An Analysis of the Transition from Nomadism to State Formation: The Emergence of the Ottoman State in Light of Hikmet Kıvılcımlı’s History Thesis

Year 2014, Volume: 69 Issue: 4, 713 - 737, 08.01.2015

Uğur Kara

https://doi.org/10.16987/ausbf.72416

Abstract

There are two main approaches regarding the process of state formation within state theory. According to the first approach, the state will only emerge when nomadic tribes conquer sedentary societies. However, a second approach argues that a state can emerge from a sedentary society merely through the internal dynamics of that society. Influenced by the later approach, which is widely accepted in the literature, Hikmet Kıvılcımlı, a prominent intellectual in Turkey, explains these societal developments in the premodern era through a theoretical framework which he calls the „History Thesis‟. Apart from other findings, his analysis is noteworthy as he argues that the nomadic state formation has some distinctive features. This study focuses on Hikmet Kıvılcımlı‟s theoretical approach with regard to the nomadic state formation as well as the consequences of this type of state formation, and analyzes the application of this theoretical framework to the formation of the Ottoman state

Keywords

Nomadism, state formation, sedentary societies, Ottoman State, Hikmet Kıvılcımlı

Göçebelikten Devletleşmeye Geçiş Üzerine Bir Tahlil: Hikmet Kıvılcımlı'nın Tarih Tezi Işığında Osmanlı Devletleşmesi

Abstract

Devlet teorisinde, devlet oluşum sürecine ilişkin iki temel yaklaşımdan söz edilebilir. Birinci yaklaşıma göre, devlet, yalnızca, göçebelerin yerleşik toplumları fethetmesiyle görülür. İkinci görüş ise, devletin, yerleşik toplumların iç dinamiklerinin sonucu olarak da ortaya çıkabileceğini savunur. Literatürde yaygın kabul gören bu ikinci eğilim içinde kalarak fikirlerini şekillendiren ve Türkiye entelektüel tarihinin öne çıkan isimlerinden biri olan Hikmet Kıvılcımlı, modern öncesi dönemde toplumsal gelişmeyi „tarih tezi‟ olarak formüle ettiği bir kuramsal çerçeveyle açıklamaya yönelmiştir. Onun tahlili, diğer tespitlerinin yanı sıra, göçebelikten devletleşmeye geçişin bu geçiş tipine özgü bazı ayırt edici sonuçlar yarattığı yargısını içermesi bakımından dikkate değer görünmektedir. Bu çalışma, göçebelerde devlet oluşumu ve bu devletleşme türünün sonuçlarıyla ilgili olarak Hikmet Kıvılcımlı‟nın kuramsal yaklaşımına odaklanmakta ve bu kuramsal çerçevenin Osmanlı devletleşmesine ilişkin açıklamalarını tahlil etmektedir.

Keywords

Göçebelik, devlet oluşumu, yerleşik toplumlar, Osmanlı devleti, Hikmet Kıvılcımlı

