Yunus Emre’nin Kurmacasından Tasavvufun Kuramsalına: Risâletü’n-Nushiyye’de Mekân Algısı

Year 2022, Volume: 22 Issue: Özel Sayı, 139 - 154, 03.01.2022

Alper Günaydın

https://doi.org/10.18037/ausbd.1053025

Cited By: 1

Abstract

Risâletü’n-Nushiyye, Anadolu sahası divan edebiyatının ilk mesnevilerindendir. 600 beyitten oluşan eser 1307 yılında yazılmıştır. Risâletü’n-Nushiyye, akademik araştırmacılar tarafından daha çok bir nasihatnâme olarak değerlendirilmekte, didaktik ve ahlaki yönleri öne çıkarılmaktadır. Eserin edebî kıymeti üzerinde sıklıkla durulmasına rağmen felsefî ve sosyolojik yönlerine pek değinilmemektedir. Bu çalışmada Yunus Emre’nin mekân kavramını nasıl ele aldığı ortaya konulacaktır. Şairin, mekânı nasıl algıladığı ve bu algıyı hangi anlatım teknikleri üzerinden verdiği açıklanacaktır. Şair, mekân ve insan arasında geniş çaplı bir benzetme ilişkisi kurar. Eserin büyük kısmında kullanılan bu mekân istiaresinin anlaşılması hem şairin mekân algısının ortaya konulmasına katkı sağlayacak hem de eserin daha iyi anlaşılmasını temin edecektir. Metinde mekân ile alakalı olarak ev, vilâyet, şehir, el, mülk, diyar, dünya, cihân ve âlem kelimeleri geçmektedir. Metinde mekânsal göndermelerin en başında şehir lafzı gelmektedir. Şair, etrafı surlarla çevrili ve bir sultan tarafından yönetilen bir şehir tasvir eder. Şair, mekânı yalnızca fiziksel olarak ele almaz. Aslında şair, fiziksel mekâna karşı meta-fiziksel mekânı önceleyen bir bakış açısına sahiptir. Mekân aidiyeti, mekân-kimlik ilişkisi, mekânın tarihi, mekânın üretimi vb. konuları kuramsal olarak inceleyen pek çok bilim dalı vardır. Felsefe, sosyoloji, psikoloji, tarih vb. disiplinlerce insan-mekân ilişkisini inceleyen bilimsel yaklaşımların oluşturduğu literatüre mutasavvıf bir şairin mekân algısının eklenmesi bu sahadaki araştırmalara oldukça önemli bir katkı sağlayacaktır.

Keywords

Mesnevi Edebiyatı, Divan Edebiyatı, Şehir, Mekân, Yunus Emre, Tasavvuf

References

• Açıl, B. (2014). Bir tür mü tarz mı? Klasik Türk edebiyatında alegori. Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 19(37), 145-167. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/254677
• Aksu, C. (2002). Lutfî divanı’nın tahlili (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Alon, I. (1989). Fârâbî’s funny flora: al-Nawâbît as “opposition”. The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. 2, 222-251. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/25212486?seq=1#metadata_info_tab_contents
• Çağıl, N. (2013). Hakikat-mecaz kutuplaşması bağlamında Kuran’da temsili (simgesel) anlatım. İslami İlimler Dergisi, 8(1), 93-112. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/islamiilimler/issue/35145/389846
• Çavuşoğlu, M. (1966). Necatî Bey divanı’nın tahlili ve sistematik indeksi (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çınar, B. (2014). Mantıkî’nin Nasihatnâme’si. TÜBAR, 35, 85-98. Erişim adresi: http://turkoloji.cu.edu.tr/pdf/bekir_cinar_mantiki_nasihatname.pdf
• Durmuş, İ. (2011). Temsil. TDV İslâm Ansiklopedisi, (40), 434-435. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/temsil--edebiyat
• Erzi, A. S. (1950). Türkiye kütüphanelerinden notlar ve vesikalar I: Yûnus Emre’nin hayatı hakkında bir vesika I. TTK Belleten, XIV(53), 85-89. Erişim adresi: https://belleten.gov.tr/tam-metin-pdf/987/tur
• Fığlalı, E. R. (1997). Hâricîler. TDV İslâm Ansiklopedisi, (16), 169-175. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/hariciler#1
• Ghulyan, H. (2017). Lefebvre’nin mekân kuramının yapısal ve kavramsal çerçevesine dair bir okuma. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 26(3), 1-29. Erişim adresi: https://cyy.hacibayram.edu.tr/Dergiler
• Gider, M. (2017). Bâkî ve Fuzûlî divanlarında mekân tasavvuru (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Karakaya, M. (2018). Farâbi’de erdemli toplumun erdemsizleri/nevabit. Felsefe Dünyası Dergisi, 68, 135-156. Erişim adresi: http://isamveri.org/pdfdrg/D00615/2018_68/2018_68_KARAYAM.pdf
• Karlığa, H. B. (1991). Anâsır-ı erbaa. TDV İslâm Ansiklopedisi, (3), 149-151.Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/anasir-i-erbaa
• Kaya, M. (2003). el-Medînetü’l-Fâzıla. TDV İslâm Ansiklopedisi, (28), 318-320. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/el-medinetul-fazila
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın üretimi. I. Ergüden (Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Oz, A. (2018). Sosyal tip problemi: Bir gözden geçirme. A. Günaydın (Çev.). Dil ve Edebiyat Araştırmaları, (18), 357-394. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/557344
• Özgün, Ç. ve Uluçakar, M. (2020). Platon ile Fârâbî’nin devlet anlayışlarının günümüz siyaset perspektifinden karşılaştırılması. IJEASS, 3(1), 1-16. Erişim adresi: http://ijeass.gedik.edu.tr/tr/download/article-file/1223432
• Sağdıç, S. (2015). Arap dili ve belâgatı açısından teşbîh-i temsîl ile istiare-i temsiliyye sarkacında temsil. AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3(5), 236-253. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/498048
• Sevgi, H. A. (2003). Mantıku’t-Tayr. TDV İslâm Ansiklopedisi, (28), 29-30. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/mantikut-tayr
• Solak, G. S. (2017). Mekân-kimlik etkileşimi: Kavramsal ve kuramsal bir bakış. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 13-37. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/577726
• Sümer, F. (2002). Kösedağ savaşı. TDV İslâm Ansiklopedisi, (26), 272-273. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/kosedag-savasi
• Tatçı, M. (2013). Yûnus Emre. TDV İslâm Ansiklopedisi, (43), 600-606. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/yunus-emre
• Tetik, B. (2016). 15. yüzyıl divanlarında mekân algısı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Ardahan.
• Uzun, M. İ. (2011). Temsil. TDV İslâm Ansiklopedisi, (40), 435-436. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/temsil--edebiyat
• Yıldırım, O. ve Çaylak, A. (2021). Fârâbî düşüncesinde nevâbit: Medinetü’l Fazıla’nın yeniden inşa edilmesi sorunu bağlamında bir analiz. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 13(1), 66-82. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1272342
• Yunus Emre (2017). Risâletü’n-Nushiyye, öğüt kitabı (Fatih nüshası). E. Boz (Yay. haz.). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Yunus Emre (2012). Risâlet’ün Nushiyye. M. Özçelik (Yay. haz.). Karaman: Karaman Valiliği ve Karaman Belediyesi.