MİZAÇ ÖZELLİKLERİNİN ÇOCUĞUN ZORBA VE KURBAN DAVRANIŞLARINI YORDAMA GÜCÜ

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 23, 311 - 324, 15.09.2020

Seda Sakarya , Serpil Pekdoğan

https://doi.org/10.33692/avrasyad.655616

Cited By: 2

Öz

Bireyin sergilediği olumsuz davranış kalıplarında mizaç özelikleri de önemli bir rol oynamaktadır. Çocukların mizaç özellikleri ile problem davranışları arasında sıkı bir ilişki olduğunu belirtilmektedir. Bireylerin davranışlarının büyük oranda şekillendiği ve yetişkinlik döneminde sergileyecekleri pek çok özelliklerinin belirlendiği bir dönem olan okul öncesi dönem, insan hayatında son derece önemli ve kritiktir. Bu açıdan düşünüldüğünde bu dönemden başlayarak çocukların akran ilişkilerinin dinamiklerinin belirlenmesi ve daha büyük yaşlarda yaşanabilecek olan sorunların önüne geçilebilmesi açısından, bu araştırmada okul öncesi eğitime devam eden 4-6 yaş aralığındaki çocukların mizaç özelliklerinin, zorba ve kurban davranışlarını yordama gücünü incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada yordayıcı korelasyonel araştırma deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 4-6 yaş aralığında olan çocuğa sahip 216 anne oluşturmaktadır. Çalışma grubunun seçilmesinde kolay ulaşılabilir olması amacıyla uygun örnekleme yöntemi kullanılmıştır Veriler Yoleri (2014) tarafından uyarlanan “Çocuklar İçin Mizaç Değerlendirme Bataryası- Ebeveyn Formu ” ve Özyürek ve Kurnaz (2019) tarafından geliştirilen “Zorba ve Kurban Çocuk Davranışlarını Değerlendirme Formu” kullanılarak toplanmıştır. Ölçme araçları araştırmacılar tarafından, annelere uygulanmıştır. Elde edilen verilerin analizinde öncelikle normallik varsayımlarına bakılmış daha sonra değişkenler arasında anlamlı bir ilişki olup olmadığı Pearson Korelasyon katsayısı ile incelenmiş; zorba ve kurban davranışlarının yordayıcılarını belirlemek için ise "çoklu regresyon” analizi yapılmıştır. Çoklu regresyon bulgularının, mizacın aktivite alt boyutunun, zorba çocuk davranışları ve kurban çocuk davranışlarını düşük düzeyde yordadığı görülürken, pasif zorba çocuk davranışları üzerinde yordayıcılığının olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mizaç, zorba ve kurban

