Yapay Zekaya Sosyal Bilgiler Dersinde Örnek Olay Yazdırmak Olanaklı mıdır?: İlk Deneyimler ve Sonuçları Üzerine

Year 2025, Volume: 16 Issue: 2, 2712 - 2745, 28.08.2025

Cemal Gökhan Ol , Yücel Kabapınar

https://doi.org/10.51460/baebd.1670185

Abstract

Örnek olay, hayat bilgisi ve sosyal bilgiler derslerinde en çok gündeme gelen öğretim yöntemlerinden biridir. Öğrencilerin önüne sosyal sorunları getirip irdelemelerini sağlamak bu anlamda temel amaçtır. Sosyal sorunları düşünsel, ahlaki ve empatik boyutlarıyla tartışmak ve çözüm önerileri getirmek örnek olaylarda öğrencilerin temel sorumlulukları arasındadır. 2005 yılı öğretim programlarından sonra ders kitaplarında örnek olaylar gündeme gelmeye başlamıştır. Ancak bazen ders kitaplarındaki örnek olaylar yeterince nitelikli olamayabiliyor ya da oldukça fazla didaktik ifadelerle bezenmiş olabiliyor. Her konuya ve sınıf düzeyine uygun, ilgi çekici, gerçek hayattan seçilen örnek olayları bulma/yazma zorluğu düşünüldüğünde; örnek olaylar ile gelişen teknolojinin ürünü olan yapay zekâyı bütünleştirmek bu zorluğa yönelik üretilebilecek bir çözüm olarak karşımıza çıkmaktadır. Yapay zekâdan yararlanılarak örnek olay üretmek, hem her konuya uygun birtakım içerikler ortaya çıkarmaya hem de öğrenme ortamlarını günlük yaşamla benzer hale getirmeye yardımcı olabilir. Araştırma nitel araştırma yöntemi temelli olup eylem araştırması desenine göre biçimlendirilmiştir. Yine eylem araştırması çeşitlerinden “basit eylem araştırması” deseni uygulanmıştır. Bu çerçevede araştırmanın çalışma grubunu yapay zekâ uygulamaları arasında en çok bilinen/kullanılanlardan biri olan ChatGPT oluşturmaktadır. Araştırmanın işlem yolu basamakları; öğrenme çıktısının belirlenmesi, salt sınıf ve öğrenme çıktısı temelli örnek olayın yazılmasının istenmesi, yazılan örnek olaya öğrencileri ikilemlerde bırakacak unsurların eklenmesinin istenmesi, örnek olayın ardından düşünsel, ahlaki ve empatik boyutta çok sayıda sorunun hazırlanmasının istenmesi, örnek olayla ilgili içeriğin üç görselle ifade edilmesinin istenmesi şeklindedir. Bu çerçevede ChatGPT örnek olaylar ve bu örnek olayların analizinde kullanılacak empatik, düşünsel ve ahlaki sorular türetmiştir. Bu anlamda tüm süreç öğretmenler için ilginç bir deneyimin yaşanmasına vesile olacaktır.

Keywords

Yapay zeka , Örnek olay , Sosyal bilgiler , Basit eylem araştırması

Is it Possible to Have Artificial Intelligence Print Case Studies in Social Studies Class? On First Experiences and Their Results

Abstract

Case study is one of the most popular teaching methods in life science and social studies courses. The main purpose in this sense is to bring social problems in front of the students and make them analyse them. Discussing social problems with their intellectual, moral and empathic dimensions and suggesting solutions are among the main responsibilities of students in case studies. After the 2005 curriculum, case studies in textbooks have started to come to the agenda. However, sometimes the case studies in the textbooks may not be qualified enough or may be adorned with didactic expressions. Considering the difficulty of finding/writing interesting, real-life case studies suitable for each subject and grade level, integrating case studies with artificial intelligence, which is a product of developing technology, emerges as a solution that can be produced for this difficulty. Producing case studies by using artificial intelligence can help both to produce some content suitable for each subject and to make learning environments similar to daily life. The research is based on qualitative research method and is shaped according to the action research design. Again, ‘simple action research’ design, one of the action research types, was applied. In this framework, the study group of the research consists of ChatGPT, one of the most known/used artificial intelligence applications. The procedural steps of the research are as follows; determining the learning outcome, asking to write a case study based on pure class and learning outcome, asking to add elements that will leave students in dilemmas to the written case study, asking to prepare many questions in intellectual, moral and empathic dimension after the case study, asking to express the content of the case study with three visuals. In this framework, ChatGPT has derived case studies and empathic, reflective and moral questions to be used in analysing these case studies. In this sense, the whole process will be an interesting experience for teachers.

