İdeoloji ve İdeolojilerin Sistematik Analizi: Michael Freeden’ın Morfolojik Yaklaşımı

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 4, 1199 - 1220, 28.12.2022

Mehmet Said Kaya

https://doi.org/10.18037/ausbd.1225904

Öz

Tarihsel süreç içerisinde farklı form ve tanımlarla karşımıza çıkan ideoloji kavramının izahında bilimsel ya da epistemolojik bir uzlaşmanın bulunması neredeyse imkânsızdır. Bunun yanında gerek siyaset bilimi literatüründe gerekse de genel okuyucular açısından ideoloji kavramı çoğunlukla olumsuz bir çağrışımla kullanılmıştır. Son dönemde bu çizgiden ayrılan bazı çalışmalar, ideolojilere sosyopolitik yapının bir parçası olarak bakmayı denemişlerdir ve ideolojilerin mevcut koşullarla bağlantılı birer veri biçiminde analiz edilmesini savunan yöntemler öne sürmüşlerdir. Bu doğrultuda ideolojiler siyasi söylemi belirleyen, dolayısıyla siyasi hayatın, dilin ve tüm kamusal aktörlerin tutum ve davranışlarını yönlendiren unsurlar niteliğinde ele alınmışlardır. Bu çalışmada, ideolojileri bu perspektifle ele alan Michael Freeden’ın geliştirdiği morfolojik analiz tüm yönleriyle incelenerek açıklanacaktır. Freeden’a göre her ideoloji, içerisinde yer aldığı zamansal/tarihsel ve mekânsal/kültürel bağlarıyla birlikte kendi kavramsal yapısıyla analitik bir yöntemle incelenmelidir. Siyasi söylemin doğal bir biçimde sahip olduğu zorlukları açmaya yarayacak bir anahtar işlevi gören ideolojilerin morfolojik analiziyle, belirli bir ideolojinin belirli bir pratikteki haritası ortaya çıkartılarak siyasi eylemin ve karar almanın sistematik incelenmesinde önemli bir veri olarak kullanılması sağlanmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler

İdeoloji, Siyasi Kavramlar, Michael Freeden, Morfolojik Analiz, Tartışmasızlaştırma

