Performans Değerlendirmede Bütüncül Bir Yaklaşım: 360 Derece Performans Değerlendirme Sistemi

Year 2025, Volume: 16 Issue: 2, 2678 - 2711, 28.08.2025

Emre Arslan , Ömer Yurdakul , Keriman Kirt Tez

https://doi.org/10.51460/baebd.1519210

Abstract

Bu çalışma örgüt değerlendirme sistemlerinde yeni bir yaklaşım olan 360 derece performans değerlendirme sistemini (360 DPDS) konu edinmiş bir derleme çalışmasıdır. Bu derleme çalışmasının amacı okullarda 360 DPDS’nin süreci, faydaları, veri toplama araçları ve olası hatalar ile ilgili araştırmacılara, uygulayıcılara ve politika yapıcılara ipucu sağlamaktır. Bu bağlamda performans değerlendirme, yönetimi, süreci, amaçları ve faydaları; 360 DPDS, süreci, veri toplama araçları, veri kaynakları, gerçekleşmesi muhtemel hatalar, yetkinlik alanları ve ulusal düzeyde bu konu alanında yapılan çalışmalar alanyazından desteklenerek detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Bu bağlamda 360 DPDS’nin okullarda ortak bir görüş oluşturduğu, çalışanların öz farkındalığını arttırdığı, objektifliği desteklediği, güçlü ve zayıf yönlerin tanınmasına imkân tanıdığı söylenebilir. Ayrıca bu çalışmada, 360 DPDS'nin okullarda etkililik sürecine katkı sağladığı, paydaşlar arasındaki iletişimi güçlendirdiği, verimli bir çalışma ortamının oluşmasına zemin hazırladığı vurgulanmıştır. Bu bağlamda okul yöneticilerinin 360 DPDS ile ilgili öğretmenlerde oluşabilecek potansiyel kaygıları ortadan kaldıracak bir iletişim süreci benimsemesi ve gelişim odaklı bir okul iklimi oluşturması önemli görülmüştür.

Keywords

Performans Değerlendirme , 360 Derece Performans Değerlendirme Sistemi , Çoklu Veri Kaynaklarına Dayalı Performans Değerlendirme

