Erken Modern Osmanlı Siyasetnamelerinde Altın Çağ Anlatısı

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 35, 748 - 763, 20.06.2023

Onur Yıldırım

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1215853

Öz

Tarih-üstü bir rol oynayan ideal dönem, hem kendini takip eden dönemleri tarihselleştirir hem de bu dönemler için temel referans kaynağı olma görevini üstlenir. Başka bir deyişle, ideal nizam olarak kabul edilen nizamın bozulmasının yarattığı sorunları ve sıklıkla ortaya çıkan hayal kırıklıklarını ortadan kaldırma amacıyla şimdinin kendisine rehber edinmesi gereken bir dönemin idealleştirilmesi söz konusudur. Bu idealleştirme, çoğu kez bilimsel-tarihsel gerçeklikten ziyade kültürel semboller ve efsanelere dayanmasına rağmen, daha önce yürürlükte olan mükemmel bir nizam inancı üzerinden geçmiş ve şimdinin eleştirisini yapma suretiyle şimdi ve geleceği yeniden inşa etmeye çalışır. İçinde bulunan zaman diliminden idealleştirilen döneme sıklıkla göndermeler yapılması suretiyle kamusal sorunlara ve pratik ihtiyaçlara çözüm sunan reçeteler ortaya konulur. Bu reçeteler, şimdinin yanı sıra geleceği de içerisine alan özgüven senaryolarının tahayyül edilmesini sağlar. Bu çalışma, erken modern olarak adlandırılan 16.-17. yüzyıllar Osmanlı düşünce dünyası içerisinde kaleme alınan siyasetnamelerin yukarıda zikredilen bir misyonla şimdi ve geleceği, idealleştirilen bir geçmişin kılavuzluğunda inşa etme çabasını ortaya koyma amacındadır.

Anahtar Kelimeler

osmanlı, siyasetname, siyaset, ideal yönetim

Teşekkür

Bu çalışmayı değerlendirme zahmeti gösteren tüm taraflara müteşekkirim.

The Golden Age Narrator in The Early Modern Ottoman Mirrors for Princes

Öz

The ideal period, which plays a supra-historical role, both historicizes the following periods and undertakes the task of being the main reference source for these periods. In other words, there is an idealization of a period that should be guided by the present in order to eliminate the problems and disappointments that arise frequently due to the disruption of the ideal order. Although this idealization is mostly based on cultural symbols and legends rather than scientific-historical reality, it tries to reconstruct the present and the future by criticizing the past and present through the belief of a perfect order in force. By making frequent references to the idealized period from the time period in it, prescriptions that offer solutions to public problems and practical needs are put forward. These prescriptions allow the imagination of self-confidence scenarios that include the future as well as the present. This study aims to reveal the effort to construct the present and the future, with the above-mentioned mission, of the politics written in the Ottoman world of thought for 16th and 17th centuries under the guidance of an idealized past.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Mirrors for Princes, politics, ideal government, golden age Giriş

