EİSENHOWER DOKTRİNİ ÇERÇEVESİNDE BÖLGESEL KRİZLER: SURİYE-IRAK-ÜRDÜN-LÜBNAN

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 31, 205 - 228, 25.06.2022

Seçil Özdemir

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1131624

Öz

İkinci Dünya Savaşı sırasında Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Sovyetler Birliği,
Mihver devletlere karşı müttefiktir. İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Sovyetler Birliği'nin yayılmacı
politikasına karşı uluslararası dengeleri koruma iddiasıyla ABD öne çıkmıştır. Soğuk Savaş'ın
tarafları (ABD-SSCB) güvenlik örgütlenmeleri, paktlar gibi uluslararası organizasyonlar ile nüfuz
alanlarını korumaya ve genişletmeye gayret etmiştir. Bu şekilde Soğuk Savaş askeri kuşatmalar
yerine Orta Doğu, Avrupa ve Asya'yı paktlar ile bağlama stratejisi üretmiştir. Bu stratejinin
beklenen etkiyi sağlamaması ve verimsiz oluşumlara kaynak aktarma fikri çok uzun sürmemiştir.
Diğer yandan çift kutuplu rekabete Orta Doğu'nun kendi dinamiklerinin rekabeti eklenmiş ve
ortaya çıkan gerilimler domino etkisiyle bölgeye yayılmıştır. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) bu
süreçte daha aktif rol alabileceği başkanlık doktrinleri ile bölgede takip edeceği planları
açıklamış ve kendisiyle işbirliği yapacak ülkelere kurallarını sunmuştur. ABD ve Sovyetler Birliği
arasındaki rekabet bölgesel aktörlerin iç politikalarında kutuplaşmalara sebep olmuştur. Ortaya
çıkan krizlerin sonucunda ise yeni yönetimlerin eğilimleri Suriye, Irak, Lübnan, Ürdün'ün
uluslararası politikalarına yansımıştır.
Bu çalışmada Sovyetler Birliği'ni çevreleme stratejisinin bir adımı olan Orta Doğu
Komutanlığı ve Bağdat Paktı'nın bölgesel ayrışmaya etkisi incelenmiş ve Süveyş Krizi ardından
Eisenhower doktrininin bölgesel uygulamaları değerlendirilmiştir.
Makalenin amacı Bağdat Paktı, Süveyş Krizi ve Eisenhower Doktrininin bölgesel
aktörlerin politik stratejilerine yansıması çerçevesinde süreci değerlendirmek ve Soğuk Savaşın
dolaylı rekabet sisteminin Suriye, Irak, Lübnan, Ürdün krizlerindeki etkisini ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Orta Doğu, Bağdat Paktı, Süveyş Krizi, Eisenhower Doktrini.

Kaynakça

• Almog, Orna. 2002. Britain, Israel and the United States 1955-1958: Beyond Suez.Taylor & Francis.
• Altunışık, B. Meliha. 2007. “Lübnan Krizi: Nedenleri ve Sonuçları”. TESEV.
• Armaoğlu, Fahir. 1995. “Orta Doğu Komutanlığı’ndan Bağdat Paktı’na 1951–1955”. Belleten, 191-236.