References

• Akşit, F. (2006). Performans değerlendirmeye ilişkin öğretmen görüşleri (Bigadiç ilköğretim öğretmenleri örneği). Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2, 76-101.
• Armstrong, M. (2006). Performance management: Key strategies and practical guidelines, London and Philadelphia: Kogan page.
• Aydın, İ. (2022). Öğretimde Denetim: Durum Saptama Değerlendirme ve Geliştirme. Ankara:Pegem A Yayıncılık.
• Aygün, S. Ç. (2008) Ankara İli genel liselerinde performansa dayalı denetimin uygulanmasına ilişkin öğretmen görüşleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Babaoğlan, E., Nalbant, A. & Çelik, E. (2017). Okul Başarısına Okul Yöneticisinin Etkisine İlişkin Öğretmen Görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 93-109. https://doi.org/10.21764/efd.82932
• Bacha, N. I., Nadeem, H. A., & Qamar, A. M. (2022). Investigating effects of 360-degree feedback on performance of secondary school teachers in swat. Competitive Education Research Journal, 2(3), 41-51.
• Bakan, .Y., & Kelleroğlu, Ö. (2003). Performans değerlendirme: Çalışanların performans değerlendirme uygulamalarından beklentileri konusunda bir alan çalışması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1).
• Barutçugil, İ. (2002). Performans yönetimi. Ankara: Kariyer. Yönetim dizisi
• Bayon, S. (2013). The orıgın, concept and value of performance appraısal. International Journal of Economics, Commerce and Management, 1(2).
• Bayram, L. (2006). Geleneksel performans değerlendirme yöntemlerine yeni bir alternatif: 360 Derece performans değerlendirme. Sayıştay Dergisi, (62), 47-65.
• Bracken, D. W. (1994). Straight talk about multirater feedback. Training & Development, 48(9), 44-52.
• Brown, A. (2005). Implementing performance management in England’s primary schools. International Journal of Productivity and Performance Management, 54(5/6), 468-481. https://doi.org/10.1108/17410400510604593
• Camgöz, S. M. ve Alperten, İ. N. (2006). 360 derece performans değerlendirme ve geri bildirim: Bir üniversite mediko-sosyal merkezi birim amirlerinin yönetsel yetkinliklerinin değerlendirilmesi üzerine pilot uygulama örneği. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 191-212.
• Canman, D. (1993). Personelin değerlendirilmesinde çağdaş yaklaşımlar ve Türkiye‘de kamu personelinin değerlendirilmesi. Ankara: TODAİE Yayınları.
• Cheng, T. F., & Wu, H. C. (2020). A follow-up study on vocational high school principals’ opinions about 360 degree evaluation feedback and their leadership effectiveness and behavior change. Asia Pacific Education Review, 21, 65-81. https://doi.org/10.1007/s12564-019-09608-x
• Cheung, G. S. (1999). Introducing a 360 degrees performance evaluation. Strategic change, 8(2), 111-117. Doi: https://doi.org/10.1002/(SICI)1099-1697(199903/04)8:2<111::AID-JSC411>3.0.CO;2-3
• Çakmak, N., Ocaklı, E. (2008). Performans değerlendirmesi gerekli midir? Neden? ÜNAK '06: Bilimsel İletişim ve Bilgi Yönetimi Sempozyumu: Üniversite ve Araştırma Kütüphanecileri Derneği.
• Çelebi, N. (2010). Public high school teachers opinions on school administrators’ supervision duty in Turkey. Cypriot Journal of Educational Sciences, 5(3), 212-231.
• Çelebi, N., Babaoğlan, E., Selçuk, G., Peker, S. (2018). Performans Değerlendirme Formuna İlişkin Öğretmen Görüşleri. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 37(2), 211-233. https://doi.org/10.7822/omuefd.425403
• Çelebi, N., Banoğlu, K., & Göçmen, G. (2013). İlk ve ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin öğretmen denetim formunda kullanılan ölçütlere ilişkin algıları.TEMSEN ve Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İşbirliğinde 5. Uluslararası Katılımlı Eğitim Denetimi Kongresinde sunulan bildiri. 20-22 Haziran 2013, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş, Türkiye.
• Çelik, M. (2006). İlköğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmen ve Yöneticilerin Öğretmen Performansını Çoklu Kaynaklarla Değerlendirilmesine İlşikin Görüşleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van, Türkiye.
• Dağal, A., B. (2012). Okul öncesi eğitim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin performanslarının 360 derece geri bildirim yoluyla değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Danielson, C. & McGreal, T. L. (2000). Teacher Evaluation to Enhance Professional Practice. Princeton, NJ: Educational Testing Service.
