DOĞU ANADOLU ARKEOLOJİSİNİN ANA HATLARI İÇERİSİNDE BİNGÖL YÖRESİNİN ÖNEMİ

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 2, 83 - 100, 13.04.2018

Gülşah Altunkaynak

Öz

Doğu Anadolu Bölgesi, topraklarında barındırdığı çok sayıdaki kültürel mirası

ile ülkemizin önemli bir alanıdır ve sahip olduğu birçok özellik nedeniyle, arkeolojik

açıdan zengin bir potansiyele sahiptir. Kafkaslar, İran ve Kuzey Mezopotamya

gibi kültür bölgelerinin birleştiği noktada yer alan coğrafi konumundan

dolayı da her dönemde farklı kültürlerin ve halkların geçiş alanı olmuştur.

Tüm bu zenginliklerine rağmen bölge, arkeolojik araştırmalar açısından çok

şanslı değildir. Bu yüzden, hâlâ çözüm bekleyen bir dizi problem söz konusudur.

Bu makalede, genel hatları ile Doğu Anadolu Bölgesi’nin arkeoloji serüveni

ele alınacak ve bu serüven içerisinde Bingöl yöresinin önemi tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Doğu Anadolu, Arkeoloji, Bingöl

Kaynakça

• ALTUNKAYNAK, G., “Erzurum ve Kars Müzelerinde Bulunan Urartu Dönemi Öncesine Ait Metal Silahlar”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzurum 2016. Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi, 9, Mezopotamya ve Eski Yakın Doğu, Redaksiyon Veli Sevin, İletişim Yayınları, 1996. ATLI, N. B., Cauvin M. C., “Anadolu Obsidyeni: Bir Dönemin Tanığı” 12000 Yıl Önce Uygarlığın Anadolu’dan Avrupa’ya Yolculuğunun Başlangıcı, Neolitik Dönem, Sergi 26 Eylül – 9 Aralık 2007. AURENCHE, O., “Anadolu Cafer Höyük” 12000 Yıl Önce Uygarlığın Anadolu’dan Avrupa’ya Yolculuğunun Başlangıcı, Neolitik Dönem, Sergi 26 Eylül – 9 Aralık 2007 BAHAR, H., “Elâzığ, Bingöl ve Tunceli İllerinde Prehistorik Araştırmalar, 1987”, VI. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara 1988. BAŞTÜRK, M. B., “Urartu Devleti’nin Kurucuları Ürerine: Labturi?=Lutibri, 35 Yıl Sonra, yeniden”,Tarhan Armağanı, M Taner Tarhan’a Sunulan Makaleler, Ege Yayınları, (ss. 69-70), İstanbul 2013. CAUVİN, J., Aurenche, O., Cauvin, M. C., Atlı, N. B., “The Pre Pottery Site of Cafer Höyük” The Neolitik in Turkey, Vol 2, Mehmet Özdoğan, Nezih Başgelen, Peter Kuniholm (Ed.), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, (ss. 1-40), İstanbul 2011. CHERNYKH, E.N., Ancient Metallurgy in the USSR. DOI: 10.1002/gea.3340080608 CONNOR, S.E., Ian, T., Kvavadze, E.V., Arabuli, G. J., Avakov, G. S., Sagona, A., “A survey of modern pollen and vegetation along an altitudinal transect in southern Georgia, Caucasus region” A Review of Paleobotany and Palynology, 2014. DOLUKHANOV, P., Eski Orta Doğu’da Çevre ve Etnik Yapı, (Çev. Suavi Aydın), 1. Baskı, İmge Kitapevi Yayınları, Ankara 1998. ERDOĞAN, S., Yazılı ve Arkeolojik Verilere Göre İÖ II. ve I Bin Yılda Bingöl ve Tunceli Yöresi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2015. ERİNÇ, S., Doğu Anadolu Coğrafyası. İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1953. ERKMEN, M., Altunkaynak G., “2016 yılı Alaybeyi Höyük Kazıları” 26. Müze Kurtarma Kazıları Sempozyumu, 2017, Hatay, (Yayında). GRAYSON A. K., Assyrıan Rulers of the Early First Millennium BC I, (1114-859 BC), London 2002. HARMANKAYA S., Tanındı O., Özbaşaran M., TAY/Paleolitik-Neolitik, İstanbul 1997. IŞIKLI, M., “Erzurum Bölgesinin Arkeolojik Geçmişinin Ana Hatları” Geçmişten Geleceğe Armağan, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Mehmet Işıklı, Erhan Mutlugün, Mine Artu (Ed.), Erzurum 2010. IŞIKLI, M., Doğu Anadolu Erken Transkafkasya Kültürü Çok Bileşenli Bir Kültürün Analizi, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2011. IŞIKLI, M., “Yükseklerde Arkeoloji Yapmak. Doğu Anadolu Arkeolojisinin Dünü-Bugünü” Arkeolojiyle Geçen Bir Yaşam İçin Yazılar Veli Sevin’e Armağan, Aynur Özfırat (Ed.), Ege Yayınları, İstanbul 2014. IŞIKLI, M., Erkmen M., Altunkaynak, G., “2002 Yılı Pulur Sondajı”, Anadolu’nun Zirvesinde Türk Arkeolojisinin 40 Yılı, Mehmet Ali Yılmaz, Hasan Kasapoğlu (Ed.), Ankara 2014. KARAOSMANOĞLU, M., “Suçatı Urartu Kemeri” Belleten, Türk Tarih Kurumu, Cilt LV, Sayı, 214, Aralık 1991. KARAOSMANOĞLU, M., Işıklı M., Can B., “2001 Yılı Erzurum Ovası Yüzey Araştırması”, 20. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara 2003. KARAOSMANOĞLU, M., Işıklı M., Can B., “2002 Yılı Pasinler Ovası Yüzey Araştırması”, 21. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara 2004. KOŞAY, H. Z., Erzurum ve Çevresinin Dip Tarihi, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara 1984. KÖKTEN, K., “Bazı Prehistorik İstasyonlar Hakkında Yeni Gözlemler” Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, Ankara 1947. KÖROĞLU, K., Urartu Krallığı Döneminde Elâzığ (Alzi) ve Çevresi, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 1996. KUNÇ, Ş., Çukur A., “Tarih Boyunca Metal Endüstrisinin Fırat Havzası’ndaki Gelişimi” Fırat Havzası’nın Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Kalkınması Sempozyumu, Elâzığ 1989. LUCKENBİLL D. D., Ancient Records of Assyria and Babylonia, Volume I, Historıcal Records of Assyira from the Earliest Times, to Sargon, The Universty of Chicago Press Chicago, Illinois 1968. ÖZDOĞAN, M., “The Neolitic and The Highlands of Eastern Anatolia” Ancient Near Eastern Studies A View From The Highlands Archealogical Studies in Honour of Charles Burney, Antonio Sagona, (Ed.), Peeters 2004. ÖZDOĞAN, M., “Türk Arkeolojisine Tarihsel Süreç İçerisinde Bir Bakış” Uluburun Gemisi, 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti, Ünsal Yalçın (Ed.), Bochum 2006. ÖZDOĞAN, M., “Neolitik Dönem: Günümüz Uygarlığının Temel Taşları”, 12000 Yıl Önce Uygarlığın Anadolu’dan Avrupa’ya Yolculuğunun Başlangıcı, Neolitik Dönem, Sergi 26 Eylül – 9 Aralık 2007. ÖZDOĞAN, M., “Köyden Kente” Tarih Öncesinden Demir Çağ’a Anadolu’nun Arkeoloji Atlası, Arkeo Atlas, 2011/1. PALUMBİ, G., Red And Black Social ve Cultural Interaction Between the Upper Euphrates and Southern Caucasus Communities in the Fourth and Third Millennium BC, Sapienza Universita Di Roma 2008. PALUMBİ, G., “The Chalcolitic of Eastern Anatola”, Ancient Anatolia The Oxford Handbook of Ancient Anatolia, Sharon R. Steadman, Gregory McMahon(Ed.), Oxford Universty Press, 2011. SAGONA, A., Heritage of Eastern Turkey from Earliest Settlements to Islam, Macmillan Art Publishing, Melbourne 2006. SAGONA, A., Sagona, C., “Excavations at Sos Höyük 1998-2000 Fifth Preliminary Report” Ancient Near Eastern Studies, 37, 2000. SEVİN V., Urartu Krallığının Tarihsel ve Kültürel Gelişimi, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Eski Çağ Tarihi Kürsüsü Yayımlanmamış Doçentlik Tezi, İstanbul 1979. SEVİN, V., “Elâzığ Bingöl İlleri Yüzey Araştırması, 1986”, V. Araştırma Sonuçları Toplantısı, II, Ankara, 6-10 Nisan 1988. SEVİN, V., “Elâzığ, Bingöl İlleri Yüzey Araştırması, 1987”, VI. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 23-27 Mayıs 1989. SEVİN, V., “Urartulara Ait Dünyanın En Eski Karayolu” Anadolu Araştırmaları, 11, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1989. SMİTH, A., “Prometeus Unbound: Southern Caucasia in Prehistory” J. World Prehist, 19, 2005. STEPHEN B., Rothman M. S., “Early Transcaucasia Culturies and Their Neighbors Unraveling Migration”, Trade and Assimilation Volume, 49, 2007. TARHAN T., MÖ 13. Yy da Uruatri ve Nairi Konfederasyonları, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Eski Çağ Tarihi Kürsüsü Yayımlanmamış Doçentlik Tezi, İstanbul 1978. TARKAN, T., “Ana Çizgileriyle Doğu Anadolu Bölgesi ve Çevresi” 50. Yıl Armağanı: Erzurum ve Çevresi, Cilt I, Atatürk Üniversitesi Yayınları, 1974, (ss. 7-22). TAŞKIRAN, H., “Anadolu Köprüsünde Acheulleen Kültürün İzleri ve Bazı Düşünceler, Hayat Erkanal’a Armağan, Kültürlerin Yansıması, Homer Kitapevi, 1. Basım, 2006. YAKAR, J., “East Anatolian Metallurgy in the Fourth and Third Millennium BC: Some Remarks”, Anatolian Metals II, Ünsal Yalçın(Ed.), 2002. YAKAR, J., Anadolu’nun Etnoarkeolojisi, Tunç ve Demir Çağlarında Kırsal Kesimin Sosyo- Ekonomik Yapısı, Homer Kitap Evi, İstanbul 2007. ZEİST, W. V., Bottema, S., Late Quaternary Vegetation of the Near East, Beihefte Tübinger Atlas des Volderen Orients Nr. 18, Wiesbaden 1991.