BÜYÜK MOĞOL ULUSU’NDA HANEDAN DEĞİŞİM SÜRECİ VE SİYASİ ETKİLERİ

Yıl 2021, , 37 - 54, 16.06.2021

Çetin Kaya

https://doi.org/10.33692/avrasyad.950752

Cited By: 2

Öz

Cengiz Han hayatta iken kendisine veliaht olarak gösterilen üçüncü oğlu Ögedey,
babasının ölümü ile kağanlık makamına geçmiştir. Ögedey’in kağan olmasında ağabeyi
Çağatay’ın rolü büyüktür. Böylece, Ögedey on yılı aşkın bir süre Büyük Moğol Ulusu’nu
yönetmiştir. Ögedey’in ölümü sonrasında da yine onun ailesinden gelen kişiler kağanlık
makamında tasarruf hakkına sahip olmuştur. Ancak Göyük’ün tahta geçişi ile başlayan süreç
sonucunda kağanlık Toluy Hanedanı’nın eline geçmiştir. Bu durumun yaşanmasında Çuci
Hanedanı’ndan Batu’nun önemli etkisi olmuştur. Batu’nun isteği ile Toluy’un oğlu Möngke,
kağan yapılmıştır. Möngke Kağan başa geçtikten sonra iktidarını güçlendirmek için muhalif
Ögedey ve Çağatay Hanedanı’ndan kimselere karşı sert bir tutum sergilemiştir. Möngke’nin
ölümü sonrasında kağanlık iddiası ile ortaya çıkan kardeşleri Arık Buka ve Kubilay arasındaki
mücadele, Toluy oğullarının otoritesini sarsmıştır. Bu durumdan Kubilay galip çıkmayı
başarmıştır. Kubilay’ın diğer kardeşi Hülegü’nün İran’a gelişiyle çıkarları sekteye uğrayan diğer
hanedanlar Ögedey Hanedanı ile yakınlaşmışlardır. Bu durum İran ve Çin’de hakimiyetlerini
sağlamlaştırmaya çalışan Toluy oğulları ile diğer hanedanların husumetini derinleştirmiştir.
Fırsatı iyi değerlendiren Ögedey Hanedanı’ndan Kaydu, Çuci ve Çağatay hanedanlarından
aldığı destekle gücünü artırmıştır. Kaydu kağanlık hakkının Ögedey Hanedanı’na ait olduğunu
savunmuş ve uzun yıllar bu amaç uğruna mücadele vermiştir. Ancak Kaydu’nun ölümü
sonrasında Ögedey Hanedanı’nın Çağataylar ile arasının bozulması mevcut koşulları
aleyhlerine çevirmeye yetmiştir. Böylece güçleri azalmış ve kağanlık iddiaları da kısa bir müddet
içerisinde son bulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Büyük Moğol Ulusu, Büyük Moğol Ulusu,, Ögedey Hanedanı

Kaynakça

• ALLSEN, Thomas. (1985). “The Princes of the Left Hand: An İntroduction to the History of the Ulus of Orda in the Thirteenth and Early Fourteenth Centuries”. Archivum Eurasiae Medii Aevi. 5: 5-40.
• ANONİM. (1990). Mongolun Nigoça Tobçiyan. Trs. B. Sumyabaatar. Ulaanbaatar: Ulsin Hevleliin Gazar.
• ANONİM. (2004). The Secret History of the Mongols. (Tr. Igor de Rachewiltz). Leiden: Brill.
• ATWOOD, Cristopher P. (2004). Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire. New York: Facts on File, Inc.