Çocuk Edebiyatında Postmodernist Unsurların Kullanımı: Kokmuş Peynir Kokan Adam ve Diğer Budalaca Peri Masalları Kitabı Örneği

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 3, 2353 - 2378

Enes Yaşar

https://doi.org/10.51460/baebd.1531940

Öz

Bu çalışmanın amacı Kokmuş Peynir Kokan Adam ve Diğer Budalaca Peri Masalları kitabında kullanılan postmodernist unsurların çocukların anlam dünyasını hangi ölçülerde harekete geçirdiğini ve ne tür aktif ve yaratıcı okumalar yapmaya yönelttiğini tespit etmektir. Kitap geleneksel masallardaki gibi mesaj ve öğüt veren öykülerin aksine okurlarına belirli evrensel kuralları empoze etmeyen, çok yönlü okumalar yapmalarına olanak sağlayan ve onları bir oyunun içerisine sürükleyen yapıya sahiptir. Öykülerin kahramanları kimi zaman üstkurmaca yolu ile anlatıcı ile çatışmakta, kimi zaman kendi öykülerini yazmak istemekte, kimi zaman ise başka öykülerin içerisine girerek öyküsünün hala neden yazılmadığının hesabını sormaktadır. Bu süreçte gerçek ve kurmaca dünyasının iç içe geçtiği yeni bir gerçeklik algısı oluşmakta ve metinlerarasılık yöntemi ile geleneksel masallara geçişler yapılmaktadır. Kitap bu yönleriyle ele alındığında postmodernist anlatı teknikleri açısından oldukça etkili olduğu anlaşılmaktadır. Bu nedenle çalışmada öyküler, üstkurmaca ve metinlerarasılık yöntemi ile incelenmeye değer bulunmuştur. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada amaçlı örneklem yoluna gidilmiş olup çocuk kitaplarında postmodernist unsurların kullanıldığı ilk eserlerden birisi olan Kokmuş Peynir Kokan Adam ve Diğer Budalaca Peri Masalları adlı eser incelenmiştir. Eserdeki anlatı unsurları postmodernist anlatım teknikleri doğrultusunda değerlendirilmiş olup elde edilen çözümlemeler içerik analizi yöntemi ile incelenmiştir. Bu çerçevede postmodernist anlatı tekniklerinin kullanıldığı öykülerde ders verici niteliklere sahip anlatıların mizahi yollarla eleştirildiği, hiçbir amaca ulaşmadan bitirildiği, olayların özne ve nesnelerinin yer değiştirildiği görülmektedir. Ayrıca öykülerde okurların kahraman algısına yönelik ezberlerin de bozulmaya başlandığı anlaşılmaktadır. Kitapta özellikle üstkurmaca, parodi ve kolaj tekniklerinin yoğun bir şekilde kullanıldığı, oyunsuluklardan yararlanıldığı tespit edilmiştir. Nihai olarak metinlerde geleneksel anlatıların mekanik yapılarının kırıldığı; öznel, yaratıcı ve çoklu okumalara imkân sağlandığı anlaşılmaktadır. Ayrıca çocukların öyküleri okurken sorular sormaya, bağlantılar kurmaya, belirsizliklerle başa çıkmaya, hayal etmeye ve eğlenmeye de yönlendirilmiş oldukları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk edebiyatı, postmodernizm, metinlerarasılık, parodi, üstkurmaca

Etik Beyan

Etik kurul izin bilgileri Çalışma doküman inceleme çalışması olduğu için Etik Kurul İzni alınmasını gerektiren çalışmalar grubunda yer almamaktadır. Bu nedenle Etik Kurul İzni beyan edilmemiştir.