• Demirtaş, Z. (2005). İlköğretim okulu yöneticilerinin performanslarını değerlendirme ölçütleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 44(44), 489-506.
• DeNisi, A. S. ve Kluger, A. N. (2000). Feedback effectiveness: Can 360-degree appraisals be improved?. Academy of Management Perspectives, 14(1), 129-139. https://doi.org/10.5465/ame.2000.2909845
• Dessler, G. (2019). İnsan kaynakları yönetimi (1. Baskı). (İ, Şener., M, Erdilek Karabay., Çev.), Ankara: Palme Yayınları (Orijinal eserin basım tarihi 2017, 15. Baskı).
• Dipaola,M. (2010).Evaluatiıng the superintendent. American association of school administrators, 54(3), 12.
• Dişkaya, A. M. (2016). Performans Yönetimi Sistemi Ve Bir Finans Şirketinin Performans Değerlendirme Sisteminin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kadir Has Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Elliott, K. (2015). Teacher performance appraisal: More about performance or development?. Australian Journal of Teacher Education (Online), 40(9), 102-116. https://doi.org/10.14221/ajte.2015v40n9.6
• Ernalbant, Ö. (2014). 360 derece performans değerlendirme sistemi hakkında öğretmen ve yönetici görüşleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Garavan, T. N., Morley, M., & Flynn, M. (1997). 360 degree feedback: its role in employee development. Journal of Management Development, 16(2), 134-147. https://doi.org/10.1108/02621719710164300
• Gözet-Yayla, E., Yayla, H., & Ulusoy, N. (2023). Toplam kalite yönetimi kuramının eğitim yönetimine katkıları. International Journal of Social Humanities Sciences Research, 10(94), 797-805. http://dx.doi.org/10.26450/jshsr.3608
• Gümüştekin, G.E., Özler, D.E. ve Yılmaz, F. (2010). 360 derece performans değerleme sisteminin örgütsel bağlılık üzerindeki etkisinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1-20.
• Gürbüz, S. (2019). İnsan Kaynakları Yönetimi Teori, Araştırma Ve Uygulama (3. Baskı). Ankara:Seçkin yayıncılık.
• Hattie, J., & Timperley, H. (2007). The power of feedback. Review Of Educational Research, 77(1), 81-112. Doi: https://doi.org/10.3102/003465430298487
• Holland, P. (2005). The case for expanding standards for teacher evaluation to include an instructional supervision perspective. Journal of Personnel Evaluation in Education. https://doi.org/10.1007/s11092-006-9009-0
• Kantos, Z. E. (2013). Performans değerlendirme süreci ve 360 derece geri bildirim sistemi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama Dergisi, 12(23), 59-76.
• Kara, D. (2010). Performans değerlendirme yöntemi olarak 360 derece geribildirim sürecinin orta kademe yöneticilerin iş başarısına olan etkisi: 5 yıldızlı otel işletmelerinde bir uygulama. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11(1), 87-97.
• Kaynak, R. ve Bülbül, M. (2008). 360 derece geri bildirim sisteminde değerlendirme farklılıkları. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 269-292.
• Kluger, A. N., & DeNisi, A. (1996). The effects of feedback interventions on performance: A historical review, a meta-analysis, and a preliminary feedback intervention theory. Psychological Bulletin, 119(2), 254–284. https://doi.org/10.1037//0033-2909.119.2.254
• London, M., & Beatty, R. W. (1993). 360‐degree feedback as a competitive advantage. Human Resource Management, 32(2‐3), 353-372. https://doi.org/10.1002/hrm.3930320211
• Mahar, J. A. (2009). The use of 360-degree feedbackcCompared to traditional evaluative feedback for the professional growth of Teachers. (Unpublished Doctoral Disertion). Seton Hall University, South Orange, Amerika Birleşik Devletleri.
• Mamatoğlu, N. (2008). 360 Derece geribildirim sistemi ve uygulaması. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 25(2), 137-164.
• Manatt, R. P. (1997). Feedback from 360 degrees: School Improvement model projects office. American Association of School Administrators.
• Mangia, M., Mehta, V., Pathak, C.R., & Mohanty, S.N. (2023). Students’ feedback - An effective tool towards enhancing the Teaching Learning Process. EAI Endorsed Transactions on Scalable Information Systems. https://doi.org/10.4108/eetsis.3347
• Martínez, J.F., Fernández, M.P. (2021). Teacher evaluation with multiple indicators: Conceptual and methodological considerations regarding validity. Validity of Educational Assessments in Chile and Latin America. https://doi.org/10.1007/978-3-030-78390-7_16
