The Journal of Marketing, 46(3), 92-101. doi: 10.1177/002224298204600314
• Kacen, J. J., Lee, J. A. (2002). The influence of culture on consumer impulsive buying behavior. Journal of Consumer Psychology, 12(2), 163-176. doi: 10.1207/S15327663JCP1202_08
• Kalaycı, Ş. (2008), SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri, (3.Baskı). Ankara: Asil Yayınları.
• Kearney, M., Stevens, L. (2012). Compulsive buying: Literature Review and suggestions for future research, The Marketing Review, 12(3), 233-251. doi: 10.1362/146934712X13420906885359
• Kidwell, B., Hardesty, D. M., Childers, T. L. (2008). Consumer emotional intelligence: Conceptualization, measurement, and the prediction of consumer decision making, Journal of Consumer Research, 35(1), 154-166. doi: 10.1086/524417
• Kılıç, R. (2015). İşgörenlerin duygusal zekâları ile örgütsel sinizm algıları arasındaki ilişkiye yönelik bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13(2), 59-73. doi: 10.11611/JMER670
• Koç, E. (2012). Tüketici davranışı ve pazarlama stratejileri: global ve yerel yaklaşım, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Law, K. S., Wong, C. S., Song, L. J. (2004). The construct and criterion validity of emotional intelligence and its potential utility for management studies, Journal of Applied Psychology, 89(3), 483-496. doi: 10.1037/0021-9010.89.3.483
• Lim, S. H., Kim, D. J. (2020). Does Emotional intelligence of online shoppers affect their shopping behavior? From a cognitive-affective-conative framework perspective. International Journal of Human–Computer Interaction, 36(14), 1-10. doi: 10.1080/10447318.2020.1739882
• Mataracı, P. (2017). Sürdürülebilir pazarlama ve tüketici davranışı: Çevreyle dost ürün satın alma davranışında çevre bilinci, yaşam tarzı ve ilgilenim düzeyinin etkilerinin belirlenmesi üzerine bir pilot araştırma, (Yayımlanmamış doktora tezi), İstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/
• Mueller, A., Mitchell, J. E., Crosby, R. D., Gefeller, O., Faber, R. J., Martin, A., ..., De Zwaan, M. (2010). Estimated prevalence of compulsive buying in germany and its association with sociodemographic characteristics and depressive symptoms, Psychiatry Research, 180(2-3), 137-142. doi: 10.1016/j.psychres.2009.12.001
• Nair, D., Das, S. (2015). Impact of emotional intelligence on impulse buying and product value proposition. European Journal of Business and Management, 7(1), 165-172. Erişim adresi: https://iiste.org/Journals/index.php/EJBM/article/view/18890/19360 O’Shaughnessy, J., Jackson O’Shaughnessy, N. (2002). Marketing, the consumer society and hedonism, European Journal of Marketing, 36(5-6), 524-547. doi: 10.1108/03090560210422871
• O'Guinn, T. C., Faber, R. J. (1989). Compulsive buying: A phenomenological exploration Journal of Consumer Research, 16(2), 147-157. doi: 10.1086/209204
• Okutan, S., Bora, B., Altunışık, R. (2013). Keşifsel satın alma eğilimleri ve bu eğilimlerin plansız, kompülsif ve hedonik satın alma tarzlarıyla olan ilişkisinin incelenmesi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(3), 117-136. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/65384
• Oralkan, A. (2017). Duygusal zekânın satın alma davranışları üzerine etkisi, (Yayımlanmamış doktora tezi), Beykent Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/
• Öztürk, E. (2006). Çoklu doğrusal regresyon modeli, Ş.Kalaycı (Ed). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri içinde (s. 259-269), Ankara: Asil Yayınları.
