İlkokulda Akıl ve Zekâ Oyunlarının Etkileri: Derinlemesine Bir Analiz

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 3, 3360 - 3386, 28.12.2024

Aslıhan Ayar , Pinar Cavas

https://doi.org/10.51460/baebd.1588159

Öz

Araştırma ile akıl ve zekâ oyunlarının önemine dikkat çekmek, bu oyunların okul içi ve okul dışı ortamlarda kullanılmasını sağlamak amacıyla, bireylerin üst bilişsel farkındalık, yaratıcı düşünme, sosyal beceri ve dikkat düzeylerine etkisi ve öğrenilenlerin kalıcılığı incelenmiştir. Ayrıca uygulama sürecini değerlendirmek için nitel veriler toplanmıştır. Araştırmada karma desenlerden açımlayıcı sıralı desen kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, bir devlet okulunda öğrenim gören ve basit seçkisiz yöntemle seçilen 16 ilkokul dördüncü sınıf öğrencisinden oluşmaktadır. Araştırmanın nicel verileri Çocuklar için Yaratıcı Düşünme Görevi (ÇYDG), Çocuklar için Üst Bilişsel Farkındalık Ölçeği-A Formu, Burdon Dikkat Testi ve Sosyal Beceri Ölçeği ile toplanmıştır. Ölçekler deneysel işlem öncesinde, sonrasında ve uygulamaların tamamlanmasından beş hafta sonra kalıcılık testi olarak uygulanmıştır. Deneysel işlem süreci sonunda yarı yapılandırılmış görüşmelerle öğrencilerin görüşleri alınmıştır. Nicel verilerin analizinde her bir değişken için Tekrarlı Ölçümlerde ANOVA yapılmıştır. Nitel veriler içerik analizi tekniğiyle çözümlenmiştir. Araştırmada elde edilen sonuçlar, akıl ve zekâ oyunlarının öğrencilerin üst bilişsel farkındalık, yaratıcı düşünme, sosyal beceri ve dikkat gelişimini desteklediğini; yaratıcı düşünme ve dikkat üzerindeki kalıcı etkisini devam ettirdiği fakat üst bilişsel farkındalık ve sosyal beceri üzerindeki etkisinin devam etmediğini göstermektedir. Nitel verilerin çözümlenmesiyle bireylerin akıl ve zekâ oyunlarıyla edindiği becerileri okul dışı ve okul içi ortamlarda çeşitli şekillerde kullandığı bulunmuştur. Oyunları oynarken başarılı olabilmek için farklı yöntem ve stratejiler kullandıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Akıl ve zekâ oyunları, üst bilişsel farkındalık, yaratıcı düşünme, sosyal beceri, dikkat, ilkokul öğrencileri