• Mathews, J. (October 2000). When Parents and Students Grade Staff. The School Administrator Web Edition. Web:http://www.aasa.org/publications/saarticledetail.cfm?ItemNumber=4 156
• MEB. (2018). Öğretmen performans değerlendirme ve aday öğretmenlik iş ve işlemleri yönetmeliği (TASLAK). Milli Eğitim Bakanlığı. 26 Şubat 2018.
• MEB-EARGED (2000). Öğretmenlerin performans değerlendirme modeli ve sicil raporları. Araştırma Danışmanı: İnayet Pehlivan. Ankara: MEB Basımevi.
• MEB-EARGED (2002). Okulda Performans Yönetimi. Ankara: MEB Basımevi.
• Mirza, G. (2023). Performans değerlendirmesinde çok kriterli karar verme yöntemleri ile sentez elektronik model (Yayımlanmamış doktora tezi). Çukurova Üniversitesi.
• Mohapatra, S., & Rout, S.S. (2024). Enhancing performance appraisal in CBSE Schools through HR Analytics. IC-SIT 2024. https://doi.org/10.1109/IC-SIT63503.2024.10862647
• Moran, C. C. (2007). Teachers' perceptions of a 360-degree feedback process (Doctoral Thesis). University of San Diego.
• Murat, G. & Bağrıaçık, İ. (2011). Kamuda 360 derece performans değerlendirme: zonguldak karaelmas üniversitesi örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 16(1), 1-24.
• Nolan, J. and Hoover L. A. (2005). Teacher Supervision and Evaluation (Update Edition). New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
• Olcay, Y. (2016). Eğitim kurumlarında 360 derece performans değerlendirme ve geri bildirim: özel okul öncesi eğitim kurumlarında bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Oliva, P. F. and Pawlas G. E. (2001). Supervision for Today’s Schools (Sixth Edition). New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
• Orhan, D. (2022). İstanbul’ da bir vakıf üniversitesi hastanesinde 360 derece performans değerlendirme sisteminin uygulanabilirliğine yönelik çalışan tutumlarının değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Ostrander, L. R. (1996, April). Multiple Judges of Teacher Effectiveness: Comparing Teacher Self-Assessments with the perceptions of Principles, Students and Parents. Paper presented at the Annual Meeting of American Educational Research Association, New York, NY.
• Ovando, M.N., Ramirez Jr., A. (2007). Principals' instructional leadership within a teacher performance appraisal system: Enhancing students' academic success. Journal of Personnel Evaluation in Education. https://doi.org/10.1007/s11092-007-9048-1 Özer, B., Çetin, İ. ve Çetin, E. S. (2023). Öğretmen performans değerlendirmeleriyle ilgili uzman görüşlerinin belirlenmesi, Anadolu Türk Eğitim Dergisi, 5(2), 195-219.
• Özer, M. A., Sökmen, A,, Akçakaya, M., Özaydın, M.M. (2017). İnsan Kaynakları Yönetimi (1. Baskı), Ankara: Gazi Kitabevi.
• Pachovski, V., Ivanovski, Z., Blazevska, E., & Krleska, A. (2014). E-system for 360 degree instructor’s evaluation. 11th International Conference for Informatics and Information Technology - CIIT 2014. Doi: 10.13140/2.1.2125.0241
• Peterson, K.D. (2000). Teacher Evaluation: A Comprehensive Guide to New Directions and Practices. California: Corwin Press.
• Phillips, K., Balan, R., & Manko, T. (2014). Teacher evaluation: Improving the process. Transformative Dialogues: Teaching and Learning Journal, 7(3). https://doi.org/10.59236/td2014vol7iss31191
• Sağbaş, N. Ö., & Özkan, C. (2019). 360 derece performans değerlendirme sistemine ilişkin öğretmen görüşleri. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 2(1), 1-18.
• Sağır, M., & Göksoy, S. (2020). Eğitimde denetim ve değerlendirme (5. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Sahoo, C.K., & Mishra, S. (2012), Performance management benefits organizations and their employees, Human Resource Management International Digest, Vol. 20 No. 6, pp. 3-5. https://doi.org/10.1108/09670731211260771
• Sergiovanni, T. J. & Starratt, R.J. (2007). Supervision: A redefinition. New York: McGraw Hill.
• Siddiqui, S. T. (2017). Impact of 360-degree feedback on employee and organization growth: With reference to higher education Institutes of Pakistan. International Journal of Advanced Research, 5(4), 27-32. https://doi.org/10.21474/IJAR01/3778
• Sinnema, C. E., & Robinson, V. M. (2007). The leadership of teaching and learning: Implications for teacher evaluation. Leadership and Policy in Schools, 6(4), 319-343. https://doi.org/10.1080/15700760701431603