• Peter, P., Krishnakumar, S. (2010). Emotional intelligence, impulse buying and self-esteem: the predictive validity of two ability measures of emotional intelligence. Advances in Consumer Research, 37, 877-879. Erişim adresi: https://www.acrwebsite.org/volumes/15424/volumes/v37/NA%20-%2037
• Piron, F. (1991). Defining impulse purchasing, Advances in Consumer Research, 18, 509-513. Erişim adresi: https://www.acrwebsite.org/volumes/7206/volumes/v18/NA-18/full
• Rodríguez, E., Berges, M., Casellas, K., Paola, R. D., Lupín, B., Garrido, L., Gentile, N. (2002). Consumer behaviour and supermarkets in Argentina, Development Policy Review, 20(4), 429-439. doi: 10.1111/1467-7679.00181
• Rook, D. W., Fisher, R. J. (1995). Normative influences on impulsive buying behavior, Journal of Consumer Research, 22(3), 305-313. doi: 10.1086/209452
• Salovey, P., Mayer, J. D. (1990). Emotional intelligence. Imagination, Cognition and Personality, 9(3), 185-211. doi: 10.2190/DUGG-P24E-52WK-6CDG
• Scherhorn, G., Reisch, L. A., Raab, G. (1990). Addictive buying in West Germany: An Empirical Study, Journal of Consumer Policy, 13(4), 355-387. doi: 10.1007/BF00412336
• Schutte, N. S., Malouff, J. M., Hall, L. E., Haggerty, D. J., Cooper, J. T., Golden, C. J., Dornheim, L. (1998). Development and validation of A measure of emotional intelligence, Personality and Individual Differences, 25(2), 167-177. doi: 10.1016/S0191-8869(98)00001-4
• Şenel, M. (2018). Farklı kıtlık mesajlarının plansız satın alma niyeti üzerindeki etkisi ve fomo (fırsatları kaçırma korkusu)’nun aracı rolü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Karabük Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstütüsü, Karabük. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/
• Seven, E. (2019). Duygusal zekâ ve duygusal Zekânın tüketicilerin hedonik satın alma davranışına etkisi, (Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi), Uludağ Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/
• Solomon, M. R., Dahl, D. W., White, K., Zaichkowsky, J. L., Polegato, R. (2014). Consumer behavior: buying, having, and being, London: Pearson.
• Sosik, J. J., Megerian, L. E. (1999). Understanding leader emotional intelligence and performance: The role of self-other agreement on transformational leadership perceptions, Group & Organization Management, 24(3), 367-390. doi: 10.1177/1059601199243006
• The Survey system, sample size calculator, https://www.surveysystem.com/sscalc.htm, Erişim Tarihi: 27.11.2018.
• Tokmak, M. (2018). İşgörenlerin Duygusal zekâ düzeylerinin örgüte karşı sinik tutumları üzerine etkisi, Azmi Yalçın (Ed.), İktisadi ve İdari Bilimler Bilimsel Araştırmalar Kitabı İçinde, Cilt 3, Ankara: Akademisyen.
• Torlak, Ö., Tiltay, M. A. (2010). Anlık satın alma ölçeklerinin türk tüketicisi için uyarlanmasına yönelik bir deneme, 15. Ulusal Pazarlama Kongresi Bildiriler Kitabı, 406-423.
• TÜİK, (2017). Türkiye istatistik kurumu, adrese dayalı nüfus kayıt istatistikleri, http://tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=2305 , Erişim Tarihi: 27.11.2018
• Tunç, B. (2018). Sağlık kurumlarında örgütsel vatandaşlık davranışı, iş özerkliği, örgüt güvenlik iklimi, duygusal zekâ, sinizm ve tükenmişlik arasındaki ilişkiler ve bir araştırma, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Arel Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/
• Ünsalver, B. Ö. (2011). Alışverişkolik, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Uslu Divanoğlu, S., İçerli, L., Arsu, T. (2018). Tüketicilerin duygusal zekâsının içgüdüsel ve kompulsif satın alma davranışları üzerindeki etkisi: Aksaray ili örneği. Electronic Turkish Studies, 13(30). 495-518. doi: 10.7827/TurkishStudies.14172
• Valence, G., D'astous, A., Fortier, L. (1988). Compulsive buying: concept and measurement, Journal of Consumer Policy, 11(4), 419-433. doi: 10.1007/BF00411854
• Yeşilyaprak, B. (2001). Duygusal zekâ ve eğitim açısından doğurguları, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 25(25), 139-146. Erişim adresi: http://kuey.net/index.php/kuey/article/view/532/345