BRITAIN'S CONCERN FOR INFLUENCE IN SYRIA: NECIP PASHA INCIDENT (1841-1842)

Year 2025, Volume: 13 Issue: 43, 234 - 263, 15.06.2025

Serdar Bay

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1644333

Abstract

In 1840, the British had directly intervened in Syrian affairs by taking part in military operations with Russia, Austria, Prussia and the Ottoman Empire that drove Mehmet Ali Pasha out of Syria. After the campaign, the allied powers received promises from Sultan Abdülmecid to take firm administrative measures in Syria in return for their support. British Foreign Secretary Palmerston and British Ambassador Ponsonby considered it a vested right to have more say in Syria than the other powers on the grounds that they had led the campaign against Mehmet Ali Pasha. Because the British had lost a great deal of influence in Syria under the rule of Mehmet Ali Pasha, and their interests vis-à-vis France had been seriously jeopardised. After the expedition, British decision-makers concluded that they should pursue a more active and interventionist policy in order to avoid falling into this position again and to protect British interests. After Ibrahim Pasha, the Porte made a number of civilian and military arrangements throughout the province in order to restore the loyalty of the Syrian people to the Sultan and to strengthen the central authority by erasing the influence of Mehmet Ali Pasha. In January 1841, the Porte appointed Necip Pasha, who had served as Mehmet Ali Pasha's chamberlain in Istanbul for many years, as governor of Damascus. The British showed a great reaction to the appointment of Necip Pasha, whom they considered to be a conservative and an agent of Mehmet Ali Pasha. They even exerted intense pressure on the Porte for Necip Pasha's dismissal. As a result of the interventions of the British officials and the unfounded allegations they put forward, Necip Pasha was replaced before a year had passed since he took office. This study analyses Necip Pasha’s administration in Damascus Province in the light of British and Ottoman archival sources, and focuses on the grounds on which the British tried to have Necip Pasha dismissed.

Keywords

Ottoman Empire, Britain, Syria, Damascus Province, Necip Pasha

İNGİLTERE’NİN SURİYE COĞRAFYASINDA NÜFUZ KURMA ÇABASI: NECİP PAŞA ÖRNEĞİ (1841-1842)

Abstract

İngilizler, 1840’ta Rusya, Avusturya, Prusya ve Osmanlı Devleti ile Mehmet Ali Paşa’yı Suriye coğrafyasından uzaklaştıran askeri operasyonlara katılarak Suriye işlerine doğrudan müdahil olmuşlardı. Seferin ardından müttefik güçler, desteklerinin karşılığı olarak Sultan Abdülmecid’den Suriye’de sağlam idari önlemler alacağına dair birtakım sözler almışlardı. İngiltere Dışişleri Bakanı Palmerston ve İngiliz Elçisi Ponsonby, Mehmet Ali Paşa’ya karşı yapılan sefere öncülük ettikleri gerekçesiyle, diğer güçlere nazaran Suriye’de daha fazla söz sahibi olmayı, kazanılmış bir hak olarak görüyorlardı. Çünkü İngilizler, Suriye’de Mehmet Ali Paşa yönetimi döneminde büyük bir nüfuz kaybetmişlerdi ve Fransa karşısındaki çıkarları da ciddi derecede tehlikeye girmişti. İngiliz karar alıcıları, seferin ardından bir daha bu pozisyona düşmemek ve İngiliz çıkarlarını korumak için daha aktif ve müdahaleci bir politika izlemeleri gerektiği sonucuna ulaşmışlardı. Babıâli ise İbrahim Paşa’nın ardından Suriye ahalisinin Sultan’a olan bağlılığını yeniden sağlamak ve Mehmet Ali Paşa’nın etkisini silerek merkezi otoriteyi güçlendirmek amacıyla vilayet genelinde sivil ve askeri anlamda birtakım düzenlemeler yapmıştı. Babıâli, uzun yıllar İstanbul’da Mehmet Ali Paşa’nın kapı kethüdalığı görevini üstlenmiş olan Necip Paşa’yı Ocak 1841’de Şam valiliğine atamıştı. İngilizler, muhafazakâr kişiliği ve Mehmet Ali Paşa’nın ajanı olarak gördükleri Necip Paşa’nın atanmasına büyük bir tepki göstermişlerdi. Hatta Necip Paşa’nın görevden alınması için Babıâli üzerinde yoğun bir baskı uygulamışlardı. Necip Paşa İngiliz memurlarının müdahaleleri ve ortaya attıkları asılsız iddialar neticesinde göreve başlayalı henüz bir yıl geçmeden görev yeri değiştirilmişti. Bu çalışmada, İngiliz ve Osmanlı arşiv kaynakları ışığında Necip Paşa’nın Şam Eyaletindeki yönetimi incelenmiş olup, İngilizlerin hangi gerekçelerle Necip Paşa’yı görevden aldırmaya çalıştıklarına odaklanılmıştır.

