Investigation of Self-Efficacy Sources of Special Education Teachers in Terms of Various Variables

Year 2025, Volume: 16 Issue: 1, 1297 - 1322

Sinan Bayat

https://doi.org/10.51460/baebd.1590283

Abstract

The purpose of this study was to examine the self-efficacy sources of special education teachers in terms of various variables. The sub-objectives of the study were to determine whether teachers' opinions differed significantly according to gender, marital status, age, seniority, educational status, disability group, and school/grade/class variables. The survey model, a quantitative research method, was used in the study. The study population consisted of a total of 200 special education teachers working in public schools in the central districts of Malatya province during the 2023-2024 academic year. The sample of the study consisted of 131 special education teachers, selected by simple (random) sampling, who participated in the study on a voluntary basis. In the study, the "Self-Efficacy Sources Scale" developed by Kieffer and Henson (2000) and the validity and reliability study for the Turkish language conducted by Çapa-Aydın et al. (2013) were used to determine the self-efficacy sources of special education teachers. According to the results of the study, special education teachers are most affected by the mastery experience dimension and least affected by the physiological and emotional states dimension of self-efficacy sources. No significant difference was found in the variables of gender, marital status, age, educational level and disability group of special education teachers' self-efficacy perceptions. A significant difference was found in the self-efficacy sources of special education teachers according to their professional seniority and school/grade/classroom variables. A significant difference was found in the mastery experience dimension of the seniority variable and in the physiological and emotional state dimension of the school/grade/class variable.

Keywords

Special Education, Special Education Teacher, Self-Efficacy Sources.

Özel Eğitim Sınıf Öğretmenlerinin Öz-Yeterlik Kaynaklarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi

Abstract

Bu araştırmada özel eğitim sınıf öğretmenlerinin öz-yeterlik kaynaklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Öğretmen görüşlerinin; cinsiyet, medeni durum, yaş, mesleki kıdem, öğrenim durumu, eğitim verdiği engel grubu ve görev yaptığı okul/kademe/sınıf değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterip göstermediğinin belirlenmesi araştırmanın alt amaçları olarak alınmıştır. Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini 2023-2024 eğitim-öğretim yılında, Malatya ili merkez ilçelerinde, devlet okullarında görev yapan toplam 200 özel eğitim sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini basit (seçkisiz) örnekleme yöntemiyle belirlenen ve araştırmaya gönüllü olarak katılan 131 özel eğitim sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmada, özel eğitim öğretmenlerinin öz-yeterlik kaynaklarını belirlemek amacıyla, Kieffer ve Henson (2000) tarafından geliştirilen, Türk dili için geçerlik ve güvenirlik çalışması Çapa-Aydın vd. (2013) tarafından yapılan “Öz-Yeterlik Kaynakları Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre özel eğitim sınıf öğretmenleri öz-yeterlik kaynaklarından en çok doğrudan yaşantılar boyutundan, en az ise fizyolojik ve duygusal durum boyutundan etkilenmektedirler. Özel eğitim sınıf öğretmenlerinin öz-yeterliklerine yönelik algıları cinsiyet, medeni durum, yaş, öğrenim durumu, eğitim verdiği engel grubu değişkenlerinde her hangi bir anlamlı farklılık bulunmamıştır. Özel eğitim sınıf öğretmenlerinin mesleki kıdem ve görev yaptığı okul/kademe/sınıf değişkenine göre öz-yeterlik kaynaklarında anlamlı farklılık bulunmuştur. Mesleki kıdem değişkeninde doğrudan yaşantılar boyutunda görev yaptığı okul/kademe/sınıf değişkeninde fizyolojik ve duygusal durum boyutunda anlamlı farklılık bulunmuştur.

Keywords

Özel Eğitim, Özel Eğitim Sınıf Öğretmeni, Öz-Yeterlik Kaynakları.

