BEHCETÜ’L-HADÂİK’TE İLETİŞİM FİİLLERİ

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 38, 512 - 534, 15.03.2024

Şahin Yıldız

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1369919

Öz

Tam adı Behcetü’l Hadâik Fî Mevʿizati’l-Halâik olan Behcetü’l-Hadâik, 41 meclis olarak yazılan dinî-ahlaki bir eserdir. Eski Oğuz Türkçesiyle yazılmış ilk eserlerden biri olması ve Anadolu sahasında yazı dilinin gelişmesine öncülük etmesi dolayısıyla karışık dilli eser özelliği göstermekte olup yazıldığı dönemin ses bilgisi, şekil bilgisi, söz varlığı ve söz dizimi özelliklerini ortaya koymak bakımından oldukça önemlidir. Konusu itibarı ile öğretici olan eser, iletişim fiilleri olarak adlandırılan fiiller açısından zenginlik göstermektedir. İletişim sürecinde vazife gören fiiller olarak açıklanabilecek olan iletişim fiilleri, anlam temelli bir fiil kategorisidir. Çalışmada öncelikle fiiller ve fiil sınıfları üzerinde durulmuştur. Sonrasında iletişim fiilleri ve bununla ilgili yapılan çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra Behcetü’l-Hadâik ile ilgili tanıtıcı mahiyette bilgi verilmiştir. İnceleme bölümünde Beth Levin’in (1993) çalışmasında; mesaj aktarma, anlatma, konuşma tarzı, iletişim aracı, konuşma, gevezelik, söyleme, sızlanma ve tavsiye fiilleri olarak adlandırılan fiillerin Behcetü’l-Hadâik’te kullanımı üzerinde durulmuştur. Bunun sonucunda eserde söyleme ve mesaj aktarma fiillerinin en çok kullanılan; anlatma ve konuşma fiillerinin ise en az kullanılan iletişim fiilleri olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca Levin’in söyleme fiilleri içinde verdiği tekrarla-, öner- ve beyan et- ile sızlanma fiilleri içinde yer verdiği övün- ve böbürlen- fiillerinin bu gruplarda yer almaması gerektiği belirtilerek araştırmacının tasnifine katkı sağlanmıştır. Çalışmanın Behcetü’l-Hadâik ve iletişim fiilleri çalışmaları açısından yararlı olması umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Eski Oğuz Türkçesi, Behcetü’l-Hadâik, Fiiller, İletişim Fiilleri

Communication Verbs in Behcetu’l-Hadâik

Öz

Behcetü’l-Hadâik, whose full title is Behcetü’l-Hadâik Fî Mevʿizati’l-Halâik, is a religious-moral work written in 41 section. As it is one of the first works written in Old Oghuz Turkish and pioneered the development of written language in the Anatolian field, it is a mixed-language work and is very important in terms of revealing the phonology, morphology, vocabulary and syntax features of the period in which it was written. The work, which is instructive in terms of its subject, shows richness in terms of verbs called communication verbs. Communication verbs, which can be explained as verbs that function in the communication process, are a meaning-based verb category. In the study, first of all, verbs and verb classes are emphasized. Afterwards, information about the verbs of communication and the studies on this subject is given. Then introductory information about Behcetü’l-Hadâik is given. In the review section, study focuses on the use of verbs called verbs of transfer of a message, tell, verbs of manner of speaking, verbs of instrument of communication, talk verbs, chitchat verbs, say verbs, complain verbs and advice verbs in Behcetü'l-Hadâik according to Beth Levin's (1993) work. As a result, it was concluded that the say verbs and verbs of transfer of a message are the most used verbs in the work, while the tell and talk verbs are the least used communication verbs. In addition, contributed to the researcher's classification by stating that the verbs repeat, suggest and declare, which Levin includes in the say verbs, and the verbs boast and brag, which he includes in the complain verbs, should not be included in these groups. It is hoped that this study will be useful for the study of Behcetü’l-Hadâik and communication verbs.

Anahtar Kelimeler

Old Oghuz Turkish,, Behcetu'l-Hadaik, Verbs, Communication Verbs

Kaynakça

• Şahin, Savaş (2012). “Türkmen Türkçesinde Mental Fiiller”. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Thraks, Dionysios (2006). Tekhne Grammatike: Gramer Sanatı. (Çeviri ve Yorum: E. Çoraklı), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Yaylagül, Özen (2005). “Türk Runik Harfli Metinlerde Mental Fiiller”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, s. 17-51.
• Yıldız, Hüseyin (2016). “Eski Uygurcada Mental Fiiller”. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.