Güçlendirme Yaklaşımı Perspektifiyle Yakınını Kaybeden Bireylerin Yas Deneyimleri ve Sosyal Hizmetin Yas Danışmanlığı Görevi

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 3, 1083 - 1110, 30.09.2024

Nurullah Yelboğa , Ali Rıza Abay

https://doi.org/10.18037/ausbd.1426975

Öz

Bu çalışma, yakınını kaybeden bireylerin yas deneyimlerini güçlendirme yaklaşımı temelinde analiz etmeyi ve yas tutan bireylerin yas desteği/danışmanlığı gereksinimlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Ayrıca sosyal çalışmacıların yas vakalarıyla karşılaşma/çalışma durumlarına ve yas danışmanlığının gerekliliği konusundaki görüşlerine ulaşılmaya çalışılmıştır. Nitel yöntemin kullanıldığı bu araştırmada belirlenen hedeflere ulaşmak için yakınını kaybeden 20 kişi (9 erkek, 11 kadın) ve farklı alanlarda görev yapan 9 sosyal çalışmacıyla derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri Maxqda 20 paket programıyla analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Analiz sonucunda yas tutan bireyleri güçlendirici faktörler, güçsüzleştirici faktörler ve yas desteği alma durumu ve yas danışmanlığı düşüncesi temaları ortaya çıkmıştır. Sosyal çalışmacılarla yapılan görüşmeler neticesinde ise yakınını kaybeden bireylerin yas danışmanlığı gereksinimlerine ilişkin veriler elde edilmiş ve bu veriler bütünsel olarak değerlendirilerek sosyal hizmetin yas danışmanlığı görevine vurgu yapılmıştır. İnsanı odağına alan bir meslek olarak sosyal hizmet bireyi güçlendirerek yasıyla uzlaşmasını ve sağlıklı bir şekilde yasını tutmasını kolaylaştırabilir. Mesleğin yas konusunda böyle bir misyona sahip olması için ölenin olmadığı yeni yaşama uyum sağlamada yas tutan bireyi güçlendirme ve bu süreçte ona rehberlik/danışmanlık yapma görevini yerine getirmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kayıp, Yas, Yas Danışmanlığı, Güçlendirme Yaklaşımı, Sosyal Hizmet

Grief Experiences of Individuals Who Lost Their Relatives from the Perspective of Empowerment Approach and the Grief Counseling Duty of Social Work

Öz

This study aims to analyze the grief experiences of the bereaved individuals on the basis of the empowerment approach and to reveal the grief support/counseling needs of the bereaved individuals. In addition, it has been tried to reach the opinions of social workers about the situations of encountering/working with bereavement cases and the necessity of bereavement counseling. In this research, in which the qualitative method was used, in-depth interviews were conducted with 20 bereaved people (9 males, 11 females) and 9 social workers working in different fields in order to achieve the determined goals. The research data were analyzed and interpreted with the Maxqda 20 package program. As a result of the analysis, the themes of empowering factors, debilitating factors and receiving grief support and grief counseling thought emerged. As a result of the interviews with the social workers, data on the grief counseling needs of the bereaved individuals were obtained, and these data were evaluated holistically, emphasizing the grief counseling task of the social work. As a profession that focuses on people, social work can strengthen the individual, making it easier for him to come to terms with his/her grief and grieve in a healthy way. In order for the profession to have such a mission in mourning, it must fulfill the task of empowering the grieving individual in adapting to the new life without the deceased and guiding/counseling him/her in this process.