References

• Akcaalan, M. (2018). Öğretmen adaylarının öz yeterlik inancı kaynaklarının belirlenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bülent Ecevit Üniversitesi.
• Akdemir, E., Güneri, B. & Akcaalan, M. (2019). Öğretmen adaylarının öz-yeterlik inancı kaynakları ve yaşama doyumlarının incelenmesi. Turkish Studies Educational Sciences, 14(5), 2013-2030. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.32672
• Aliyev, R. (2013). Sosyal bilişsel öğrenme. Ş. (Işık) Terzi (Ed.), Eğitim psikolojisi içinde (s. 407-426).Pegem Akademi.
• Arslan, Ş. (2019). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin öz yeterlik inancı kaynakları ve öz yeterlik inançlarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarına etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi.
• Aslan, D. & Özgün, Ö. (2009). Sosyal öğrenme kuramı. N. Aral ve T. Duman (Ed.), Eğitim psikolojisi içinde (s. 271-288). Kriter Yayınevi.
• Aslan, Ş. (2021). Özel eğitim okullarında görev yapan öğretmenlerin benlik saygısı ve özyeterlik düzeylerinin incelenmesi, Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 23(3).
• Bandura, A. & Barab, P. G. (1973). Processes governıng dısınhıbıtory effects through symbolıc modelıng. Journal oj Åbnormal Psychology, 82, 1-19. https://doi.org/10.1037/h0034968
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191–215. https://doi.org/10.1037/0033-295X.84.2.191
• Bandura, A. (1978). Reflection on self-efficacy. Advances in Behavior Research and Therapy, 237-269. https://doi.org/10.1016/0146-6402(78)90012-7
• Bandura, A. (1982). Self-efficacy mechanism human agency. Amerıcan Psychologıst, 37(2), 121-147. https://doi.org/10.1037/0003-066X.37.2.122
• Bandura, A. (1989). Human agency in social cognitive theory. American Psychological Association, 44(9), 1175-1184. https://doi.org/10.1037/0003-066x.44.9.1175
• Bandura, A. (1989). Social cognitive theory. In R. Vasta (Ed.), Annals of child development. Vol. 6. Six theories of child development (pp. 1-60). Greenwich, CT: JAI Press. https://doi.org/10.4135/9781446249215.n18
• Bandura, A., & Adams, N. E. (1977). Analysis of self-efficacy theory of behavioral change. Cognitive Therapy and Research, 1(4), 287–310.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi. https://doi.org/10.14527/9789944919289
• Chin, S. H., Roslan, S., Kadir, S. A. & Mahyuddin, R. (2013). Relationship between sources and teachers’ sense of efficacy among novice teachers in selangor, Malaysia. Pertanika J. Socıal Scıences & Humanıtıes. 21(2),579 – 604.
• Çakır, A. (2007). Eğitimin psikolojik temelleri (3. Baskı). (K. Keskinkılıç Ed.). Eğitim bilimine giriş içinde (s.159-189). Pegem Yayıncılık.
• Çapa-Aydın, Y., Uzuntiryaki-Kondakçı, E., Temli, Y. & Tarkın, A. (2013). Özyeterlik Kaynakları Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanması. Elementary Education Online.12(3), 749-758.
• Değer, M. (2015). Sosyal öğrenme kuramı. İ. Yıldırım (Ed.), Eğitim Psikolojisi içinde (s. 483-493). Anı Yayıncılık.
• Demirci, F. (2021). Bilişim teknolojileri öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının öz-yeterlik kaynakları ile teknolojik pedagojik alan bilgileri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Dinç, G. & İlgar, M.Z. (2021). Özel eğitim kurumlarında çalışan kadın özel eğitim öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi. 17(38), 5244-5270. DOI: 10.26466/opus.822363. Eripek, S. (2005). Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitim. S. Eripek (Ed.), Açıköğretim fakültesi okulöncesi öğretmenliği lisans programı özel eğitim içinde (s.1-14). Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
• Eş Ş. (2023). Okul öncesi öğretmen adaylarının öz yeterlik kaynakları ile başarı hedef yönelimleri arasındaki ilişkinin araştırılması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kastamonu Üniversitesi.
• Girgin, G. & Baysal, A. (2005). Zihinsel Engelli Öğrencilere Eğitim Veren Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeyi ve Bazı Değişkenler (İzmir Örneği). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(18), 1-10.
• Gün, Ö., Acar-Şeşen, B., Akbulut, C., Çetin-Dindar, A. & Molu, Z. (2020). Fen bilimleri ve ilköğretim matematik öğretmen adaylarının öz-yeterlik inançları ile öz-yeterlik kaynaklarının incelenmesi. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi. 18(1), 47-69. https://doi.org/10.33711/yyuefd.859382
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Hazır Bıkmaz, F. (2004). Öz-yeterlik inançları. Y. Kuzgun ve D. Deryakulu (Ed.), Eğitimde bireysel farklılıklar içinde (s.289-310). Nobel Yayın.