Kaynakça

• Abou-El-Haj, Rifa’at ‘Ali. 2018. Modern Devletin Doğası 16. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Osmanlı İmparatorluğu. Çev. O. Özel ve C. Şahin. Ankara: İmge Kitabevi.
• Akhisârî, Hasan Kâfi. 2020. Nizâm-ı Âlemi Sağlayan Sebeplerin Temelleri. Çev. Ö. M. Alper. İstanbul: Klasik.
• Amâsi. 2016. Mirâtu’l-Mülûk (Sultanların Aynası). Çev. M. Ş. Yılmaz. İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Aristoteles. 2015. Politika. Çev. F. Akderin. İstanbul: Say Yayınları.
• Çilingir, Lokman. 2009. Farabi ve İbn Haldun’da Siyaset. Ankara: Araştırma Yayınları.
• Defterdar Sarı Mehmet Paşa. 2021. Devlet Adamlarına Nasihatler. Çev. Y. Aydemir ve G. Kırpık. Ankara: Hece Yayınları.
• Ergene, Alaeddin Boğaç. 2001. “On Ottoman Justice: Interpretations in Conflict (1600-1800)”. Islamic Law and Society, vol. 8, no. 1, 52-87.
• Eğilmez, Devrim Burcu. 2017. Osmanlı İmparatorluğu’nda Hoşgörü Söylemi (1545-1566). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Fârâbî. 2015. El-Medinetü’l-Fâzıla (İdeal Devlet). Çev. A. Arslan. Ankara: Divan Kitap.
• Ferguson, Heather. 2010. “Genres of Power: Constructing a Discourse of Decline in Ottoman Nasihatname”. Osmanlı Araştırmaları, sayı 35, 2010, 81-116.
• Fleischer, Cornell. 2021. Osmanlı İmparatorluğu’nda Aydın ve Bürokrat Tarihçi Mustafa Âli. Çev. A. Ortaç Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Fodor, Pal. 1986. “State and Society, Crisis and Reform in 15th-17th Century Ottoman Mirror for Princes”. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, vol. 40, no. 2/3, 217-240
• Gencer, Bedri 2000. “Osmanlı Siyasi Felsefe ve Rejimi: Kuruluşunun 700. Yıldönümü Münasebetiyle Bir İcmal”. Akademik Araştırmalar Dergisi, yıl: 2, sayı: 4-5, 103-154.
• Görgün, Tahsin. 2000. “Osmanlı’da Nizâm-ı Alem Fikri ve Kaynakları Üzerine Bazı Notlar”. İslâmî Araştırmalar Dergisi, cilt 13, sayı 2, 180-188.
• Hesiodos. 2020. Theogonia & İşler ve Günler. Çev. A. Erhat ve S. Eyüboğlu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• İrem, Nazım. 2008. “Klasik Osmanlı Adalet Rejimi ve 1839 Gülhane Kırılması”. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, cilt 4, sayı 15, 147-172.
• Howard, Douglas. 2011. Osmanlı Nasihatname Türleri ve Mit. Ed. V. H. Aksan ve D. Goffman. Erken Modern Osmanlılar (s. 185-222). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kafadar, Cemal. 2003. Osmanlı Siyasal Düşüncesinin Kaynakları Üzerine Gözlemler. Ed. T. Bora ve M. Gültekingil. Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi (s. 23-28). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kâtib Çelebi. 2020. Düstûru’l-amel li Islâhi’l-halel (Siyaset Nazariyesi). Çev. E. Köse. İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Keskintaş, Orhan. 2017. Adalet, Ahlâk ve Nizam Osmanlı Siyasetnameleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koca Sekbanbaşı. 2017. Koca Sekbanbaşı Risâlesi. Çev. A. Uçman. İstanbul: Büyüyenay Yayınları
• Koçi Bey. 1972. Koçi Bey Risalesi. Çev. Z. Danışman. İstanbul: Devlet Kitapları.
• Koselleck, Reinhart. 2020. Kavramlar Tarihi. Çev. A. Dirim. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Lütfi Paşa. 2017. Asafnâme. Çev. A. Uğur. İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Lewis, Bernard 1962. “Ottoman Observers of Ottoman Decline”. Islamic Studies, vol. 1., no. 1, 71-87.
• Ocak, Ahmet Yaşar. 1998. Düşünce Hayatı. Ed. E. İhsanoğlu. Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi Cilt 2 (s. 159-193). İstanbul: İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi.
• Oktay, Cemil. 2003. Bizans Siyasî İdeolojisi’nden Osmanlı Siyasî İdeolojisi’ne. Ed. T. Bora ve M. Gültekingil. Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi (s. 29-36). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öz, Mehmet. 1999. “Klasik Dönem Osmanlı Siyasî Düşüncesi-Tarihî Temelleri ve Ana İlkeler”. İslâmî Araştırmalar, cilt 12, sayı 1, 27-33.
• Öz, Mehmet. 2019. Kanun-ı Kadimin Peşinde. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Özvar, Erol. 1999. “Osmanlı Tarihini Dönemlendirme Meselesi ve Osmanlı Nasihat Literatürü”. Divan, sayı 2, 135-151.
• Sartori, Giovanni. 1970. “Concept Misformation in Comparative Politics”. The American Political Science Review, vol. 64, no. 4, 1033-1053.
• Toktaş, Fatih. 2002. “Fârâbî’nin Kitâbü’l-Mille Adlı Eserinin Takdim ve Çevirisi”. Divan, sayı 1, 247-273.
• Türk, Hasan Bahadır. 2012. Çoban ve Kral. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Uğur, Ahmet. 2001. Osmanlı Siyâset-Nâmeleri. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Unan, Fahri. 2012. Osmanlı İdare Felsefesinde Adâlet. Ed. H. İnalcık, B. Arı ve S. Aslantaş. Adâlet Kitabı (s. 105-119). Ankara: Kadim Yayınları.