Anahtar Kelimeler

Loss, Grief, Grief Counseling, Empowerment Approach, Social Work

Kaynakça

• Afyonoğlu, M. F., Kesen, N. F., Özcan, M. ve Yavuz, M. (2021). Bireylerin çocuk kaybı ve yas sürecinin aile sistem teorisi temelinde sosyal hizmet perspektifiyle değerlendirilmesi. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 0(14), 59-81. https://doi.org/10.46218/tshd.908201
• Apak, H. (2018). Güçlendirme ve manevi̇yata duyarli sosyal hi̇zmet. The Journal of Academic Social Science Studies, 3(67), 339–411. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7573
• Apaydın, S. (2017). Yas danışmanlığı. (Ö. Erdur-Baker ve İ. Aksöz-Efe, Ed.) (1. bs.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Barker, R. L. (1995). The social work dictionary (3. bs.). Washington: NASW.
• Barthes, R. (2016). Yas günlüğü (2. bs.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Baş, T. ve Akturan, U. (2017). Sosyal bilimlerde bilgisayar destekli nitel araştırma yöntemleri (3. bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık. Bonanno, G. A., Wortman, C. B. ve Nesse, R. M. (2004). Prospective patterns of resilience and maladjustment during widowhood. Psychology and Aging, 19(2), 260–271. doi:10.1037/0882-7974.19.2.260
• Bonsu, S. K. ve Deberry-Spence, B. (2008). Consuming the dead identity and community building practices in death rituals. Journal of Contemporary Ethnography, 37(6), 694–719. doi:10.1177/0891241607310631
• Braun, V. ve Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101. doi:10.1191/1478088706qp063oa
• Çelik, F. ve Gündüz, N. (2020). Covid 19 pandemisinde yas. Klinik Psikiyatri Dergisi, 23 (Ek Sayı 1), 99–102. doi:10.5505/kpd.2020.15807
• Charles-Edwards, D. (2005). Handling death and bereavement at work. London: Routledge.
• Çildam, S. Y. (2020). Yas coğrafyası kapsamında köklü bir kültür örneği : Siirt taziye evleri. Electronic Turkish Studies, 15(3), 2093–2114. https://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.42988
• Clark, E. J. (2021). Loss and suffering: the role of social work - SocialWorker.com. Erişim adresi: https://www.socialworker.com/feature-articles/practice/loss-and-suffering-the-role-of-social-work/
• Creswell, J. (2016). 30 Essential skills for the qualitative researcher. London: SAGE Publications.
• Creswell, J. (2009). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (3. Ed.). London: SAGE Publications.
• Creswell, J. ve Miller, D. (2000). Determining validity in qualitative inquiry. Theory Into Practice, 39(3), 124-130. doi: 10.16990/SOBIDER.4656
• Drenth, C. M., Herbst, A. G. ve Strydom, H. (2013). Complicated grief in the South African context: A social work perspective. British Journal of Social Work, 43(2), 355-372. doi:10.1093/bjsw/bct025
• Düzgün, G., Uzun, M., Topaloğlu, Ö., Taşkıran, E., Köse, T. ve Akar, H. (2016). Dahiliye yoğun bakım ve palyatif bakım hizmeti almış hastaların yakınlarının yas süreçlerinin karşılaştırılması. FNG & Bilim Tıp Dergisi, 2(4), 250–255. doi:10.5606/fng.btd.2016.045
• Dyregrov, K. (2004). Strategies of professional assistance after traumatic deaths: Empowerment or disempowerment? Scandinavian Journal of Psychology, 45(2), 181–189. doi:10.1111/J.1467-9450.2004.00393.X
• Güçlü, İ. (2019). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (1. bs.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Gutiérrez, L. M. (1990). Working with women of color: An empowerment perspective. National Association of Social Workers, 35(2), 149–153. doi:10.1093/sw/35.2.149
• Hablemitoğlu, Ş. (2021). Yas uzun bir veda. İstanbul: Doğan Kitap.
• Holland, J. M., Thompson, K. L., Rozalski, V. ve Lichtenthal, W. G. (2013). Bereavement-related regret trajectories among widowed older adults. Journals of Gerontology, Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 69(1), 40–47. https://doi.org/10.1093/geronb/gbt050
