Afet Sonrası Çocuk Destek Atölyeleri: Deprem Bölgelerinde Sosyal ve Duygusal İyileşme Süreci

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 3, 3486 - 3501, 28.12.2024

Güzin Özyılmaz , Koray Öz , Naile Öykü Muslu , Ege Küntay , Umut Kafadar

https://doi.org/10.51460/baebd.1594079

Öz

Afetler, etkiledikleri bölgelerde yaşamlarını sürdürmekte olan bireylerde fiziksel, ekonomik, duygusal, ruhsal ve sosyal kayıplara sebebiyet veren; bölgedeki bireylerin yaşamlarını sürdürmelerine yönelik etkinliklerini kesintiye uğratarak bireyleri ve bireylerin içerisinde yer aldıkları toplumları etkileyen olaylar olarak değerlendirilmektedir (Kadıoğlu, 2008). Afet bölgesinde yaşamakta olan bireylerin gündelik yaşam akışlarının süreğenliğini kaybetmesi ve toplumda can kayıplarının olmasına sebebiyet vermesiyle nitelendirilen afetler, afetlerin etkilediği bölgeler ve bölge halkı başta olmak üzere tüm toplum için büyük etkilere sahiptir (Özkan ve Çetinkaya Kutun, 2021). Bu doğrultuda afet sonrası süreçte tüm bireylerin afete yönelik büyük etkiler altında kaldığı düşünüyor olsa dahi 5-17 yaş aralığındaki çocukların afetlerde risk grubu olarak yer aldığı düşünülmektedir. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Fen Fakültesi ve İlahiyat Fakültesi başta olmak üzere üniversitenin ilgili tüm fakülte ve birimlerini kapsayan; Adıyaman 7. Çadır Kent bölgesinde, Adıyaman Konteyner Kent No:1'de ve Malatya 1 nolu konteyner kent bölgesinde 5 gün aralıklarla, toplam 6 ay boyunca devamlılığı sağlayacak şekilde; çeşitli fakültelerden öğretim elemanlarının ve öğrencilerinin, bölgede ikamet eden 5-17 yaş aralığındaki çocuklar için yürütmüş olduğu atölyeler üniversitemiz akademisyenleri ve ilgili bölüm öğrencilerimiz tarafınca tasarlanması ve belirtilen afet bölgesindeki çocuklar ile uygulanması; yapılan atölyeler bağlamında, afet sonrasında çocuklarda ortaya çıkan duygusal, sosyal ve ruhsal değişikliklerin ve farklılaşmaların gözlemlenmesi ve yapılacak olan gözlemler doğrultusunda çocukların yeni kazanımlar elde etmeleri ve kaybettikleri becerileri yeniden kazanmaları için çalışmalar ortaya koymak planlanmıştır. Tüm bu çalışmaların tamamlanmasıyla bölgeye gitmiş olan gönüllü ekiplerimizin gerçekleştirdikleri çalışmaların sonuçları belirlemek için deprem bölgesinde yaşayan 55 çocukla çalışma gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklem grubunun belirlenmesinde amaçlı ve benzeşik örnekleme yöntemleri tercih edilmiştir. çocuklarla görüşmeler gerçekleştirilmiş ve görüşmelerden elde edilen bulgulara dayanarak yapılan çalışmaları çocukların gelişimlerine destek olduğu, depremin yaralarının sarılmasında, kesintiye uğramış olan hayatlarının devam etmesinde olumlu katkıları olduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Doğal afetler, Deprem, Psikososyal destek, Gönüllülük

