TÜRKİSTAN’DA ULUSAL SINIRLARIN BELİRLENMESİ ÖZBEKİSTAN ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 39, 39 - 49, 15.06.2024

Hüseyin Şen

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1324945

Öz

Türkistan’da ulusal sınırların belirlenmesi ve daha kolay idare edilebilir bir sistem kurulması Bolşeviklerin arzusu doğrultusunda gerçekleşmiştir. Ancak Rus İmparatorluğu’nun çöküşü ve yeni kurulan düzen içerisinde yeniden yapılanma ve bağımsız olma düşüncesi, Türkistan aydınlarını cezp etmiştir. Durumun Türkistan aydınlarının düşündüğü gibi olmadığını ise çok geçmeden fark etmişlerdir. Aralarında yaşanan fikri ayrılıkları ve çatışmalar yek vücut olunmasına engel teşkil etmiş, bölgede yaşamını idame ettiren Türk boyları kendi bağımsızlıklarını ilan etmek için çaba sarf etmişlerdir. Gelinen noktada 16 Eylül 1924’te Merkez İcra Kurulu oturumunda Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin ulusal sınırlara ayrılması hususunda karar alınmıştır. Coğrafyanın suni sınırlara ayrılması sancılı neticeler doğurmuştur. Feyzullah Hoca, İkmal Akramov Özbekler adına öne çıkan isimlerdir. Ulusal sınırların belirlenmesiyle birlikte Özbekistan ise yedi bölge, yirmi dört şehir ve yüz yirmi dört ilçeden oluşmuştur. Tacikistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ise Özbekistan içerisinde otonom bölge olarak yer almıştır. Dönemin şahitleri, Sovyet arşivleri ve raporlarını kullanarak hazırladığımız çalışmamız Özbekistan’da Bolşeviklerin suni sınırları nasıl belirlediği ve bu durumun günümüzde Türkistan’da yaşanan olaylara nasıl yansıdığının anlaşılması ve anlamlandırılması açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Türkistan, Ceditçilik, Bolşevikler, Feyzullah Hoca, Sınır

DETERMINATION OF NATIONAL BORDERS IN TURKISTAN CASE OF UZBEKISTAN

Öz

The determination of national borders and the establishment of a more manageable system in Turkestan were realized in line with the wishes of the Bolsheviks. However, the collapse of the Russian Empire and the idea of restructuring and independence in the newly established order attracted Turkistan intellectuals. They soon realized that the situation was not as they thought. The intellectual differences and conflicts between them prevented the unity of the Turkish tribes, which continued their lives in the region, made an effort to declare their independence. At this point, at the Central Executive Committee session on September 16, 1924, it was decided to divide the Turkestan Autonomous Soviet Socialist Republic into national borders. The division of geography into artificial borders has had painful consequences. Feyzullah Hoca, İkmal Akramov are prominent names on behalf of the Uzbeks. With the determination of national borders, Uzbekistan consisted of seven regions, twenty-four cities and one hundred twenty-four districts. The Tajik Autonomous Soviet Socialist Republic is located in Uzbekistan as an autonomous region. Our study, which we prepared using the witnesses of the period, Soviet archives and reports, is important in terms of understanding and making sense of how the Bolsheviks determined artificial borders in Uzbekistan and how this situation is reflected in the events in Turkestan today.

Anahtar Kelimeler

Turkestan, Jadidism, Bolshevik, Feyzullah Hodja, Borders

Kaynakça

• Erşahin, Seyfettin. 2003. “Türkistan’da “Verilen Bağımsızlık”tan “Alınan Bağımsızlığa” Yürüyüşü Üzerine Bazı Değerlendirmeler” AÜİFD XLIV(1): 313-343.
• GATAGOVA, L.S, vd, Tsk RKP(b)- VKP(b) i NatsionalniyVapros. 2005. Moskva: Rosspyen.
• Güngör, E. 2017. “Kırgızistan’da Bolşevik Komitelerin Kurulması ve Kırgızlar”. Akademik Hassasiyetler 4 (7) : 71-84 .
• HAYİT, Baymirza. 2004. Türkistan Devletlerinin Milli Mücadele Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• HODJAYEV, Feyzullah, RISKULOV, Turar, vd. 1926. Oçerki Revolitsionnogo Divijeniya V Sredniy Azii. Taşkent: Izd. Nauchnoy Assotsiatsii Vostokovedeniya pri. TSIK SSR.
• HODJAYEV, Feyzullah. 1926. K İstorii Revolutsii v Buhare. Taşkent: Gosudarsvennoe İzdatelstvo UZSSR.
• Konstitutsie i Konstitutsionnie Akti RSFSR 1918-1937. 1940. Moskova: Vedomosti Berhovnogo Soveta RSFSR