Samsun Gastronomi Ürünlerinin Yeryüzü Pazarları (Earth Markets) Kapsamında Değerlendirilmesi

Year 2025, Volume: 9 Issue: 2, 537 - 554, 10.07.2025

Taner Akkoç

Abstract

Küreselleşmeyle birlikte dünya sınırların olmadığı büyük bir pazar haline gelmeye başlamıştır. Bu durum, birçok alanda olduğu gibi gıda ve tarım sektöründeki süreçlerin de standartlaşmasına neden olmuştur. Böylece, kent kimliğini yansıtan yerele özgü değerler yok olma tehdidiyle karşı karşıya kalmıştır. Küreselleşmenin negatif etkilerine karşı kültürel ve biyolojik çeşitliliği korumak için Yavaş Yemek Hareketi doğmuştur. Hareket, geleneksel mutfağı ve kültürel değerleri korumak için Yeryüzü Pazarları projesini hayata geçirmiştir. Buna göre çalışmanın amacı, Samsun’da Yeryüzü Pazarları projesini başlatmak için pazarda sunulmaya uygun yöresel gastronomi ve el sanatı ürünlerini belirlemektir. Nitel araştırma yöntemiyle yürütülen çalışmada tarama deseni kullanılmıştır. Arşiv taraması yöntemiyle toplanan veriler doküman analizi tekniğiyle çözümlenmiştir. Araştırma sonunda, Samsun mutfağı ve el sanatları adına Coğrafi İşaret Portalı’nda kayıtlanmış 23 ürün olduğu tespit edilmiştir. Ek olarak, Kızılırmak ve Yeşilırmak deltalarında yetişen ürünlerin Yeryüzü Pazarları’nda sunulmaya uygun yöresel, taze ve mevsimlik ürünler olduğu belirlenmiştir. Bu kapsamda, Samsun’da kurulacak Yeryüzü Pazarları’nın başta kadın ve genç istihdamı olmak üzere ekonomik açıdan yerel kalkınmaya önemli katkıları olacaktır. Ek olarak tüketiciler sağlıklı, taze ve mevsimlik ürünlere ulaşabildiği için toplum sağlığı korunacak ve sonuçta hem sosyal hem de çevresel sürdürülebilirliğin gelişimi sağlanacaktır.

Keywords

Yavaş yemek hareketi, yeryüzü pazarları, gastronomi turizmi, Samsun

Assessment of Samsun Gastronomy Products within the Scope of the Earth Markets

Abstract

Globalization has transformed the world into a vast market, standardizing consumer culture and causing the loss of local values in the food and agriculture industry, affecting urban identity. Slow Food Movement aims to protect cultural and biological diversity from globalization's negative effects through the Earth Markets project. In this respect, the study aims to identify local cuisine and handcraft products suitable for market display in order to launch the Earth Markets initiative in Samsun. The qualitative research study employed a scanning pattern. The data obtained through archive scanning approach was examined using the document analysis technique. The investigation found 23 Samsun culinary and handcraft products recognized in the Geographical Indication Portal. Moreover, the products cultivated in the Kızılırmak and Yeşilırmak deltas have demonstrated the availability of local, fresh, and seasonal items that are ideal for showcasing in the Earth Market. In this context, establishing an Earth Market in Samsun will greatly enhance local development economically, particularly regarding employment opportunities for women and youth. Furthermore, as consumers gain access to healthy, fresh, and seasonal products, public health will be safeguarded, leading to the advancement of both social and environmental sustainability.