Proje Numarası

SBG-2023-3176 Hepimiz Çocuktuk

Kaynakça

• Akcanbas, M. (2009). Çocuklar ve Gençlerde Afet Psikososyolojisi El Kitabı I.
• Aral, N. (2023). Depremin çocuklara etkileri. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 6(11), 93-105.
• Archard, D. (2014). Children: Rights and childhood. Routledge.
• Andersen, B. L., Beck, G., Ouelette-Kobasa, S., Revenson, T. A., & Temoshok, L. (1989). Directions for a psychology research agenda in cancer. Health Psychology, 8(6), 753.
• Berument, S., Sayıl, F. M., & Uçanok, Z. (1999). Depremden etkilenen çocuklarınıza nasıl yardımcı olabilirsiniz? Anne baba el kitabı.
• Brown, S., & Vaughan, C. (2009). Play: How it shapes the brain, opens the imagination, and invigorates the soul. Penguin.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi
• Cohen, J. A., Mannarino, A. P., & Deblinger, E. (2012). Trauma-focused CBT for children and adolescents: Treatment applications. Guilford Press.
• Çepni, S. (2018). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş.Trabzon: Salih Çepni Yayınları
• Daşçı, E. (2023). Afetlerden Etkilenen Çocuk ve Gençlere Yönelik Kültür ve Sanat Temelli Psikososyal Müdahalelerin Psikolojik ve Sosyal Uyum Üzerindeki Etkisi. Afet ve Risk Dergisi, 7(1), 226-241. https://doi.org/10.35341/afet.1386495
• Demircioğlu, H. & Zorbaz, D. Z. (2021). Psikososyal Destek Psikoeğitim Eğitim Programı:Deprem. MEB.
• Durlak, JA, Weissberg, RP, Dymnicki, AB, Taylor, RD ve Schellinger, KB (2011). Öğrencilerin sosyal ve duygusal öğrenmelerini geliştirmenin etkisi: okul tabanlı evrensel müdahalelerin bir meta analizi. Çocuk Gelişimi, 82(1), 405-432. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2010.01564.x
• Dyregrov, A. (2001). Early intervention - A family perspective. Advances in Mind-Body Medicine, 17(3), 168-174. Erkan, S. (2010). Deprem Yaşayan Ve Yaşamayan Okul Öncesi Çocukların Davranışsal/Duygusal Sorunlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(28), 55-66.
• Erol, N., & Öner, Ö. (1999). Travmaya Psikolojik Tepkiler Ve Bunlara Yaklaşım. Türk Psikoloji Bülteni, 5 (14), 40- 49.
• Gillies, D., Taylor, F., Gray, C., O'Brien, L., & D'Abrew, N. (2016). Psychological therapies for children and adolescents exposed to trauma. Cochrane Database of Systematic Reviews, (10), CD012371. https://doi.org/10.1002/14651858.CD012371
• Ginsburg, G. S. (2009). The Child Anxiety Prevention Study: intervention model and primary outcomes. Journal of consulting and clinical psychology, 77(3), 580.
• İşmen, A. E. (2001). Deprem Yaşantısına Bağlı Travma ve Çocuklar Üzerindeki Etkileri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2), 80-104.
• Kılıç, E. Z., Uslu, R. İ., Erden, G., & Kerimoğlu, E. (2007). Çocuklarda travma sonrası stres bozukluğu belirtilerini sürdüren ailesel etmenler, Kriz dergisi 7(2):1-8.
• Karakaya, E. G. (2023). “Travmatik Deneyimlerin Fizyolojik ve Psikolojik Yansımaları Üzerine; Travma Sonrası Stres Bozukluğuna Genel Bir Bakış”, International Academic Social Resources Journal, (e-ISSN: 2636-7637),8 (48),2595-2601. DOI: http://dx.doi.org/10.29228/ASRJOU
• Kletter, H., Rialon, R. A., Laor, N., Brom, D., & Pat-Horenczyk, R. (2013). Helping children exposed to war and violence: Perspectives from an international work group on interventions for youth and families. Child & Youth Care Forum, 42(4), 371-388. https://doi.org/10.1007/s10566-013-9209-8
• La Greca, A. M., Silverman, W. K., Vernberg, E. M., & Prinstein, M. J. (1996). Symptoms of posttraumatic stress in children after Hurricane Andrew: a prospective study. Journal of consulting and clinical psychology, 64(4), 712.
• Luthar, S. S., Cicchetti, D., & Becker, B. (2000). The construct of resilience: A critical evaluation and guidelines for future work. Child Development, 71(3), 543-562. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00164
• Malchiodi, C. A. (2005). Expressive therapies: History, theory, and practice. In C. A. Malchiodi (Ed.), Expressive therapies (pp. 1-15). Guilford Press.
• Huberman, A. B., and M. Miles. 1994. “Data Management and Analysis Methods.” In Handbook of Qualitative Research, edited by N. K. Denzin and Y. S. Lincoln, 228–244. Thousand Oaks: Sage.
• Norris, F. H., Friedman, M. J., Watson, P. J., Byrne, C. M., Diaz, E., & Kaniasty, K. (2002). 60,000 Disaster Victims Speak: Part I. An Empirical Review Of The Empirical Literature, 1981—2001. Psychiatry, 65(3), 207 -239.
• Pynoos, R. S., Steinberg, A. M., & Goenjian, A. (1996). Traumatic stress in childhood and adolescence: Recent developments and current controversies. In B. A. van der Kolk, A. C. McFarlane, & L. Weisaeth (Eds.), Traumatic stress: The effects of overwhelming experience on mind, body, and society (331-358). Guilford Press.
• Saltzman, W. R., Pynoos, R. S., Layne, C. M., Steinberg, A. M., & Aisenberg, E. (2001). Trauma- and grief-focused intervention for adolescents exposed to community violence: Results of a school-based screening and group treatment protocol. Group Dynamics: Theory, Research, and Practice, 5(4), 291-303. https://doi.org/10.1037/1089-2699.5.4.29
• Thoits, P. A. (2011). Perceived social support and the voluntary, mixed, or pressured use of mental health services. Society and Mental Health, 1(1), 4-19.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). Depremin Yol Açtığı Hasar. Https://Www.Sbb.Gov.Tr/Wp-Content/Uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-Ve-Hatay -Depremleri-Raporu.Pdf. Son Erişim Tarihi: 03.04.2023
• Yıldırım, A., & Simsek, H. (1999). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı: 1999-2018).