Kaynakça

• Al-Azmeh, A. (2003). İslamlar ve moderniteler. (E. Gen, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Althusser, L. (2000). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. (Y. Alp ve M. Özışık, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Boucher, G. (2008). The charmed circle of ideology: A critique of Laclau and Mouffe, Butler and Zizek. Melbourne: Re-press.
• Breiner, P. (2013). Karl Mannheim and political ideology. M. Freeden, L. T. Sargent ve M. Stears (Ed.), The Oxford handbook of political ideologies (s. 38-55) içinde. Oxford: Oxford University Press.
• Eagleton, T. (2015). İdeoloji. (M. Özcan, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Finlayson, A. (2013). Ideology and political rhetoric. M. Freeden, L. T. Sargent ve M. Stears (Ed.), The Oxford handbook of political ideologies (s. 197-213) içinde. Oxford: Oxford University Press.
• Freeden, M. (1996). Ideologies and political theory: A conceptual approach. Oxford: Clarendon Press.
• Freeden, M. (2003). Ideology: A very short introduction. Oxford: Oxford University Press.
• Freeden, M. (2005). Liberal languages: Ideological imaginations and twentieth-century progressive thought. Princeton: Princeton University Press. 
• Freeden, M. (2006). Ideology and political theory. Journal of Political Ideologies, 11(1), 3-22. https://doi.org/10.1080/13569310500395834
• Freeden, M. (2013a). The morphological analysis of ideology. M. Freeden, L. T. Sargent ve M. Stears (Ed.), The Oxford handbook of political ideologies (s. 115-137) içinde. Oxford: Oxford University Press.
• Freeden, M. (2013b). The political theory of political thinking: The anatomy of a practice. New York: Oxford University Press.
• Freeden, M. (2019). Conceptual history, ideology and language. W. Steinmetz, M. Freeden ve J. Fernández-Sebastián (Ed.), Conceptual history in the European space (s. 118-138) içinde. Oxford: Berghahn Books. https://doi.org/10.2307/j.ctvw04kcs.8
• Gallie, W. B. (1955). Essentially contested concepts. Proceedings of the Aristotelian Society, 56, 167-198. Erişim adresi: http://www.jstor.org/stable/4544562
• Geuss, R. (1981). The idea of a critical theory: Habermas and the Frankfurt School. Cambridge: Cambridge University Press.
• Gustafsson, B. (1966). Friedrich Engels and the historical role of ideologies. Science & Society, 30(3), 257-274. Erişim adresi: http://www.jstor.org/stable/40401211
• Hall, S. (2018). The hinterland of science: Ideology and the sociology of knowledge [1977]. D. Morley (Ed.), Essential essays, volume 1: Foundations of cultural studies (s. 111-142) içinde. Londra: Duke University Press. https://doi.org/10.1515/9781478002413-009
• Herborth, B. (2020). Ideology as decontestation. B. Martill ve S. Schindler (Ed.), Theory as ideology in international relations: The politics of knowledge (s. 34-50) içinde. New York: Routledge.
• Heywood, A. (2013). Politics. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
• Jessop, B. (2002). Time and space in the globalization of capital and their implications for state power. Rethinking Marxism, 14(1), 97-117. doi:10.1080/089356902101242071
• Karpat, K. (2021). Osmanlı’dan günümüze kimlik ve ideoloji. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Koselleck, R. (2020). Kavramlar tarihi: Politik ve sosyal dilin semantiği ve pragmatiği üzerine araştırmalar. (A. Dirim, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Laclau, E. (1990). New reflections on the revolution of our time. New York: Verso.
• Laclau, E. (1994). Introduction. The making of political identities (s. 1-8) içinde. New York: Verso.
• Laclau, E. (2006). Ideology and post-marxism. Journal of Political Ideologies, 11, 103-114. https://doi.org/10.1080/13569310600687882.
• Laclau, E. ve Mouffe, C. (1985). Hegemony and socialist strategy: Towards a radical democratic politics. New York: Verso.
• Leopold, D. (2013). Marxism and ideology: from Marx to Althusser. M. Freeden, L. T. Sargent ve M. Stears (Ed.), The Oxford handbook of political ideologies (s. 20-37) içinde. Oxford: Oxford University Press.
• Lichtheim, G. (1967). The concept of ideology and other essays. New York: Random House.
• Mannheim, K. (2002). İdeoloji ve ütopya. (M. Okyayuz, Çev.). Ankara: Epos Yayınları.
• Mardin, Ş. (2019). Din ve ideoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Marx, K. ve Engels, F. (2004). Marx & Engels collected works vol. 50: Engels: 1892-1895. Londra: Lawrence & Wishart.
• Marx, K. ve Engels, F. (2018). Alman ideolojisi. (O. Geridönmez, Çev.). İstanbul: Kor Yayınları.
• Meriç, C. (2004). Mağaradakiler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Meriç, C. (2005). Bu ülke. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mudde, C. ve Kaltwasser C. R. (2017). Populism: A very short introduction. Oxford: Oxford University Press.
• Palonen, K. (2019). Concepts and debates: Rhetorical perspectives on conceptual change. W. Steinmetz, M. Freeden ve J. Fernández-Sebastián (Ed.), Conceptual history in the European space (s. 96-117) içinde. Oxford: Berghahn Books. https://doi.org/10.2307/j.ctvw04kcs.7
• Sagarin, E. ve Kelly, R. J. (1969). Karl Mannheim and the sociology of knowledge. Salmagundi, 10(11), 292-302. Erişim Adresi: http://www.jstor.org/stable/40546528
• Scruton, R. (2018). Conservatism: An invitation to the great tradition. New York: All Points Books.
• Skinner, Q. (1969). Meaning and understanding in the history of ideas. History and Theory, 8(1), 3-53. https://doi.org/10.2307/2504188
• Skinner, Q. (1974). Some problems in the analysis of political thought and action. Political Theory, 2(3), 277-303. Erişim Adresi: http://www.jstor.org/stable/190781
• Smith, N. (1984). Uneven development: Nature, capital and the production of space. Oxford: Basil Blackwell.
• Soborski, R. (2013). Ideology in a global age: Continuity and change. Basingstroke: Palgrave Macmillan.
• Steinmetz, W. ve Freeden, M. (2019). Introduction. Conceptual history: Challenges, conundrums, complexities. W. Steinmetz, M. Freeden ve J. Fernández-Sebastián (Ed.), Conceptual history in the European space (s. 1-46) içinde. Oxford: Berghahn Books. https://doi.org/10.2307/j.ctvw04kcs.4
• Strath, B. (2013). Ideology and Conceptual History. M. Freeden, L. T. Sargent ve M. Stears (Ed.), The Oxford handbook of political ideologies (s. 3-19) içinde. Oxford: Oxford University Press.
• Turner, D. (1983). Marxism and Christianity. Oxford: Basil Blackwell.
• Vincent, A. (2010). Modern political ideologies. Oxford: Wiley-Blackwell.
• Ward, C. (2004). Anarchism: A very short introduction. Oxford: Oxford University Press.
• Wittgenstein, L. (1986). Philosophical investigations. (G. E. M. Anscombe, Çev.). Oxford: Basil Blackwell.