Keywords

Slow food movement, earth markets, gastronomy tourism, Samsun

References

• Adana 5 Ocak. (2023). Adana Slow Food Yeryüzü Pazarı açılıyor. https://www.5ocakgazetesi.com/haber/16962452/slow-food-adana-yeryuzu-pazari-aciliyor adresinden 18 Aralık 2024 tarihinde alınmıştır.
• Altheide, D. L. (1996). Qualitative media analysis. Sage Publications.
• Akdoğan, S. (2021). Türkiye'nin ilk tescilli kenevirinde hasat zamanı. https://www.omu.edu.tr/en/node/9383 adresinden 31 Ocak 2025 tarihinde alınmıştır.
• Aydoğan, M., Terzi, Y. E., Gizlenci, Ş., Acar, M., Esen, A., Meral, H. (2020). Türkiye’de kenevir yetiştiriciliğinin ekonomik olarak yapılabilirliği: Samsun ili Vezirköprü ilçesi örneği. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 35(1), 35–50.
• Başarangil, İ., Tokatlı, C. (2018). Yavaş yemek: Şile yeryüzü pazarı ziyaretçilerinin memnuniyet düzeylerinin değerlendirilmesi üzerine bir araştırma. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 6(1), 3–19.
• Bayrak, F. (2024). Geleneksel manda yetiştiriciliğinin gastronomi turizmi açısından değerlendirilmesi. Karadeniz Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(1), 1–24.
• Bulut, İ., Yıldırım, M. (2018). Yakakent’in turizm potansiyeli. Studies of the Ottoman Domain, 8(15), 1–24.
• Canavari, M., Bazzani, C., Asioli, D., Gozzoli, E. (2016). Consumer perceptions and attitudes towards Farmers' Markets: The case of a Slow Food Earth Market. Economia agro-alimentare, 3, 283–302.
• Canbolat, E., Çakıroğlu, F. (2020). Gastronomi turizmi ve coğrafi işaretleme: Samsun mutfağına yönelik bir değerlendirme. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 8(2), 937–957. https://doi.org/10.21325/jotags.2020.588
• Canbolat, E., Keleş, Y., Akbaş, Y. (2016). Gastronomi turizmi kapsamında Samsun mutfağına özgü turistik bir ürün: Bafra pidesi. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 4(4), 75–87.
• Ceylan, E. (2019). Küreselleşme sürecinde yerel kimliğin durumu. International Journal of Academic Value Studies, 5(2), 304–312.
• Demir, B. (2021). Sürdürülebilir turizm hareketi olarak Slow Food: Germiyan örneği. GSI Journals Serie A: Advancements in Tourism, Recreation and Sports Sciences, 4(2), 99–114.
• Dimova, D., Gillen, E. (2017, 15 Aralık). Globalization and cultural identity–the perspective of contemporary art. bertelsmann-stiftung.de. https://www.bertelsmann-stiftung.de/fileadmin/files/Faktencheck/Leaders__Dialogues/Salzburger_Trilog_2017/6_Globalization_and_Cultural_Identity.pdf
• Fusté-Forné, F., Jamal, T. (2020). Slow Food Tourism: An ethical microtrend for the Anthropocene. Journal of Tourism Futures, 6(3), 227–232. https://doi.org/10.1108/JTF-10-2019-0120
• Güneş, S. G., Sabur, D. (2023). Yerel lezzet turları örneğinde Slow Food Hareketi. Toros University Journal of Food, Nutrition and Gastronomy, 2(1), 105–123.
• Hakkıtanır, G., Bulut, Y. (2021). Samsun ilinin sahip olduğu gastronomi turizmi potansiyelinin değerlendirilmesi. Journal of Hospitality and Tourism Issues, 3(1), 68–88. https://doi.org/10.51525/johti.818208
• Hatipoglu, B., Inelmen, K. (2020). Effective management and governance of Slow Food’s Earth Markets as a driver of sustainable consumption and production. Journal of Sustainable Tourism, 29(11–12), 1970–1988. https://doi.org/10.1080/09669582.2020.182649
• Kan, K., Kanmaz, M. (2022). Küreselleşmenin kültürel boyutu ve göçün etkileri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (47), 59–73. https://doi.org/10.52642/susbed.1011321
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaya, M. (2023). Coğrafi işaretli ürünlerin sürdürülebilirlik açısından değerlendirilmesi: Samsun örneği. Mavi Atlas, 11(1), 105–119. https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1238174
• Kaya, M., Çakır-Keleş, M. (2019). Destinasyon markalaşmasında gastronomik ürünlerin rolü: Bafra ilçesi örneği. Ege Coğrafya Dergisi, 28(2), 227–240.
• Kodaş, D., Arıca, R., Kafa, N., Duman, F. (2022). Relationships between perceptions of residents toward tourism development, benefits derived from tourism and support to tourism. Journal of Tourismology, 8(2), 255–280. https://doi.org/10.26650/jot.2022.8.2.1075196
• Mahiroğulları, A. (2005). Küreselleşmenin kültürel değerler üzerine etkisi. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 50, 1275–1288.
• Mariani, M., Casabianca, F., Cerdan, C., Peri, I. (2021). Protecting food cultural biodiversity: From theory to practice. Challenging the geographical indications and the slow food models. Sustainability, 13(9), 52–65. https://doi.org/10.3390/su13095265
• Mayer, H., Knox, P. (2006). Slow Cities: Sustainable places in a fast world. Journal of Urban Affairs, 28(4), 321–334.