• Işıkhan, V. (2017). Özel eğitim alanında çalışan personelin tükenmişlik düzeylerine etkide bulunan faktörlerin incelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 28(1), 7-26.
• Kaçar, T. & Beycioğlu, K. (2017). İlköğretim öğretmenlerinin öz yeterlik inançları. İlköğretim Online, 16(4) , 1753-1767. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.342988
• Karahan, Ş., & Balat, G. U. (2011). Özel eğitim okullarında çalışan eğitimcilerin öz-yeterlik algılarının ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(29), 1-14.
• Karasar, N. (2018). Bilimsel araştırma yöntemi kavramlar ilkeler teknikler. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kıran, D. (2021). A Quantitative Investigation of Final Year Preservice Science Teachers’ Sources of Self-Efficacy Beliefs. International Journal of Contemporary Educational Research, 8(4), 47-58. https://doi.org/10.33200/ijcer.869003
• Koç, C. (2015). Öğretmenlik uygulamasının sınıf öğretmeni adaylarının öz yeterlik kaynaklarına etkisi. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 10(11), 1037-1060. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8632
• Lent, R., Brown, S. D. & Hackett, G. (1994). Toward a unifying social cognitive theory of career and academic ınterest, choice, and performance. Journal of Vocatıonal Behavıor. 45, 79-122. https://doi.org/10.1006/jvbe.1994.1027
• Malone, Y. (2002). Social cognitive theory and choice theory: A compatibility analysis. International Journal of Reality Therapy, 22(1), 10–13.
• Mert, M., Barutçu, E. & Mert, E. (2023). Öz yeterlik değerlerinin demografik faktörlerle karşılaştırılmasına yönelik bir araştırma. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi. 10(1), 208-228. https://doi.org/10.47097/piar.1283594
• Milli Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, (2024). Milli Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim 2023-2024. https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2024_10/11230736_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2023_2024.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2018). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=24736&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5.
• Mohamadi, F. S. ve Asadzadeh, H. (2012). Testing the mediating role of teachers’ self-efficacy beliefs in the relationship between sources of efficacy information and students achievement. Asia Pacific Education Review, 13(3), 427-433. doi: 10.1007/s12564-011-9203-8
• Ocak, G., Adalıoğlu, C. & Yurtseven, R. (2023). Özel eğitim öğretmenlerinin öz yeterlilik algıları ile motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 39-70. Oğuz, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğretmen öz yeterlik inançlarının incelenmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 24, 281-290.
• Olson, M.H. & Hergenhann, B. R. (2016). Albert Bandura (9. Baskı). (M. Şahin (Çev. Ed.), E. M. Ertürk Çev.). Nobel Yayın Dağıtım.
• Pehlivan, M. (2022). A study on sources and consequence of scıence teachers’ self-effıcacy [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ortadoğu Teknik Üniversitesi.
• Sakız, G. (2013). Başarıda anahtar kelime: Öz-yeterlik. Uludağ Eğitim Fakültesi Dergisi 26(1), 2013, 185-209.
• Savi Çakar, F. (2017). Sosyal bilişsel öğrenme kuramı. B. Gündüz ve B. Çapri (Ed.), Eğitim psikolojisi içinde (s. 281-303). Karahan Kitapevi.
• Schunk, D. H. (1984). Self-efficacy perspective on achievement behavior. Educational Psychologist, 19, 48-58. https://doi.org/10.1080/00461528409529281
• Schunk, D. H. (2009). Eğitimsel bir bakışla öğrenme teorileri (5. Baskı). (M. Şahin (Çev. Ed.), M. Y. Demir, K. Celasun, Z. H. Kaçkar, E. Üzümcü, B. E. Şahin Çev.). Nobel Yayın Dağıtım.
• Süzer, B. (2019). Fen bilimleri öğretmenlerinin öz-yeterlik inançları ile öz-yeterlik kaynakları arasındaki ilişkinin incelenmesi: Tokat ili örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
• Tarakçı, E., Tütüncüoğlu, F. ve Tarakçı, D. (2012). Özel eğitim ve rehabilitasyon alanında çalışan meslek elemanlarının öz-yeterlilik ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Fizyoterapi Rehabilitasyon, 23(1), 26-35.
• Temli Durmuş, Y. (2019). Sınıf öğretmenleri öz yeterlik kaynaklarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. International Journal of Human Sciences. 16(1), 355-369.
• URL-1, (2024). Özel Eğitim Öğretmenliği Lisans Programı. https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/Ozel_Egitim_Ogretmenligi_Lisans_Programi.pdf.
• Yavuz, M. (2020). Özel eğitim okullarında çalışan öğretmenlerin mesleki öz- yeterlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 55, 01-25. https://doi.org/10.21764/maeuefd.546612