References

• Amin, Samir (1999), Entelektüel Yolculuğum (Ankara: Ütopya Yayınevi) (Çev.: Uğur Günsür).
• Amin, Samir (2003), “Modern Kapitalist Dünya-Sistemi Kavramına Karşı Eski Dünya-Sistemleri Kavramı”, Andre Gunder Frank ve Barry K. Gills (Der.) Dünya Sistemi: Beş Yüzyıllık mı, Beş Binyıllık mı? (Ankara: İmge Kitabevi) (Çev. Esin Soğancılar): 457-505.
• Başkaya, Fikret (1999) Osmanlı Beyliğinden 28 Şubata Bir Devlet Geleneğinin Anatomisi (Ankara: Ütopya Yayınevi).
• Berktay, Halil (1988), Kabileden Feodalizme (İkinci Basım. İstanbul: Kaynak Yayınları)
• Berktay Halil (2009), “Osmanlı Devletinin Yükselişine Kadar Türklerin İktisadi ve Toplumsal Tarihi”, Sina Akşin (Der.), Türkiye Tarihi-1: Osmanlı Devletine Kadar Türkler (Onuncu Basım. İstanbul: Cem Yayınevi): 23-136.
• Di Cosmo, Nicola (1999), “State Formation and Periodization in Inner Asian History”, Journal of World History, 10 (1): 1-40.
• Divitçioğlu, Sencer (1971), Asya Üretim Tarzı ve Osmanlı Toplumu (İkinci Basım. İstanbul: Köz Yayınları).
• Engels, Friedrich (1998), Ailenin Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni (Onbirinci Basım. Ankara: Sol Yayınları) (Çev.: Kenan Somer).
• Giese, Friedrich (2005), “Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu Meselesi” (Çev.: Zehra Aksu Yılmazer), Oktay Özel ve Mehmet Öz (Der.), Söğüt’ten İstanbul’a: Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar (İkinci Basım. Ankara: İmge Kitabevi): 149-175.
• Hassan, Ümit (1998), İbn Haldun’un Metodu ve Siyaset Teorisi (İkinci Basım. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları).
• Hassan, Ümit (2004), Osmanlı: Örgüt-İnanç-Davranış’tan Hukuk-İdeoloji’ye (Dördüncü Basım. İstanbul: İletişim Yayınları).
• Hazanov, Anatoli M. (1993), “Erken Devlet Konusunda Çalışmanın Bazı Sorunları”, Henri J. M. Claessen ve Peter Skalnik (Der.), Erken Devlet: Kuramlar Veriler Yorumlar (Ankara: İmge Kitabevi) (Çev.: Alâeddin Şenel): 113-133.
• İbni Haldun (1977), Mukaddime, C. I, (Ankara: Onur Yayınları) (Çev.: Turan Dursun).
• İbni Haldun (1989), Mukaddime, C. II, (Ankara: Onur Yayınları) (Çev.: Turan Dursun).
• İnalcık, Halil (2005), “Osmanlı Devleti’nin Doğuşu Meselesi” (Çev.: Mehmet Öz), Oktay Özel ve Mehmet Öz (Der.), Söğüt’ten İstanbul’a: Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar (İkinci Basım. Ankara: İmge Kitabevi): 225-240.
• Kafadar, Cemal (1995), Between Two Worlds: The Construction of the Ottoman State (Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press).
• Kara, Uğur (2013), "Modern Devlet ve Kapitalizm İlişkisi Üzerine Bir İnceleme", Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Hukuk Fakültesi 20. Yıl Özel Sayısı: 153-164.
• Kıvılcımlı, Hikmet (1996), Tarih Tezi: Tarih-Devrim-Sosyalizm Toplum Biçimlerinin Gelişimi (İstanbul: Diyalektik Yayınları).
• Kıvılcımlı, Hikmet (2000a), Osmanlı Tarihinin Maddesi (İstanbul: Tarih Bilimi Yayınları).
• Kıvılcımlı, Hikmet (2000b), Üç Seminer: TİP’in Muhalif Beşiktaş ve Gaziosmanpaşa İlçelerinde Yapılan Tartışmalı Toplantılar (İstanbul: Derleniş Yayınları).
• Kıvılcımlı, Hikmet (2013), Allah Peygamber Kitap (İstanbul: Bilim ve Gelecek Kitaplığı).
• Köprülü, M. Fuad (2004), Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri (İkinci Basım. Ankara: Akçağ Basım Yayım).
• Kraden, Lawrence (1993), “Devletin Asya Göçebeleri Arasındaki Kökeni”, Henri J. M. Claessen ve Peter Skalnik (Der.), Erken Devlet: Kuramlar Veriler Yorumlar (Ankara: İmge Kitabevi) (Çev.: Alâeddin Şenel): 135-154.
• Küçükaydın, Demir (1988). “Tarihin Maddeci Kavranışının Gelişimi İçinde Kıvılcımlı’nın Yeri”, Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, C. VII, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Küçükaydın, Demir (2004), Tersinden Kemalizm: İsmail Beşikçi Eleştirisi, Alevilik, Din, Bilim ve Politika Üzerine (Ankara: Araf Yayınları).
• Lindner, Rudi Paul (2000), Ortaçağ Anadolu’sunda Göçebeler ve Osmanlılar (Ankara: İmge Kitabevi) (Çev.: Müfit Günay).
• Lowry, Heath W. (2010), Erken Dönem Osmanlı Devleti’nin Yapısı (İkinci Basım. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları) (Çev.: Kıvanç Tanrıyar).
• Marx, Karl (1997), Formen: Kapitalist Üretim Öncesi Biçimler (Ankara: Sol Yayınları) (Çev.: Mihri Belli). Morgan, Lewis Henry (1986), Eski Toplum, C. I, (İstanbul: Payel Yayınları) (Çev.: Ünsal Oskay).
• Oppenheimer, Franz (2005), Devlet (Üçüncü Basım. Ankara: Phoenix Yayınevi) (Çev.: Alâeddin Şenel ve Yavuz Sabuncu).
• Özel, Oktay ve Öz, Mehmet (2005), “Giriş”, Oktay Özel ve Mehmet Öz (Der.), Söğüt’ten İstanbul’a: Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar (İkinci Basım. Ankara: İmge Kitabevi): 13-35.
• Pamuk, Şevket (1999), 100 Soruda Osmanlı-Türkiye İktisadî Tarihi: 1500-1914 (Beşinci Basım. İstanbul: Gerçek Yayınevi)
• Timur, Taner (1998), Osmanlı Çalışmaları: İlkel Feodalizmden Yarı Sömürge Ekonomisine (Üçüncü Basım. Ankara: İmge Kitabevi).
• Ünlü, Barış (2011), Osmanlı: Bir Dünya-İmparatorluğunun Soykütüğü (Ankara: Dipnot Yayınları).
• Wittek, Paul (2013), Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu (Üçüncü Basım. İstanbul: Pencere Yayınları) (Çev.: Fatmagül Berktay