• Meriç, H. G. (2016). Slow Food and food tourism: Foça Earth Market case study (Tez no. 443037) [İzmir Katip Çelebi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Mersin Haber. (2022). Türkiye’de sadece üç yerde kuruluyor biri de Mersin Tarsus'ta. https://www.mersinhaber.com/haber-turkiyede-sadece-uc-yerde-kuruluyor-biri-de-mersin-tarsusta/409330 adresinden 16 Aralık 2024 tarihinde alınmıştır.
• Nacar, R., Uray, N. (2015). Küresel ve yerel tüketici kimliğinin küresel tüketim eğilimine etkisi. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 7(2), 149–175.
• Özel, P. (2016). Ladik yöresi (Samsun) turizm coğrafyası (Tez no. 441211) [Ondokuz Mayıs Üniversitesi. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi
• Özgürel, G., Avcıkurt, C. (2018). Yavaş yemek (slow food) hareketinin yerli turistler (akademisyenler) tarafından algılanışı. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 6(4), 568–587. https://doi.org/10.21325/jotags.2018.324
• Özkan, U. B. (2019). Eğitim bilimleri araştırmaları için doküman inceleme yöntemi. Pegem Akademi.
• Pietrykowski, B. (2004). You are what you eat: The social economy of the slow food movement. Review of social economy, 62(3), 307–321. https://doi.org/10.1080/0034676042000253927
• Radstrom, S. (2014). Place sustaining framework for local urban identity: An introduction and history of Cittaslow. Italian Journal of Planning Practice, 1(1), 90–113.
• Serdane, Z., Peña, A., Adebayo, A., Hatipoglu, B. (2024). Accessing Slow Food Earth Markets: Barriers and enablers. Tourism Planning & Development, 1–22. https://doi.org/10.1080/21568316.2024.2412065
• Slow Food. (2015). About us. https://www.slowfood.com/about-us/ adresinden 15 Kasım 2024 tarihinde alınmıştır.
• Slow Food. (2024a). Our global movement. https://www.slowfood.com/our-global-movement/ adresinden 14 Kasım 2024 tarihinde alınmıştır.
• Slow Food. (2024b). Biodiversity programs. https://www.slowfood.com/biodiversity-programs/ adresinden 2 Aralık 2024 tarihinde alınmıştır.
• Slow Food. (2024c). Earth Markets. https://www.slowfood.com/biodiversity-programs/earth-markets/ adresinden 13 Aralık 2024 tarihinde alınmıştır.
• Slow Food Foundation. (2015a). Earth Markets. https://www.fondazioneslowfood.com/en/what-we-do/earth-markets/ adresinden 14 Kasım 2024 tarihinde alınmıştır.
• Slow Food Foundation. (2015b). Slow Food Foundation for biodiversity. https://www.fondazioneslowfood.com/en/ adresinden 4 Aralık 2024 tarihinde alınmıştır.
• Slow Food Foundation. (2015c). The project. https://www.fondazioneslowfood.com/en/what-we-do/earth-markets/what-is-an-earth-market/ adresinden 13 Aralık 2024 tarihinde alınmıştır.
• Sormaz, U., Akmese, H., Gunes, E., Aras, S. (2016). Gastronomy in tourism. Procedia Economics and Finance, 39, 725–730. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(16)30286-6
• Şahin, K., Yılmaz, A. (2009). Samsun ilinde doğal kaynaklara dayalı turizm arzı ve planlanması. Journal of International Social Research, 2(7), 219–231.
• Şengül, S. (2017). Türkiye’nin gastronomi turizmi destinasyonlarının belirlenmesi: Yerli turistler üzerine bir araştırma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(37), 375–396. https://doi.org/10.31795/baunsobed.645178
• Şimşek, A., Türkten, H., Bakan, G. (2022). Su kalite indeksi ve istatistiksel analiz kullanılarak Orta Karadeniz Bölgesi Kızılırmak ve Yeşilırmak Nehirleri su kalitesinin değerlendirilmesi. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 12(2), 645–662. https://doi.org/10.31466/kfbd.1100682
• Türk Patent ve Marka Kurumu [TÜRKPATENT]. (2024). Samsun coğrafi işaretli ürünleri: https://ci.turkpatent.gov.tr/veri-tabani adresinden 12 Aralık 2024 tarihinde alınmıştır.
• Türkiye Kültür Portalı. (2020). Coğrafi işaretli ürünler. https://www.kulturportali.gov.tr/portal/cografiisaretliurunler adresinden 15 Aralık 2024 tarihinde alınmıştır.
• Taşköprü Postası. (2023). Taşköprü Dünyanın 94’üncü, Türkiye’nin 4’üncü 'yeryüzü pazarı' Kastamonu’da açıldı. https://www.taskoprupostasi.com/dunyanin-94uncu-turkiyenin-4uncu-yeryuzu-pazari-kastamonuda-acildi adresinden 16 Aralık 2024 tarihinde alınmıştır.
• Tarsus Belediyesi. (2024). Dünyanın en önemli pazarlarından biri Tarsus Belediyesi ile kuruluyor. https://www.tarsus.bel.tr/tr/haberler/267/dunyanin-en-onemli-pazarlarindan-biri-tarsus-belediyesi-ile-kuruluyor-/16888 adresinden 16 Aralık 2024 tarihinde alınmıştır.
• Tekbalkan, M. (2017). Yöresel yemeklerin bölge turizmine katkısı: Samsun kaz tiridi örneği. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 5(4), 155–169.
• Yılmaz, C. (2007). Samsun ilinde nüfus hareketleri. Samsun Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Yayınları.