• Soysal, A. Kılınç, E. (2016). İşletmelerde stratejik insan kaynakları yönetimi sürecinde performans değerlendirme ve kariyer yönetimi uygulamaları. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Sayı 31, 325-347. https://doi.org/10.30976/susead.302170
• Stark, R., Korenstein, D., & Karani, R. (2008). Impact of a 360-degree professionalism assessment on faculty comfort and skills in feedback delivery. Journal of Internal Medicine, 23(7), 969-972. https://doi.org/10.1007/s11606-008-0586-0
• Stronge J. S. and Ostrander L. P. (2006). Client Surveys In Teacher Evaluation. In Stronge J.H. (Ed.), Evaluating Teaching: A Guide to Current Thinking and Best Practice (p.125-151). California: Corwin Press. https://doi.org/10.4135/9781412990202.d41
• Şirikçi, H. (2022). 360 derece performans değerlendirmenin örgütsel özdeşleşmeye etkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta, Türkiye.
• Şirikçi, H. (2022). 360 derece performans değerlendirmenin örgütsel özdeşleşmeye etkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta, Türkiye.
• Tandoğan, M. (2020). 360 derece performans değerlendirme sistemi. Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 6(27), 42-52. https://doi.org/10.31576/smryj.427
• Taylor, F. W. (2004). Scientific management. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203498569
• TDK. (2023,11,13). Türk Dil Kurumu güncel Türkçe sözlük içinde “Performans”. Erişim adresi: http://www.tdk.gov.tr
• Tonbul, Y. (2008). Öğretim üyelerinin performansının değerlendirilmesine ilişkin öğretim üyesi ve öğrenci görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 56, 633-662.
• Tornow, W. W. (1993). Perceptions or reality: Is multi‐perspective measurement a means or an end?. Human Resource Management, 32(2‐3), 221-229. https://doi.org/10.1002/hrm.3930320203
• Tunçer, P. (2013). Örgütlerde performans değerlendirme ve motivasyon. Sayıştay Dergisi, (88), 87-108.
• Uyargil, C. (2013). Performans Yönetimi Sistemi Bireysel Performansın Planlanması Değerlendirilmesi ve Geliştirilmesi, İstanbul: Beta Basım A.Ş.
• Uygur, A., & Sümerli-Sarıgül S. (2015). 360 derece performans değerlendirme ve geri bildirim sistemi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (33), 189-201.
• Uysal, Ş. (2015). Performans yönetimi sisteminin tanımı, tarihçesi, amaç ve temel unsurlarına genel bir bakış. Electronic Journal of Vocational Colleges, Ekim.
• Vagner, B., Blix, L. H., Ortegren, M., & Sorensen, K. (2021). Upward feedback falling on deaf ears: The effect on provider organizational citizenship and counterproductive work behaviors in the audit profession. Managerial Auditing Journal , 37 (1), 17-38. https://doi.org/10.1108/MAJ-09-2020-2845
• Vinson, M. N. (1996). The pros and cons of 360-degree feedback: Making it work. Training & Development, 50(4), 11-13.
• Weber, J. R. (July 1987). Teacher Evaluation as a Strategy for Improving Instruction. Synthesis of Literature. Information Analysis ProductsReports, Washington, DC ERIC Clearinghouse on Educational Management University of Oregon.
• Whitford, M. (2013) Performance appraisal in primary schools: Managing the integration of accountability and development. (Unpublished Master’s Thesis). Unitec Institute of Technology. Auckland, Yeni Zellanda.
• Wilkerson, D. J., Manatt, R. P., Rogers, M. A., & Maughan, R. (2000). Validation of student, principal, and self-ratings in 360 feedback® for teacher evaluation. Journal of personnel evaluation in education, 14, 179-192. https://doi.org/10.1023/A:1008158904681
• Wimer, S., & Nowack, K. M. (1998). 13 common mistakes using 360-degree feedback. Training and Development-Alexandria-American Society for Training and Development, 52, 69-82.
• Wurster, S., Richter, D., Lenski, A.E. (2017). Teachers’ use of evaluation data to improve instruction and its relationship to student achievement. Zeitschrift für Erziehungswissenschaft. Yenice, E. (2006). Kamu Kesiminde Performans Değerlendirmesi. Maliye Dergisi, 150, 122-133.
• Yılmaz, K. (2005). Performans değerlendirme sürecinde 360 derece geribildirim sistemi. Verimlilik Dergisi, 1, 27-44.
• Yılmazer, A. (2020). İnsan Kaynakları Yönetimi Ve Örnek Olaylar Kavram – Uygulama – Örnekler – Öneriler (1. Baskı), Ankara: Seçkin yayıncılık.