Proje Numarası

21401

Kaynakça

• Açış, Y. B. & Ayverdi, L. (2020). The Effect of the box games on attention and creativity of gifted and talented students, Erciyes Journal of Education, 4(2), 47-67, https://doi.org/10.32433/eje.753698 Alexander, J. M., Johnson, K. E., Albano, J., Freygang, T. & Scott, B. (2006) Relations between intelligence and the development of metaconceptual knowledge. Metacognition and Learning, 1, 51-67.
• Altun, M. (2017). Fiziksel etkinlik kartları ile zekâ oyunlarının ilkokul öğrencilerinin dikkat ve görsel algı düzeylerine etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Aslan, M. (2022). Zeka oyunlarıyla zenginleştirilmiş matematik öğretiminin 5. Sınıf öğrencilerinin akademik başarılarına, problem çözme öz-yeterlik algılarına ve bilişsel farkındalıklarına etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Altun, M., Hazar, M. & Hazar, Z. (2016). Investigation of the effects of brain teasers on attention spans of pre-school children. International Journal of Environmental and Science Education, 11(15), 8112-8119.
• Arslan, A. & Dilci, T. (2018). Çocuk oyunlarının çocukların gelişim alanlarına yönelik etkilerinin geçmiş ve günümüz bağlamında incelenmesi (Sivas ili örneklemi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (The Journal of International Social Sciences), 28(1), 47-59.
• Baki, N. (2018). Zekâ oyunları dersinde uygulanan geometrikmekanik oyunların öğrencilerin akademik öz yeterlik ve problem çözme becerilerine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kırıkkale Üniversitesi.
• Bartolucci, M., Mattioli, F., & Batini, F. (2019). Do board games make people smarter? Two initial exploratory studies. International Journal of Game-Based Learning, 9(4), 1-14. https://doi.org/10.4018/IJGBL.2019100101
• Bottino, R.M., Ferlino, L., Ott, M. & Tavella, M. (2007). Developing strategic and reasoning abilities with computer games at primary school level. Computers & Education, 49(4), 1272-1286.
• Bottino, R.M. & Ott, M. (2006). Mind games, reasoning skills, and the primary school curriculum: hints from a field experiment. Learning Media & Technology, 31(4), 359-375.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Creswell, J.W. & Plano Clark, V. L. (2018). Karma yöntem araştırmaları tasarımı ve yürütülmesi. (Y. Dede ve S. B. Demir, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çağır, S. ve Oruç, Ş. (2020). Intelligence and mind games in concept teaching in social studies. Participatory Educational Research, 7(3), 139-160.
• Çalışkan, S. H. (2019). Ortaokul zekâ oyunları dersi öğretim programına ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Demirel, T. (2015). Zekâ oyunlarının Türkçe ve matematik derslerinde kullanılmasının ortaokul öğrencileri üzerindeki bilişsel ve duyuşsal etkilerinin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Devecioğlu, Y. & Karadağ, Z. (2014). Amaç, beklenti ve öneriler bağlamında zekâ oyunları dersinin değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 41-61.
• Epçaçan, U., & Bahçeci, F. (2024). Zekâ oyunları dersinin üst bilişsel düşünme becerilerine etkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (45), 1-22. http://dx.doi.org/10.14582/DUZGEF.2024.217
• Ergün, E. & Gözler, A. (2020). Analyzing of the opinion of teachers conducting mind game courses for the applicability of mind games. African Educational Research Journal, 8, 220-231.
• Erickson, R. J. (1985). Play contributes to the full emotional development of the child. Education, 105(3), 261–263.
• Erten Tatlı, C. (2017). Çocuklarda yaratıcı düşünme becerilerinin saptanması ve okul psikolojik danışmanlarının farkındalığının incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Fiangga, S. (2014). Tangram game activities, helping the students difficulty in understanding the concept of area conservation paper title. In Proceeding of International Conference on Research, Implementation and Education of Mathematics and Sciences (Vol. 18, p. 20).
• Flavell, J. H. (1979). Metacognitive and cognitive monitoring: a new area of cognitive developmental inquiry. American Psychologyst, 34, 906-911.
• Frost, J. L., Wortham, S. C., & Reifel, S. (2012). Play and child development (4th ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson Education, Inc.
• Garris, R., Ahlers, R., & Driskell, J. E. (2002). Games, motivation, and learning: A research and practice model. Simulation & Gaming, 33(4), 441-467. https://doi.org/10.1177/1046878102238607
• Huizinga, J. (1980). Homo Ludens: a study of the play-element in culture. Boston Mass.
• Kaçak, M. (2024). Birleştirilmiş sınıflarda zekâ oyunları kullanımının öğrencilerin sosyal, zihinsel ve dikkat becerilerine etkisi: Bir karma yöntem çalışması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Karaduman, B. D. (2004). Dikkat toplama eğitim programının ilköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin dikkat toplama düzeyi, benlik algısı ve başarı düzeylerine etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Karakelle, S. & Saraç, S. (2017). Çocuklar için üst bilişsel farkındalık ölçeği (ÜBFÖ-Ç) A ve B formları: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 10(20), 87-103.
• Kartal, H.İ. (2023). Akıl ve zekâ oyunlarının ilkokul ikinci sınıf öğrencilerinin dikkat ve görsel algılarına etkisi, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Yozgat Bozok Üniversitesi, Yozgat.