• Humphrey, K. M. (2017). Kayıp ve yas için danışmanlık becerileri. F. Tanhan (Çev. Ed.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kellehear, A. (2012). Ölümün toplumsal tarihi. (Çev.: Tuğçe Kılınç). (G. Salman, Ed.). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Keser, E. (2021). Kayıp, yas ve belirtileri. Emrah Keser (Ed.). Kayıp ve yas psikolojisi. (1. bs.) içinde (1-47). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kızılkaya, M. ve Koştu, N. (2006). Yaşlılıkta ölüm kavramı ve hemşirelik yaklaşımı. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(4), 69-74. https://hdl.handle.net/11499/41059
• Korkut-Owen, F., Demirbaş-Çelik, N. ve Doğan, T. (2017). Üniversite öğrenci̇leri̇nin i̇yi̇li̇k hali̇ni̇n yordayıcısı olarak psi̇koloji̇k sağlamlık. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(Ek Sayı 62), 1461–1479. doi:10.17755/esosder.300405
• Krysik, J. L. ve Finn, J. (2015). Etkili uygulama için sosyal hizmet araştırması (Çev. Ed.: E. Erbay). (1. bs.). Ankara: Nika Yayınevi.
• Kübler-Ross, E. ve Kessler, D. (2000). Life lessons: two experts on death and dying teach us about the mysteries of life and living. New York: Scribner.
• Kübler-Ross, E. ve Kessler, D. (2004). On grief and grieving: finding the meaning of grief through the five stages of loss. New York: Scribner - Simon and Schuster.
• Neumann, W. L. (2008). Toplumsal araştırma yöntemleri nitel ve nicel yaklaşımlar (S. Özge, Çev.). İstanbul: Yayınodası
• Özuygun, A. R. ve Şimşek, S. (2018). Öskemen Şehri’nde (kazakistan) ölüm ile ilgili inanış ve adetler. The Journal of Social Science, 5(31), 502–519. doi: 10.16990/SOBIDER.4656
• Parkes, Colin Murray, H. G. P. (2013). Bereavement: studies of grief in adult life (4. bs.). New York: Routledge.
• Spilka, B. (2005). Religious practice, ritual, and prayer. R. F. Paloutzıan, C. L. Park (Ed.). Handbook of the psychology of religion and spirituality içinde (s. 365-377). New York: The Guilford Press.
• Sulmasy, D. P. (2002). A biopsychosocial-spiritual model for the care of patients at the end of life. Gerontologist, 42(3), 24–33. doi:10.1093/geront/42.suppl_3.24
• Thieleman, K. ve Cacciatore, J. (2019). ‘Experiencing life for the first time’: The effects of a traumatic death course on social work student mindfulness and empathy. Social Work Education, 38(4), 470–484. doi:10.1080/02615479.2018.1548588
• Thompson, N. (2002). Loss and grief: A guide for human services practitioners. N. Thompson (Ed.) (2. bs.). New York: Palgrave.
• Thompson, N. (2016). Güç ve güçlendirme. Ö. Cankurtaran (Çev. Ed.) (1. bs.). Ankara: Nika Yayınevi.
• Thursby, J. S. (2006). Funeral festivals in America: Rituals for the living. Journal of chemical information and modeling. Kentucky: The University Press of Kentucky.
• Tuncay, T. ve Tekin, H. H. (2021). Sosyal hizmet mesleğinin abc’si: temel kavramlar, sosyal sorunlar, çalışma alanları, müdahale ölçekleri (1. bs.). Ankara: Nika Yayınevi.
• Utz, A. (2011). Psychology from the Islamic perspective. Riyadh: International Islamic Publishing House.
• Volkan, V. D. ve Zintl, E. (2020). Kayıptan sonra yaşam: komplike yas ve tedavisi. S. Yağcı (Ed.) (5. bs.). Ankara: Pusula Yayınevi.
• Worden, J. W. (2008). Grief counseling and grief therapy: A handbook for the mental health practitioner. (3. bs.). New York: Springer Publishing.
• Yağar, F. ve Sema, D. (2018). Niteliksel araştırmaların planlanması: araştırma soruları, örneklem seçimi, geçerlik ve güvenirlik. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3), 1-9. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/gsbdergi/issue/39953/474327
• Yaşar, M. (2018). Nitel araştırmalarda nitelik sorunu. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 55-73. doi: https://doi.org/10.21666/muefd.426318
• Yavuz, Y. ve Dölek, N. (2019). “Ordinary people” fi̇lmi̇ni̇n yas teması açısından anali̇zi̇. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(62), 884–902. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2019.3105
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zorlu, M. (2018). Sosyal hizmet perspektifinde taziye kültürünün yas sürecine etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul.