INVESTIGATION OF KAHRAMANMARAŞ CENTERED EARTHQUAKE ON THE BASIS OF AMARTYA SEN'S CAPABILITY APPROACH

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 1 -Deprem Özel Sayısı-, 666 - 696, 22.02.2024

Gökhan Murat , Nalan Arkan

https://doi.org/10.54688/ayd.1392131

Öz

Earthquakes create social, economic and political problems for countries due to the destruction they cause and pave the way for poverty in many ways. Earthquakes not only affect the country's economies, but also negatively affect the individuals living in the country in many aspects such as income, employment, education, inequality, health, security and housing. In addition to the large-scale earthquakes that cause these negative effects, the existence of lack of capacity also carries the effects of the earthquake to more devastating levels. In this sense, the study; It have the aims of question the devastating socio-economic effects of the earthquake that took place in Kahramanmaraş within the framework of lack of capacity. Therefore, the lack of capacity in Turkey and the region where the earthquake occurred was examined with various components. In this context, from which it's concluded that the cities located in the earthquake zone fell behind the Turkish average in terms of capacity deprivation, and it was determined that Turkey remained below the expected level in international indices. As a result, the lack of capacity felt both on a regional and national scale has deepened the social, economic and cultural damage caused by the earthquake.

Anahtar Kelimeler

Poverty, Capability deprivation, Earthquake, Human development

AMARTYA SEN’İN KAPASİTE YAKLAŞIMI TEMELİNDE KAHRAMANMARAŞ MERKEZLİ DEPREMİN İNCELENMESİ

Öz

Depremler yaşattığı yıkımlar sebebiyle ülkelere sosyal, ekonomik ve siyasal anlamda sorunlar yaratmakta ve birçok açıdan yoksulluğa zemin hazırlamaktadır. Yaşanan depremler ülke ekonomilerini etkilemekle kalmayıp, ülkede yaşayan bireyleri de gelir, istihdam, eğitim, eşitsizlik, sağlık, güvenlik ve barınma gibi birçok açıdan da olumsuz etkilemektedir. Bu olumsuz etkilerin ortaya çıkmasında büyük ölçekli yaşanan depremlerin yanı sıra kapasite yoksunluğunun varlığı da depremin etkilerini daha yıkıcı boyutlara taşımaktadır. Bu bağlamda çalışma; Kahramanmaraş merkezli gerçekleşen depremin sosyo-ekonomik anlamda ortaya çıkarmış olduğu yıkıcı etkilerini kapasite yoksunluğu çerçevesinde sorgulanmayı amaç edinmiştir. Dolayısıyla Türkiye’nin ve depremin gerçekleştiği bölgenin kapasite yoksunluğu çeşitli bileşenlerle incelenmiştir. Bu çerçevede deprem bölgesinde yer alan şehirlerin kapasite yoksunluğu açısından Türkiye ortalamasının gerisinde kaldığı sonucuna ulaşılmış ve Türkiye’nin de uluslararası endekslerde beklenen seviyenin altında kaldığı saptanmıştır. Sonuç olarak gerek bölgesel gerek ulusal ölçekte hissedilen kapasite yoksunluğu yaşanan depremin yaratmış olduğu sosyal, ekonomik ve kültürel tahribatı derinleştirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yoksulluk, Kapasite yoksunluğu, Deprem, İnsani gelişim

