TÜRKÇE GENEL SÖZLÜKLERDE TANIMLAMA SORUNU: SÜT ANA MADDESİ

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 21, 61 - 77, 15.03.2020

Duygu Kamacı Gencer

https://doi.org/10.33692/avrasyad.702902

Öz

Sözlüklerin parçacıl yapılarında bulunan sözcük, sözcük grubu ya da terimin açıklamasını içeren tanımın kapsamının ne olması gerektiği sözlükbilimi literatüründe öteden beri tartışılagelmiş; sözlükbilimciler sözlüklerin ana kategorisi olan tanımın işlevleri ve kapsamına dair çeşitli görüşler ortaya atmışlardır. Literatürdeki görüşlerden biri de Atkins ve Rundell’ın (2008) tanımın deşifreleme ve şifreleme olmak üzere iki temel işleve sahip olduğu varsayımıdır. Söz konusu görüşe göre tanımların sözlük kullanıcısının asgari düzeyde bilgi edinmesini sağlayan deşifreleme ve sözlük kullanıcısının ihtiyacı olabilecek tüm bilgilere yer verilmesini sağlayan şifreleme işlevi bulunmaktadır. Tanımın deşifreleme ve şifreleme işlevleri göz önünde bulundurularak bu çalışmada yabancı alanyazını dışında Türk sözlükbiliminin de en tartışmalı konularından biri olan tanımlama soruna süt ana maddesi ile dikkat çekilmiştir. Araştırmanın örneklemini oluşturan, 1901-2011 yılları arasında yayımlanmış Türkçe basılı genel sözlükler ve İngilizce-Almanca çevrim içi sözlüklerdeki süt ana maddeleri tanımlamanın şifreleme işlevi bakımından karşılaştırmalı biçimde ele alınarak söz konusu ana maddenin ayrıntılı biçimde anlamsal analizi yapılmıştır. Sözlüklerin sabit bir yapıda olmamaları ve sözlük kullanıcıları ile doğrudan etkileşim halinde olmaları kabulünden hareketle, sözlük kullanıcılarının anket yöntemi ile elde edilen görüşlerini içeren veriler de araştırma sürecine dâhil edilmiştir. Sonuç olarak yapılan araştırma ve değerlendirme sonrasında elde edilen bulgulardan yola çıkılarak Türkçe genel sözlüklerde yer almayan anlamları da içeren bir süt ana maddesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

tanım, ana madde, genel sözlük, çevrim içi sözlük

Kaynakça

• ASLAN, Ezgi, (2017),“Sözlükbı̇lı̇msel İnceleme Yöntemı̇: Eser-i Şevket Örneğı̇”, Turkish Studies, C. 12 (30), s. 35-70.
• ATKINS, B. T. Sue ve M. RUNDELL, (2008), The Oxford Guide to Practical Lexicography, Oxford: Oxford University Press.
• BOZ, Erdoğan, (2009),“Sözlükbirimlerin Tanımlamasına Anlambilimsel Bir Bakış”, Turkish Studies, C. 4 (4), s. 172-183.
• BURKHANOV, Igor, (1998), Lexicography: A Dictionary of Basic Terminology, Wydawn: Wyzszej Szkoly Pedagogicznej w Rzeszowie.
• CAMBRIDGE ONLINE DICTIONARY, (2019), Erişim Tarihi: 17.04.2019 https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce/milk
• COLLINS ONLINE DICTIONARY, (2019), Erişim Tarihi: 17.04.2019 https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/milk
• DEVELLİOĞLU, Ferit ve N. KILIÇKINI, (1975), En Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Rafet Zaimler Kitabevi.
• DUDEN ONLINE DICTIONARY, (2019), Erişim Tarihi: 17.04.2019 https://www.duden.de/rechtschreibung/Milch
• HANÇERLİOĞLU, Orhan, (2000), Türk Dili Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• HARTMANN, Reinhard R. K. ve JAMES, G., (2002),Dictionary of Lexicography, New York: Routledge Pub.
• JACKSON, Howard, (2016), Sözlükbilime Giriş, (Çev. Mehmet Gürlek ve Ellen Patat), İstanbul: Kesin Yayınları.
• KESTELLİ, Raif N., (2004), Resimli Türkçe Kamus, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• MACMILLAN ONLINE DICTIONARY, (2019), Erişim Tarihi: 17.04.2019 https://www.macmillandictionary.com/dictionary/british/milk_1
• MERRIAM-WEBSTER ONLINE DICTIONARY, (2019), Erişim Tarihi: 17.04.2019 https://www.merriam-webster.com/dictionary/milk
• OXFORD ONLINE DICTIONARY, (2019), Erişim Tarihi: 17.04.2019 https://en.oxforddictionaries.com/definition/milk
• OXFORD ONLINE LEARNER’S DICTIONARY, (2019), Erişim Tarihi: 17.04.2019 https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/milk_1?q=milk
• RADO, Şevket, (1970), Hayat Büyük Türk Sözlüğü, İstanbul: Hayat Yayınları.
• SAMİ, Şemseddin, (2010), Kamus-ı Türki, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TOVEN, Mehmet B., (2004), Yeni Türkçe Lügat, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TÜRK DİL KURUMU, (1988), Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TÜRK DİL KURUMU, (2009), Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TÜRK DİL KURUMU, (2011), Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TÜRK DİL KURUMU, (2019), Çevrim İçi Büyük Türkçe Sözlük, Erişim Tarihi: 17.04.2019 http://www.tdk.gov.tr