• Kocayörük, A. (2000). İlköğretim öğrencilerinin sosyal becerilerini geliştirmede dramanın etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Kurbal, M. S. (2015). An investigation of sixth grade students’ problem solving strategies and underlying reasoning in the context of a course on general puzzles and games. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Middle East Technical University, Ankara.
• Lou, Y., Abrami, P. & D’Apollonia, S. (2001). Small group and individual learning with technology: a meta-analysis. Review of Educational Research, 71(3), 449-521. https://doi.org/10.3102/00346543071003449
• Luna Scott, C. (2015). The futures of learning 2: what kind of learning for the 21st century?. UNESCO Education Research and Foresight, 14, 1-14.
• Mackey, A. P., Hill, S. S., Stone, S. I. & Bunge, S. A. (2011). Differential effects of reasoning and speed training in children. Development Science. 14:582–590. doi:10.1111/j.1467-7687.2010.01005.x Marangoz, D. (2018). Mekanik zekâ oyunlarının ilkokul 2. sınıf öğrencilerinin zihinsel beceri düzeylerine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Marangoz, D. & Demirtaş, Z. (2017). Mekanik zekâ oyunlarının ilkokul 2. Sınıf öğrencilerinin zihinsel beceri düzeylerine etkisi. Journal of International Social Research, 10(53), 612-622 http://dx.doi.org/10.17719/jisr.20175334149
• MEB. (2012). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu zekâ oyunları dersi (5, 6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Türkiye. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• OECD. (2018). The future of education and skills: education 2030. https://www.oecd.org/education/2030/E2030%20Position%20Paper%20(05.04.2018).pdf
• Orak, S., Karademir, E. & Artvinli, E. (2016). Orta Asya’daki zekâ ve strateji oyunları destekli öğretime dayalı uygulamaların akademik başarıya ve tutuma etkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Eğitim Dergisi, 1(1), 1-18.
• Ott, M. & Pozzi, F. (2012). Digital games as creativity enablers for children. Behaviour and Information Technology, 31(10), 1011-1019.
• Özsoy, G. (2008). Üstbiliş. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 713-740.
• Öztürk Aynal, Ş. (2012). Çocukta oyun gelişimi ve yaratıcılık. E. M. Deniz (Ed.), Erken çocukluk döneminde gelişim içinde (s. 345-387). Ankara: Maya Akademi.
• Partnership For 21st Century Learning. (2019). Framework for 21st century learning. http://static.battelleforkids.org/documents/p21/P21_Framework_Brief.pdf
• Piaget J. (1951). Play, dreams and imitation in childhood. London Heinemann.
• Rosas, R., Nussbaum, M., Cumsille, P., Marianov, V., Correa, M., Flores, P., Grau, V., Lagos, F., Lopez, X., Lopez, V., Rodriguez, P., & Salinas, M. (2003). Beyond Nintendo: design and assessment of educational video games for first and second grade students. Computers and Education, 40(1), 71-94. https://doi.org/10.1016/S0360-1315(02)00099-4
• Russ, S. W. (2004). Play in child development and psychotherapy: Toward empirically supported practice. Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Sapan, B. (2024). Akıl ve zekâ oyunları ile zenginleştirilmiş Türkçe dersinin ilkokul öğrencilerinin okuma, anlama ve yaratıcılık becerileri ile Türkçe dersi motivasyonlarına etkisi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Saygı, E. & Alkaş Ulusoy, Ç. (2019). İlköğretim matematik öğretmen adaylarının hafıza oyunları ile hafıza oyunlarının matematik öğretimine katkısına ilişkin görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 331-345.
• Schraw, G., & Graham, T. (1997). Helping gifted students develop metacognitive awareness. Roeper Review, 20, 4-8.
• Siew, N. M., & Abdullah, S. (2012). Learning geometry in a large-enrollment class: Do tangrams help in developing students’ geometric thinking. British Journal of Education, Society & Behavioural Science, 2(3), 239-259.
• Terzi, H. (2019). Zekâ oyunlarının 6. sınıf öğrencilerinin yaratıcı düşünme becerilerine etkileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bayburt Üniversitesi, Bayburt.
• Tuğrul, B., Metin Aslan, Ö., Ertürk, H. G. & Özen Altınkaynak, Ş. (2014). Anaokuluna devam eden altı yaşındaki çocuklar ile okul öncesi öğretmenlerinin oyun hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 15(1), 97-116.
• Tut, E. (2018). 4. Sınıf fen bilimleri dersinde oyun temelli öğrenme uygulamalarının öğrencilerin akademik başarılarına ve yaratıcı düşünme becerilerine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Türkoğlu, B. (2019). The effect of educational board games training programme on the social skill development of the fourth graders. İlköğretim Online (elektronik), 18(3), 1326-1344. Doi: 10.17051/ilkonline.2019.612180 Yağlı, M. C. (2019). Zekâ oyunlarının ilkokul öğrencilerinin dikkat ve görsel algı düzeylerine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Yeşiltepe, M. & Altıntaş, G., (2016). Effect of strategic intelligent games on gathering attention. SHS Web of Conferences. İstanbul.
• Yıldırım, Y., & Güler, B. (2024). Okul dışı ortamlarda gerçekleştirilen akıl ve zekâ oyunlarına ilişkin veli ve öğrenci görüşleri. Journal of Interdisciplinary Education: Theory and Practice, 6(1), 15-33.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, D. (2019). Akıl ve zekâ oyunlarının ilköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin akıl yürütme becerilerine ve matematiksel tutumlarına etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.