Kaynakça

• 2019 Merkezi̇ yönetim bütçe kanunu. (Kanun No. 7156). 15 Ekim 2023, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/12/20181231M1-1.htm.
• 2020 Merkezi̇ yönetim bütçe kanunu. (Kanun No. 7197). 15 Ekim 2023, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/12/20191231M1-1.htm.
• 2021 Merkezi̇ yönetim bütçe kanunu. (Kanun No. 7258). 15 Ekim 2023, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/12/20201231M1-1.htm.
• 2022 Merkezi̇ yönetim bütçe kanunu. (Kanun No. 7344). 15 Ekim 2023, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/12/20211231M1-1.htm.
• 2023 Merkezi̇ yönetim bütçe kanunu. (Kanun No. 7427), 15 Ekim 2023, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/01/1-2023-Yili-Merkezi-Yonetim-Butce-Kanunu.pdf.
• Aydın Akar, S. (2013). Doğal afetlerin kamu maliyesine ve makro ekonomiye etkileri: Türkiye değerlendirmesi. Journal of Management and Economics Research, 11(21), 185-206.
• Altındağ, Ö. (2019). Yoksulluk üzerine bir değerlendirme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 19(1), 81-114.
• Arabacı, A.K. (2023). 2018'deki imar affının 9'uncu maddesi müteahhitleri sorumluluktan kurtarıyor mu?. 20 Ekim 2023, https://www.indyturk.com/node/609821/haber/2018deki-imar-aff%C4%B1n%C4%B1n-9uncu-maddesi-m%C3%BCteahhitleri-sorumluluktan-kurtar%C4%B1yor-mu#:~:text=Son%20imar%20aff%C4%B1%202018'de%20%C3%A7%C4%B1kart%C4%B1ld%C4%B1&text=%22%C4%B0mar%20Bar%C4%B1%C5%9F%C4%B1%22na%20en%20%C3%A7ok,milyon%20lira%20olarak%20kamuoyuna%20yans%C4%B1d%C4%B1.
• Arabacı, R. Y. (2019). Gelir dağılımı ve yoksulluk. İçinde A. Tokol ve Y. Alper (Ed.), Sosyal politika, (ss.175-204). (10. Baskı). Dora Yayınları.
• Arabacı, R. Y. (2021). Yoksulluk: Kavram, ölçüm, mücadele.(1. Baskı). Dora Yayınları.
• Bakır, N. (2023). İstanbul'da 23 yıllık gecikme. 15 Eylül 2023, https://www.dunya.com/kose-yazisi/istanbulda-23-yillik-gecikme/686539.
• Benson, C. (1997). The economic impact of natural disasters in Fiji. Overseas Development Institute (ODI) Working Paper (No: 97/1997).
• Cavallo, E., Galiani, S., Noy, I., & Pantano, J. (2010). Catastrophic natural disasters and economic growth. Review of Economics and Statistics, 95(5), 1549-1561.
• Cengiz, E. (2022). Meclis tutanaklarında imar affı tartışmaları. The Journal of International Scientific Researches, 7(Ek), 66-81.
• Coşkun, M. N. (2012). Türkiye’de yoksulluk: Bölgesel farklılıklar ve yoksulluğun profili. Turkish Economic Association Discussion Paper (No: 59/2012).
• CRED. (2018). Economic losses, poverty & dısasters 1998-2017. Centre for Research on the Epidemiology of Disasters, 52.
• Çakır, S. (2011). Türkiye’de göç, kentleşme/gecekondu sorunu ve üretilen politikalar. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2011(23), 209-222.
• Doğal Afet Sigortalar Kurumu (DASK). (2022). 2022 Faaliyet raporu. 12 Ekim 2023, https://dask.gov.tr/upload/Dask/FAAL%C4%B0YET%20RAPORLARI/DASK_2022_Faaliyet%20Raporu.pdf.
• Eğilmez, M. (2012). Orta gelir tuzağı ve Türkiye. 01 Ekim 2023, https://www.mahfiegilmez.com/2012/12/orta-gelir-tuzag-ve-turkiye.html.
• Erdem, A.K. (2023). 2018'deki imar affının 9'uncu maddesi müteahhitleri sorumluluktan kurtarıyor mu?. 15Eylül 2023, https://www.indyturk.com/node/609821/haber/2018deki-imar-aff%C4%B1n%C4%B1n-9uncu-maddesi-m%C3%BCteahhitleri-sorumluluktan-kurtar%C4%B1yor-mu.
• Felbermayr, G. & Gröschl, J. (2014). Naturally negative: The growth effects of natural disasters. Journal of Development Economics, 111, 92-106.
• Fromm, E. (2022). İnsan olmak üzerine.(4. Baskı). Say Yayınları.
• Fukuda-Parr, S. (2003). The human development paradigm: Operationalizing Sen's ideas on capabilities. Feminist Economics, 9(2-3), 301-317.
• Göver, İ. H. (2023). Türkiye ve Japonya’nın deprem gerçekliği: Karşılaştırmalı bir analiz. Mevzu–Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 279-323.
• Gözükızıl, C. A., & Tezcan, S. (2023). Cumhuriyet’in yüzüncü yılında Türkiye’de afetler: 06 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremi. Kent Akademisi, 16 (Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. Yılı Özel Sayısı), 97-114.
• Güremen, L. (2011). Müstakil villa tipi konutların kullanıcı memnuniyetini belirleyen özellikler nelerdir: Niğde kenti özelinde bir araştırma. E-Journal of New World Sciences Academy, 6(3), 712-732.
• Hadrıan. (2015). The AD 115 earthquake in antioch. 05 Ekim 2023, https://followinghadrian.com/2015/12/13/the-115-ad-earthquake-in-antioch/.
• Hagenaars, A.J.M (1986) The perception of poverty. Amsterdam: North-Holland. Elsevıer ScıencePublıshers. Hallegatte S. (2013). An exploration of the link between development. Economic Growth and Natural Risk Working Paper (No: 780/2013).
• Hallegatte, S., & Przyluski, V. (2010). The economics of natural disasters: Concepts and methods. World Bank Policy Research Working Paper (No: 5507/2010).
