Highway Policy in Turkey in 100 Years of the Republic

Yıl 2023, Cumhuriyet'in 100. Yılında Türkiye, 222 - 244, 29.10.2023

Nuray Özdemir Tiryaki

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1350663

Öz

Today, highways are the main transportation system in Turkey and have shown more development than railways, airlines and seaways. In the early years of the Republic, priority in transportation was given to railways, which were the cheapest and safest means of transportation of the period, and highways were considered to complement railways. It was aimed to cover the country with iron nets. However, with the widespread use of motorized vehicles in the 1940s, the need for durable highways increased. After World War II, there was a major change in transportation policy in Turkey and the emphasis was placed on highways. The directives of the USA had a great influence on this. During the Cold War period, financing and technical support was provided to highways from US aid against the Soviet threat. In line with the US plans to stop the Soviet Union through Turkey in a possible hot war, the construction of strategically important roads was supported. Turkey prepared road programs and switched from manual to mechanized road construction. The priority given to road transportation during the DP period also accelerated the change in Turkey's transportation policy. Until today, road transportation, which gained momentum with the construction of highways, has taken the first place among other transportation sectors. Unfortunately, due to the impact of both domestic and foreign political developments, Turkey has not been able to follow policies to develop land, rail, sea and airways in parallel with each other in the last 100 years. Mostly freight and passenger transportation has been concentrated on highways. Therefore, Turkey pays a heavy price for being dependent on a single transportation sector during peak traffic periods such as holidays and natural disasters.
In this study, the policies followed in road transportation in Turkey in the 100 years of the Republic of Turkey and the change-transformation in highways are examined. The effects of both domestic and foreign political developments on Turkey's transportation policy are emphasized and the developments in road transportation are explained. The effects of the highway-oriented transportation policy on Turkey's economic, political and social life are evaluated.

Anahtar Kelimeler

Transportation, highway, railway, motorway, bridge

Cumhuriyetin 100 Yılında Türkiye’de Karayolu Politikası

Öz

Günümüzde, Türkiye’de karayolları başlıca ulaşım sistemi olup demiryolları, havayolları ve denizyollarına oranla daha çok gelişme göstermiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında ulaşımda öncelik dönemin en ucuz ve en güvenli ulaşım aracı olan demiryollarına verilmiş karayolları ise daha çok demiryollarını tamamlayacak şekilde ele alınmıştır. Ülkeyi demir ağlarla örmek hedeflenmiştir. Ancak 1940’lı yıllarda motorlu taşıtların kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte dayanıklı karayollarına ihtiyaç artmıştır. II.Dünya Savaşı sonrasında Türkiye’de ulaşım politikasında büyük bir değişim yaşanmış ve ulaşımda ağrılık karayollarına verilmiştir. Bunda ABD’nin yönlendirmelerinin etkisi de büyük olmuştur. Soğuk Savaş döneminde Sovyet tehdidine karşı yapılan ABD yardımlarından karayollarına finansman ve teknik destek sağlanmıştır. Olası bir sıcak savaşta ABD’nin Türkiye üzerinden Sovyetler Birliği’ni durdurma planları doğrultusunda stratejik açıdan önem taşıyan yolların yapımı desteklenmiştir. Türkiye’de yol programları hazırlanmış ve kol gücünden makineli yol yapımına geçilmiştir. DP döneminde karayolu ulaşımına verilen öncelik de Türkiye’nin ulaşım politikasında yaşanan değişimi hızlandırmıştır. Günümüze gelinceye kadar otoyol yapımıyla ivme kazanan karayolu ulaşımı diğer ulaşım sektörleri arasında birinci sırada yer almıştır. Ne yazık ki gerek iç gerekse dış politik gelişmelerin etkisiyle Türkiye’de 100 yıllık süreçte kara, demir, deniz ve havayollarını birbirine paralel bir şekilde geliştirmeye yönelik politikalar izlenememiştir. Çoğunlukla yük ve yolcu taşımacılığı karayolu üzerinde yoğunlaşmıştır. Bundan dolayı Türkiye, bayram, doğal afet gibi trafiğin yoğun olduğu dönemlerde tek bir ulaşım sektörüne bağımlı olmanın acısını fazlasıyla ödemektedir.
Bu çalışmada, Cumhuriyetin 100 yılında Türkiye’de karayolu ulaşımında izlenen politikalar ve karayollarında yaşanan değişim-dönüşüm incelenmiştir. Gerek iç gerekse dış politik gelişmelerin Türkiye’nin ulaşım politikası üzerindeki etkileri üzerinde durularak karayolu ulaşımında yaşanan gelişmeler anlatılmıştır. Karayolu ağırlıklı ulaşım politikasının Türkiye’nin iktisadi, siyasi ve sosyal hayatına etkileri değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

ulaşım, karayolu, demiryolu, otoyol, köprü

Kaynakça

• “Akaryakıtlardan Alınacak Yol Vergisi Kanunu”, Resmî Gazete, 29 Şubat 1952, s.288-289.
• Akandere, Osman, 1998, Milli Şef Dönemi, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Albayrak, Mustafa, 2004, Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Ankara: Phoenix Yayınevi.
• “Amerikan Malzemesi Birbirini Takip Ediyor”, Akşam, 28 Ekim 1947, s.1.
• Amerikan Türk Yardım Programı (The Turkish Aid Program).1948. Çev:Yd. Atgm. Cenan Sahir Silan, Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Yayınları.
• Arar, İsmail, 1968, Hükümet Programları 1920-1965, Ankara: Burçak Yayınevi.
• As, Efdal, 2013, Cumhuriyet Dönemi Ulaşım Politikaları (1923-1960), Ankara: ATAM Yayınları
• “Asya’yı Avrupa’ya Bağladık”, Milliyet, 31 Ekim 1973, s.1.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri. 1997. C.I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Aynacı, Murat. 2007. 1960-1980 Yılları Arasında Karayolu Ulaşımının Gelişmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bağcı, Hüseyin, 2001, Türk Dış Politikasında 1950’li Yıllar, Ankara: ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayınları.
• Barda, Süleyman, 1958, Münakale Ekonomisi, İstanbul: İsmail Akgün Matbaası.
• “Başbakan Recep Tayyip Erdoğan Tarafından TBMM’ye Sunulan 60 ncı Hükümet Programı”, Resmi Gazete, 7 Eylül 2007.
• “Cumhuriyetin 18 nci Yılında Şoseler”, Bayındırlık İşleri Dergisi, Eylül 1941, s.84-85.
• “Cumhuriyetin 19 ncu Yılında Nafıa Çalışmaları”, Bayındırlık İşleri Dergisi, Ekim-Kasım 1942, s.12-13.
• “Cumhuriyetin XV-XX nci Yıllarında Nafia Çalışmaları”, Bayındırlık İşleri Dergisi, Ekim 1943, s.7-8.
• Cumhuriyetin 50. Yılında Karayollarımız. 1973. Ankara:Bayındırlık Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Çadırcı, Musa. 1991.“Tanzimat Döneminde Karayolu Yapımı”, DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, 15(26): 153-167.
• Çetin, Birol, Serap Barış, Serap Saroğlu. 2011. “Türkiye’de Karayollarının Gelişimine Tarihsel Bir Bakış”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1): 123-150.
• Çetin, Emrah, 2017, Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Anadolu’da Karayolu Ulaşımı, Ankara: TTK Yayınları.