Kaynakça

• Aiken A. (2007). Postmodernism and children's literature. ICCTE journal, 2(2), 1–10.
• Aktulum, K. (2000). Metinlerarası ilişkiler. Ankara: Öteki Yayınları.
• Alemdar, M. & Aydemir, S. (2022). Eğitimde modern ve postmodern paradigmalar. International Journal of Eurasia Social Sciences (IJOESS), 13(47), 422-436. Doi:10.35826/ijoess.3087
• Anstey, M. (2002). It’s not all black and white: Postmodem picture books and new literacies. Journal oj Adolescent & Adult Literacy, 4(5),444-457.
• Aşkaroğlu, V. (2015). Postmodern söylem: İhsan Oktay Anar & John Fowles. Ankara: Karadeniz Dergi Yayınları.
• Aydın, H. (2006). Eğitimde modern ve post-modern modeller. Bilim ve Gelecek Dergisi, 33, 60-69.
• Aytaç, G. (1999). Genel edebiyat bilimi. İstanbul: Papirüs Yayınevi.
• Barthes, R. (2014). Göstergebilimsel serüven. (Çev. Mehmet Rifat- Sema Rifat). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2007). Research methots in education. New York, NY, USA: Routledge.
• Çepni, S. (2012). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Çetişli, İ. (2009). Metin tahlillerine giriş. Ankara: Akçağ Yayıncılık.
• Demir, Y. (2002). Zaman zaman içinde roman roman içinde. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Dilek Yalçın Çelik, S. (2005). Yeni tarihselcilik kuramı ve Türk edebiyatında postmodern tarih romanları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ecevit, Y. (2016). Türk romanında postmodernist açılımlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Eliuz, Ü. (2016). Oyunda oyun postmodern roman. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Fedai, Ö. (2008). Tarık Dursun K.’nın “derdiyok ile zülfüsiyah adlı öyküsünün postmodernizm açısından incelenmesi. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3/2, 306-323. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.301
• Glesne, C. (2011). Becoming qualitative researchers. (Çev. A. Ersoy & P. Yalçınoğlu). Pearson.
• Gökçe, O. (2006). İçerik analizi kurumsal ve pratik bilgiler. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Günyüz, M. (2023). Çocuk edebiyatı okumaları. İstanbul: Erdem Yayınları.
• Işıksalan N. (2007). Postmodern öğreti ve bir postmodern roman çözümlemesi: Kara kitap / Orhan Pamuk. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 7 (2), 419–466.
• Kılıç, A. (2022). Çocuk kitaplarında değişen yaklaşımlar; postmodern tasarlama. Journal of Arts. 5(1), 21-26. DOI: https://doi.org/10.31566/arts.5.1.03
• Kırbaşoğlu Kılıç, L., & Bayram, B. (2014). Postmodernizm ve eğitim. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3(1), 368-376. https://doi.org/10.7884/teke.261
• Loo, H. (2011). Children in postmodern literature: A reconstruction of childhood. Hohonu, 10, 59-61.
• Nikolajeva, M. (2014). Reading for learning (cognitive approaches to children's literature). John Banjamins Publishing.
• Nikolajeva, M. (2016). Play and Playfulness in Postmodern Picturebooks. In L. Sipe & S. Pantaleo (Eds.), Postmodern picturebooks: play, parody, and self-referentiality (pp. 55-74). Routledge.
• Nodelman, P. (1988). Words about pictures. The narrative art of children’s picture books. Athens & London: The University of Georgia Press.
• Özel, N. (2020). Resimli çocuk kitaplarında ifade biçimi olarak kolaj. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 7(52), 1023-1033. https://doi.org/10.26450/jshsr.1856
• Rose, M. A., (2016). Parodi: antik, modern ve postmodern. (Çev. Cansu Dikme). Ankara: Hece Yayınları.
• Scieszka, J. (2002). The Stinky Cheese Man & Other Fairly Stupid Tales. Scholastic Inc. Viking Penguin impression.
• Tatar, M. (2002). The annotated classic fairy tales. W. W. Norton & Company, Incorporated.
• Thompson, S. (2021). Upside-down, backwards, and inside out: Postmodernism in The Stinky Cheese Man. Aletheia, 6(1), 1-7.
• Ulu, S. (2022). Görsel sözeli geçtiğinde: Anthony Browne’nin voices in the park kitabı örneğinde postmodern resimli kitaplarda üstkurmaca öğelerinin değerlendirilmesi. (Tez No: 709356) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Tezleri.
• Wilkie, C. (2006). Intertextuality. In P. Hunt (Ed.), International companion encyclopedia of children’s literature (pp. 128–134). London: Routledge.
• Yaşar, E. (2023). The use of postmodernist elements from children’s literature: The sample of the book “the blue donkey and the ıdle lion". International Journal of Research in Teacher Education, 14(3), 113-128. DOI: 10.29329/ijrte.2023.598.08
• Yıldırım A. & Şimşek H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz Burcu, E. (2014). Bilge Karasu’nun göçmüş kediler bahçesinde postmodern yansımlar. Türk Kültürü Araştırmaları, 14, 125-140.