Keywords

Osmanlı Devleti, İngiltere, Suriye, Necip Paşa, Şam Eyaleti

References

• Addison, Charles G. 1838. Damascus And Palmyra: A Journey To The East With A Sketch Of The State And Prospects Of Syria, Under Ibrahim Pasha, II, London.
• Ahmet Lütfi Efendi. 1999. Vak’anüvîs Ahmet Lûtfî Efendi Tarihi, C. VI, (Yeni Yazıya Aktaran, Yücel Demirel), İstanbul: YKY.
• Altundağ, Şinasi. 1988. Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı, Mısır Meselesi 1831-1841, I. Kısım, Ankara: TTK Basımevi.
• Anderson, Matthew Smith. 2001. Doğu Sorunu 1774-1923 Uluslararası İlişkiler Üzerine Bir İnceleme, çev. İdil Eser, İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Bailey, Frank Edgar. 1942. British Policy and Turkish Reform Movement, British Policy and Turkish Reform Movement, A Study in Anglo-Turkish Relations 1826-1853, London: Harvard University Press.
• Bolsover, G. H. 1934. “Lord Ponsonby and the Eastern Question (1833-1839)”, The Slavonic and East European Review, 13 (37), 98-118.
• Bourne, Kenneth. 1982. Palmerston: The Early Years, 1784-1841, Allen Lane.
• Bulwer, Henry L. 1871. The Life of Henry John Temple Viscount Palmerston, London: Richard Bentley.
• Dodwel, Henry. 1931. The Founder of Modern Egypt, London: Canbridge University Press.
• Douwes, Dick. 2000. The Ottomans in Syria, A History of Justice and Oppression, London: I. B. Tauris.
• Dönmez, Ahmet. 2014. Osmanlı Modernleşmesinde İngiliz Etkisi: Diplomasi ve Reform (1833–1841), İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Dönmez, Ahmet. 2024. “İngiltere’nin Osmanlı Devleti’nde Protestanlığı Yayma ve Filistin’de Yahudileri İskân Projesi (1837-1857)”, Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 20, 195-222.
• Dönmez, Ahmet. 2024. “Osmanlı Devleti’nde Devletlerarası Hukuka ve Avrupa Diplomasisine Uyum Süreci: Londra Konferansı ve Mehmed Şekib Efendi (1840-1841)”, Hukuk Fakültesi Dergisi, 7 (1), 109-127.
• Fahmy, Khaled. 1997. All the Pasha’s men, Mehmed Ali, his army and the making of modern Egypt, Cambridge University Press.
• Farah, Caesar E. 1970. “Necip Paşa and the British in Syria 1841-1842”, Archivum Ottomanicum II (1970), 115-153.
• Farah, Caesar E. 2000. The Politics of Interventionism in Ottoman Lebanon, 1840–1861, London: Bloomsbury Academic.
• Foley, Sean. 2008. “Temporal and Spiritual Power in Nineteenth-Century Ottoman Politics: Shaykh Khalid, Gurcu Necib Pasha, and the Naqshbandiyya-Khalidiyya”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 9, 227-244.
• Gencer, Fatih. 2015. “Kavalalı Mehmet Ali Paşa Yönetimine Karşı Filistin Muhalefeti”, BELLETEN, 79 (286): 979-1001.
• Gobat, Samuel. 1884. Bishop of Jerusalem, His Life and Work: A Biographical Sketch, Drawn Chiefly from His Own Journals, London: James Nisbet.
• Jasanoff, Maya. 2005. Edge of Empire, Conquest and Collecting in the East 1750-1850, London: Fourth Estate.
• Karal, Enver Ziya. 2011. Osmanlı Tarihi, C. V, Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1789-1856), Ankara: TTK Yay.
• Kaynar, Reşat. 1985. Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, Ankara: TTK Yay.
• Lane-Poole, Stanley. 1888. The Life of the Right Honourable Stratford Canning, Vol. II, London: Longsman, Green, And Co.
• Mansel, Philip. 2010. Levant: Splendour and Catastrophe on the Mediterranean, London: John Murray.
• Osama, Shams El-Din. 2007. A Military History of Modern Egypt From The Otoman Conquest To the Ramadan War, School Of Advanced Military Studies.
• Ozavcı, Ozan. 2021. Dangerous Gifts, Imperialism, Security, and Civik Wars in the Levant, 1798-1864, Oxford Oxford: University Press.
• Pakalın, Mehmet Zeki. 2008. Sicill-i Osmani Zeyli, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Polk, W. R. 1963. The Opening of South Lebanon, 1788-1840: A Study of the West on the Middle East, Cambridge Mass: Harvard University Press.
• Rodkey, Frederick Stanley. 1924. The Turco-Egyptian Question in the Relations of England, France, and Russia, 1832-1841, Urbana: University of Illinois.
• Sarıkaya, Muammer. 2021. “Lübnan Emiri II. Beşir Eş-Şihâbî’nin Ermeni ve Rum Şairleri ve Osmanlı-Lübnan İlişkilerine Etkileri”, Erciyes Akademi, 35 (1), 137-160.
• Saydam, Abdullah. 2023. “Düvel-i Muazzama’nın Müdahalesi Altında Eyalet Yönetmek: Esad Paşa’nın Sayda Müşirliği”, OTAM, 54, 153-192.
• Šedivý, Miroslav. 2010. “Metternich and the Syrian Question: 1840-1841”, Austrian History Yearbook, 41, 88-116.
• Šedivý, Miroslav. 2012. “Metternich and Mustafa Reshid Pasha’s Fall in 1841”, British Journal of Middle Eastern Studies, 39 (2), 259-282.
• Sinoue, Gilbert. 1999. Kavalalı Mehmed Ali Paşa Son Firavun, (Çev. Ali Cevat Akkoyunlu), İstanbul: Doğan Kitap.