BİNGÖL'DE BİR TASAVVUF AİLESİ MELEKAN ŞEYHLERİ

Year 2019, Volume: 6 Issue: 1, 31 - 54, 31.12.2019

Mehmet Şirin Ayiş

Abstract

Öz

Şeyh Ali Sebti, Palu’da başlattığı ilim ve irşad
faaliyetlerini, Bingöl ve çevresine de taşımak suretiyle bu yörenin
Nakşî-Halidî gelenek ile tanışmasına vesile olmuştur. Şeyh Ali Efendinin Bingöl
ve çevresindeki bu faaliyetleri sonucu kendisine intisab edip, bölgede
Nakşî-Halidî geleneğin yayılmasında yardımcı olan zatlardan birisi de Melekanlı
Şeyh Abdullah Efendidir. Şeyh Ali Efendi ile Melekanlı Şeyh Abdullah
Efendinin tanışması, bölgede Nakşibendiyye tarikatının yayılması için bir dönüm
noktası teşkil eder. Şeyh Abdullah Efendi döneminde bölgede bulunan pek çok insan Melekan
köyüne gelerek, burada hem medrese usulü ilmî tedrisat, hem de tekke terbiyesi
ve Nakşî-Halidî tarikat eğitimi almışlardır. Burada eğitim alan insanlar, kendi
memleketlerine döndüklerinde bulundukları yerlerde medrese açmak suretiyle ilim
ve irşad faaliyetlerinde bulunmuşlardır. Bu usul, Şeyh Abdullah Efendi
döneminde olduğu gibi, kendisinden sonra postnişin olan Şeyh Mahmud Efendi, İkinci Şeyh
Abdullah Efendi, Şeyh Ebubekir Efendi ve kısmen de Şeyh Vahdeddin Efendi
döneminde devam etmiştir. Bu yüzden Şeyh
Abdullah Efendi ve diğer Melekan ailesi şeyhleri döneminde Bingöl ve Muş
çevresinden pek çok insan Melekan medresesinde hem ilim, hem de tarikat eğitimi
almıştır. Melekan ailesinin son postnişini Vahdeddin Efendinin Melekan köyünden
Bingöl merkeze taşınmasıyla Melekan’da hem ilim-irşad faaliyetleri, hem de
medrese eğitimi son bulmuştur.

Keywords

Bingöl, Melekan, Nakşibendiyye, Halidilik

References

• KAYNAKÇA: ACAR, Abdurrahman, “Bingöl ve Çevresinde İslam Dininin Yayılması” Birinci Bingöl Sempozyumu, Bingöl Belediyesi Kültür Yayınları, Bingöl 2014. AKDENİZ, Hüseyin Abdullah, Melekan Şeyhleri, İtaki Kitabevleri, Malatya 2009.AYDOĞMUŞ, Günerkan, Harput Kültüründe Din Âlimleri, Manas Yayıncılık, Elazığ 2009. BİNGÖL, Abdülkerim-ARAZ, Mehmet Faruk, “Bingöl’de Halidilik “Mele Azin Ailesi", Mevlânâ Hâlid-i Bağdadî ve Halidîliğin Bingöl Çevresi Üzerindeki Etkisi (Ulusal Sempozyum), Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 4-5 Mayıs, Bingöl 2017, s. 311-340.ÇAĞLAYAN, Mehmet, Şark Uleması, İstanbul, Çağlayan Yayınları, 1996. ÇETKİN, Muhammed. “Hâlidî Medreselerinde Arapça’ya Verilen Önem ve Okutulan Ders Kitapları: Şeyh Ahmed Medresesi Örneği,” Mevlânâ Hâlid-i Bağdadî ve Hâlidîliğin Bingöl Çevresi Üzerindeki Etkisi Sempozyum, Bingöl 2017, s. 473-494.ÇUBUKÇU, Asri, “İYÂZ b. GANM”, DİA, İstanbul 2001, XXIII, s. 498-499.DÖNER, Naim, “Hâlidî Geleneğin Melekan (Mutluca) Örneği Bağlamında Şeyh Ebu Bekir Efendi’nin Hizmetleri", Mevlânâ Hâlid-i Bağdadî ve Halidîliğin Bingöl Çevresi Üzerindeki Etkisi (Ulusal Sempozyum), Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 4-5 Mayıs, Bingöl 2017, s. 359-394.DÖNER, Naim, Zuhuru’l-Halidiyyeti fi Anhai Çapakçur (Bingol) ve Cuhudu Meşayihi Melekan fi Neşriha, İlahiyat Yayınevi, Ankara 2018. EL-ÇANÎ, Sebahattin, Ulemauna mine’l-Müderrisine fi’l-Karni’l-İşrîne, Daru’r-Ravda, İstanbul 2016.ERDEM, Bünyami, Şeyhü’l-Meyadini, Örnek Ofset Ltd. Şti. Elazığ 2010.KARABULUT, Serdar, Şeyh Ali Sebitî el-Palevî, Tibyan Yayıncılık, İzmir 2014.KAVAK, Abdulcebbar, Mevlâna Hâlid-i Nakşbendî ve Hâlidîlik, Nizamiye Akademi Yayınları, İstanbul 2016.KORKUSUZ, M. Şefik, Tezkire-i Meşayih-i Amid (Diyarbekir Velileri), Yıldızlar Matbaası, İstanbul 1997.MEMİŞ, Abdurrahman, Halidi Bağdadî ve Anadolu’da Halidilik, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2000.MUSLU, Ramazan, “Bingöllü Bir Halidi Şeyhi: Şeyh Ahmed Çapakçûrî”, I. Bingöl Sempozyumu, Bingöl Belediyesi Kültür Yayınları, Bingöl 2014, s. 125-138.OĞUZ, Muhammed İhsan, Tasavvuf Yolunda Manevî Cihad, Oğuz Yayınları, İstanbul 1998.ÖZDEMİR, Muhittin, “Şafii Mezhebinin Doğu Anadolu Ayağı ve Bingöl Örneği”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, S: 7, Nisan 2006, s. 343-364.ŞEŞEN, Ramazan, “CEZÎRE” DİA, İstanbul 1993, VII, s. 509-511. TUFANTOZ, Abdürrahim, “MERVÂNÎLER” DİA, İstanbul 2004, XXIX, 230-232.TUNCEL, Metin, “BİNGÖL”, DİA, İstanbul 1992, VI, s. 183-184.YAPICI, Süleyman, Harput Âlim Müellif ve Mutasavvıfları, Anıl Matbaa ve Ciltevi, Ankara 2004.