Kaynakça

• ARSLAN, Sevda, (2008), Lise Öğrencilerinde Öz-Kavram Ve Aile İlişkisinin Akran Zorbalığına Etkisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü İstanbul.
• BAKER, Bruce.L., MCLNTYRE, Laura Lee, BLACHER, Jan, ve OLSSON, Malin, Broberg , (2005), “Pre-school Children with and without Developmentaal Delay: Behaviour Problems Parent’s Optimism and Well-being” Journal Of Entellectual Disability Research, C.XLIX, S.8: s.575-590.
• BARRON, Alexis.P. ve EARLS, Felton, (1984), “The relation of temperament and social factors to behavior problems in three-year-old children”, Journal Of Child Psychology And Psychiatry, C.XXIV, S.2: s. 23-33.
• BATES, John.E.,OLSON, Shery.L., PETTİT, Gregory, S. ve BAYLES, Kathryn, (1982), “Dimensions of İndividuality in the Mother İnfant Relationship at Six Months of Age” Child Development, C.LII, S.2: s: 446-61.
• BELLİBAŞ, Emel, BÜKÜŞOĞLU, Nagehan, ve ERERMİŞ, Serpil. (2005), “Ayrılma Anksiyetesi Bozukluğu Tanılı Bir Grup Çocukta Mizaç Özellikleri”, Ege Tıp Dergisi, C.XLIV, S.1:s. 39-44.
• BERK, Laura, (2013), Child Development, New Jersey: Pearson. BERNS, Roberta, (2013), Child, Family, School, Community: Socialization and Support, Canada: Nelson Education.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Şener, ÇAKMAK, Ebru, Kılıç, AKGÜN, Özcan, Erkan, KARADENİZ, Şirin, ve DEMİREL, Funda, (2017), Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Pegem.
• CAMPBELL, Susan, B. (1995), “Behavior Problems in Preschool Children: A Review of Recent Research”, Journal Of Child Psychology & Psychiatry, C. XXXVI,S.1: s. 113-149. ÇANKAYA, İbrahim, (2011), “İlköğretimde Akran Zorbalığı”, Eğitim Fakültesi Dergisi, C. XXIV ,S. 1, s.81-92.
• DAKE, Joseph. A., PRICE, James. H. ve TELLJHONANN, Susan. K, (2003), “The Nature And Extent Of Bullying At School”, Journal of School Health, C. LXXIII, S. 5, s. 173-180.
• DEHUE, Francine, vd.( 2012), “Cyberbullying and traditional bullying in relation to adolescents’ perception of parenting”, Journal of cybertherapy & rehabilitation, C.V, S.1:s. 25-34.
• DIENER, Marissa L., ve KIM, Do-Yeong ( 2004), “Maternal and Child Predictors of Preschool Children's Social Competence”, Journal of Applied Developmental Psychology, C. XXV, S.1:s. 3-24. DOĞAN, Aysun, (2010), “Ekolojik Sistemler Kuramı Çerçevesinde Akran Zorbalığının İncelenmesi”, Çocuk ve Ruh Sağlığı Dergisi, C.XVII, .S.3, s. 149-162.
• DÖLEK, Nevin, (2002), İlk ve Orta Öğretim Okullarındaki Öğrenciler Arasında Zorbacı Davranışların İncelenmesi ve “Zorbalığı Önleme Tutumu Programı’nın Etkisinin Araştırılması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• KALTİALA-Heino, R., RİMPELÄ, M., RANTANEN, P. ve RİMPELÄ, A. (2000). “Bullying at school an indicator of adolescents at risk for mental disorders”, Journal of adolescence, C. XXIII, S.6,S. 661-674.
• KARACA, Kasım, (2018), Ortaokullarda Akran Zorbalığının Yaygınlığının ve Zorba-Mağdurların Depresyon Ve Anksiyete Düzeylerinin İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• KRİSTAL, Jan, (2005), The Temperament Perspective: Working with Children's Behavioral Styles, USA: Paul H. Brookes Publishing Company.
• OLWEUS, Dan, (1994), “Bullying At Scholl: Long-Term Outcomes For The Victims And An Effective Scholl-Based İntervention Program”. Aggressive Behavior: Current Perspectives, (Ed. L. R. Huesmann), 97-130, New York: Plenum.
• OLWEUS, Dan .(1999), “Sweden”, The Nature of School Bullying. A Cross-National Perspective, (Ed. P. K. Smith, Y. Morita, J. Junger-Tas, D. Olweus, R. Catalano, and P. Slee), (1999), , London & New York, Routledge, 7-27.
• OLWEUS, Dan, (2005), Bullying at School. What we know and what we Can Do, Oxford: Blackwell.
• ÖZYÜREK, Arzu, KURNAZ, Fatma, Betül, (2019), “Zorba Ve Kurban Çocuk Davranışlarını Değerlendirme Formu: Güvenilirliği Ve Geçerliliği”, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. XV, S. 1, s. 246-261.
• MOON, Mugyeong, (2001), “Teacher Perspective on Peer Relation Problems of Young Children”, Asia Pasific Education Review, C.II, S. 1: s. 22-31.
• PİŞKİN Metin, (2002), “Okul Zorbalığı: Tanımı, Türleri, İlişkili Olduğu Faktörler Ve Alınabilecek Önlemler”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, C. II, S. 2, s. 531-562.
• RIGBY, KEN, (2004), “Adressing Bullying in Schools Theoretical Perspectives And Their İmplications”, School Psychology International, C. XXV, S. 3, s.287-300.
• ROTHBART, Mary. K. ve BATES, John, E., (2006), Temperament, In Damon W., Lerner R., Eisenberg N. (Eds.), Handbook Of Child Psychology, 3 (6th Ed. 99-166). New York: Wiley.
• SANSON, Ann., HEMPHİLL, Sherly, A., ve SMART, Diana, (2002). Temperament and social development. The Wiley-Blackwell handbook of childhood social development, USA: Blackwell Publishing.
• SMOKOWSKİ Paul. R, KOPASZ, Kelly, Holland (2005), “Bullying İn Schools: An Overview Of Types, Effects, Family Characteristics, And İntervention Strategies”, Children And School, C. XXVII, S. 2, s. 101-110.
• THOMAS, Alexander, ve CHESS, Stella, (1977), Temperament and development, New York: Brunner/Mazel.
• WALKER, Sue, BERTHELSEN, Donna,C., & IRVING, Kym, A. (2001). “Temperament and Peer Acceptance in Early Childhood: Sex and Social Status Differences”, Child Study Journal, C. XXXI, S. 3: s. 177-192.
• UÇAR, Esin, (2017), Okul Öncesi Dönem (48-72 ay) Çocuklarında İlişkisel ve Fiziksel Saldırganlığın Mizaç ve Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• YOLERİ, Sibel, (2014), “Çocuklar İçin Mizaç Değerlendirme Bataryası Gözden Geçirilmiş Ebeveyn Formunun Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması”, International Journal of Human Sciences, C.XI, S.2: s. 221-237.