• Hallegatte, S., Vogt-Schilb, A., Rozenberg, J., Bangalore, M., & Beaudet, C. (2020). From poverty to disaster and back: a review of the literature. Economics of Disasters and Climate Change, (4), 223-247.
• Human Development Report 2021/2022 (2022a). Uncertain times, unsettled lives haping our future in a transforming world. 24 Ekim 2023, file:///C:/Users/90532/Downloads/hdr2021-22pdf_1_7%20(1).pdf.
• Human Development Report 2021/2022 (2022b). Technical notes. 24 Ekim 2023, https://hdr.undp.org/sites/default/files/2021-22_HDR/hdr2021-22_technical_notes.pdf.
• ILO. (2023). Türkiye’deki depremlerin ardından yerel işgücü piyasası dinamiklerinin ve beceri ihtiyaçlarının değerlendirilmesi. 16 Ekim 2023, https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---europe/---ro-geneva/---ilo ankara/documents/publication/wcms_891542.pdf.
• Keleş, İ. (2023). Türkiye’de imar aflarının imar yasaları ve imar planlarına etkisi. Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 6(7), 969-990.
• Koray, M. (2020). Sosyal politika. (6. Baskı). İmge Kitabevi
• McMahon, M. M. (2007). Disasters and poverty. Disaster Management & Response, 5(4), 95-97.
• Metin, B. (2014). Yoksullukla mücadeleye insan hakları açısından bakmak: Amartya Sen’in kapasite (capability) yaklaşımı temelinde bir değerlendirme. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 9(36), 6315-6327.
• Özkaya Y. (2016). Bütünleşik afet yönetimi sürecinde başarı göstergesi olarak yoksulluk. İçinde Z. T. Karaman ve A. Atalay (Ed.), Bütünleşik afet yönetimi, (ss.201-221). İlkem Yayınları.
• Özüdoğru, B. A. (2023). 2023 yılında gerçekleşen Kahramanmaraş merkezli depremin etkileri ve politika önerileri. 25Eylül2023,https://www.tepav.org.tr/upload/files/16854357261.2023_YILINDA_GERCEKLESEN_KAHRAMANMARAS_MERKEZLI_DEPREMININ_ETKILERI_VE_POLITIKA_ONERILERI.pdf.
• Rodriguez-Oreggia, E. (2010). The impact of natural disasters on human development and poverty at the municipal level in Mexico. CID Research Fellow and Graduate Student Working Paper (No: 43/2010).
• Sam, N. (2008). Yoksulluğa bir yaklaşım biçimi: kapasite yaklaşımı, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(1), 59-70.
• Selcuk, F. & Yeldan, E. (2001). On the macroeconomic impact of the august 1999 earthquake in Turkey: A first assessment. Applied Economics Letters, 8(7), 483-488.
• Sen, A. (1983). Poor, relatively speaking. Oxford Economic Papers, 35(2), 153- 169.
• Sen, A. (1984). The living standart. Oxford Economic Papers, 36, 74-90.
• Sen, A. (1989). Development as capability expansion. Journal of Development Planning, 19, 41-58.
• Sen, A. (2004). Özgürlükle Kalkınma. (Çev. Y. Alogan). Ayrıntı Yayınları.
• Sen, A. (2014). Development as freedom 1999. In J.T.Roberts., A. B. Hite and N. Chorev (Eds.), The globalization and development reader: perspectives on development and global change, (pp.525-549). Wıley Blackwell.
• Skoufias, E. (2003). Economic crises and natural disasters: coping strategies and policy implications. World Development, 31(7), 1087-1102.
• Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi (2023). Depreme yönelik hazırlık, algı ve beklentilere ilişkin anket çalışma raporu. 13 Eylül 2023, https://sahamerkezi.org/wp-content/uploads/2023/03/deprem_raporu.pdf.
• Şen, S. (2023). Kahramanmaraş depremlerinin ekonomiye etkisi. Diplomasi ve Strateji Dergisi, 4(1), 1-55.
• Şenses, F. (2002). Küreselleşmenin öteki yüzü: Yoksulluk. (2. Baskı). İletişim Yayınları.
• Thorbecke, E. (2007). The evolution of the development doctrine, 1950–2005. In G. Mavrotas and A. Shorrocks (Eds.), In advancing development: Core themes in global economics, (pp. 3-36). Palgrave Macmillan UK.
• Townsend, P. (1962). The meaning of poverty. British Journal of Sociology, 13(3). 210-227.
• Turkonfed. (2023) 2023 Kahramanmaraş depremi afet ön değerlendirme durum raporu. 29 Ağustos 2023, https://turkonfed.org/tr/detay/3937/2023-kahramanmaras-depremi-afet-on-degerlendirme-durum-raporu.
• TÜİK. (2022). Kişi başına düşen gsyh (dolar).12 Eylül 2023, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Il-Bazinda-Gayrisafi-Yurt-Ici-Hasila-2021-45619.
• TÜİK. (2022). İllere göre bitirilen eğitim durumu 2008-2022. 04 Kasım 2023, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Muhtemel-Egitim-Suresi-2018-2022-49761.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). 2023 Kahramanmaraş ve Hatay depremleri raporu. 29 Ağustos 2023, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-ve-Hatay-Depremleri-Raporu.pdf.
• World Bank. (1990). World development report 1990: poverty. Oxford University Press.
• Yılmaz, K. (2023). 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremlerinin ekonomik etkisi. 01 Ekim 2023, https://sarkac.org/2023/02/6-subat-2023-kahramanmaras-depremlerinin-ekonomik-etkisi/.