Keywords

Artifical intelligence , Case study , Social studies , Simple action research

References

• Ahmad, S.F., Han, H., Alam, M.M. et al. Impact of artificial intelligence on human loss in decision making, laziness and safety in education. Humanit Soc Sci Commun 10, 311 (2023). https://doi.org/10.1057/s41599-023-01787-8
• Akgerman, A., Özdemir Yavuz, ED., Kavaslar, İ., Güngör, S. (2022). Yapay Zekâ ve Hemşirelik, Sağlık Bilimlerinde Yapay Zeka Dergisi, 2022;2(1):21-27.
• Alacapınar, F. (2015). Örnek olay yöntemi ve eğitimde örnek olaylar, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Altunok, C., Ünver, M. (2020). Medikal Endüstride Yapay Zeka ve Uzman Sistemlerin Sürekli İyileştirmeye Etkisi. Academic Perspective Procedia, 3 (1), 482-490.
• Arf, C. (1959). Makine düşünebilir mi ve nasıl düşünebilir. Atatürk Üniversitesi-Üniversite Çalışmalarını Muhite Yayma ve Halk Eğitimi Yayınları Konferanslar Serisi, 1, 91-103.
• Artut, S. (2019). Yapay Zeka Olgusunun Güncel Sanat Çalışmalarındaki Açılımları, İnsan ve İnsan, 6 (22), 767-783. Ballı, Ö. (2020). Yapay Zekâ ve Sanat Uygulamaları Üzerine Güncel Bir Değerlendirme. Sanat ve Tasarım Dergisi, (26), 277-306.
• Barr, R. D., Barth, J. L., & Shermis, S. S. (1977). Defining the social studies. National Council for the Social Studies.
• BBC, (2014, 2 Aralık). Stephen Hawking: 'AI could spell end of the human race' [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=fFLVyWBDTfo Beyhan, A. (2013). Eğitim Örgütlerinde Eylem Araştırması, Journal of Computer and Education Research, 1 (2), 65-89
• Demirel, Ö. (2017). Öğretim ilke ve yöntemleri: Öğretme sanatı. Ankara: PegemA.
• Deveci, H. (2005). Sosyal Bilgiler Dersinde Gazete Kullanımı. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 4 (3), 159-166.
• Erdoğan, G. (2021). Yapay Zekâ ve Hukukuna Genel Bir Bakış. Adalet Dergisi, (66), 117-192
• Erdoğdu, F., & Cakir, O. (2024). Öğretmen Adaylarının Yapay Zekâ Okuryazarlıklarının ve Yapay Zekâya İlişkin Algılarının Belirlenmesi. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 63-95.
• Gedik, H. (2008). Sosyal Bilgiler Eğitiminde Güncel Olaylar (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Herreid, C.F. (2007). Start With a Story: The Case Study Method of Teaching College Science. Virginia: National Science Teachers Association.
• Kabapınar, Y. (2014). Kuramdan uygulamaya sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: PegemA.
• Kabapınar, Y. (2015). Empati becerisini geliştirmesi bağlamında örnek olay ve etkin kullanımı, Y, Kabapınar (Ed.), Empatiyle gelişmek empatiyi geliştirmek: Çocuk ve empati içinde (s. 402- 423) Ankara: PegemA.
• Kabapınar, Y., Baki Pala, Ç. (2021). Sınıfta örnek olayı çözümleme sürecinde öğrenciye sorular sormak: En kilit aşama, Y, Kabapınar (Ed.), Kuramdan uygulamaya örnek olay: Yaşamı sınıfa taşımak içinde (s.3-24) Ankara: PegemA.
• Kabapınar, Y. (Ed.). (2025). Kuramdan uygulamaya sosyal bilgiler ve tarih öğretiminde eylem araştırmaları, Ankara: PegemA.
• Kagermann, H., Lukas, W. D., & Wahlster, W. (2011). Industrie 4.0: Mit dem Internet der Dinge auf dem Weg zur 4. industriellen Revolution. VDI Nachrichten. Adresinden alındı: https://www.dfki.de/fileadmin/user_upload/DFKI/Medien/News_Media/Presse/Presse-Highlights/vdinach2011a13-ind4.0-Internet-Dinge.pdf
• Kızıldağ, H. (2023). Yapay zekâ bir masal yaratıcısı/anlatıcısı olabilir mi?: chatgpt masalları, Turkish Studies: Language and Literature, 18 (3), 1759-1775
• Luckin, R., Holmes, W., Griffiths, M., & Forcier, L. B. (2016). Intelligence Unleashed: An Argument for AI in Education. Pearson Education.
• McCarthy, J., Minsky, M., Rochester, N., Shannon, C.E., (1955). A proposal for the dartmouth summer research project on artificial intelligence, http://raysolomonoff.com/dartmouth/boxa/dart564props.pdf30 ,Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Merseth, K.K. Case Methodology in the Study and Practice of Teacher Education (Winter 1990), Teacher Education Quarterly, Winter 1990, Vol.17, No.1, pp.53-62, https://www.jstor.org/stable/23475067
• Ol, C. G., Kabapınar, Y. (2021). Yaşamın sınıfa yansıması olarak örnek olay yöntemi: Çözülecek binlerce sorun var, Y, Kabapınar (Ed.), Kuramdan uygulamaya örnek olay: Yaşamı sınıfa taşımak içinde (s.3-24), Ankara: PegemA.
• Ol, C. G., Kabapınar, Y. (2024). Gazete haberleriyle desteklenmiş sosyal bilgiler dersi deneyimi öğrencilere çoklu bakış açısı kazandırmak noktasında ne denli etkilidir?: Bir eylem araştırması, International Journal of Social Science Research, 12(2), 103-123.
• Pasquinelli, M. (2025). Patronun gözü: Yapay zekanın sosyal tarihi, İstanbul: Metis Yayınları.
• Springbrook Software. (2023). Unlocking efficiency: How AI is revolutionizing government operations. Retrieved from: https://springbrooksoftware.com/unlocking-efficiency-how-ai-is-revolutionizing-government-operations
• Schwab, K. (2012). The Fourth Industrial Revolution and its impact on education. World Economic Forum Report.
• Strzelecki, A.,(2024). Students’ Acceptance of ChatGPT in Higher Education: An Extended Unified Theory of Acceptance and Use of Technology. Education and Information Technologies, 49, 223–245. https://doi.org/10.1007/s10755-023-09686-1
• Swenson, C. (2025, January 6). AI can be a useful tool in the classroom. It can also be a threat to critical thinking. Rhode Island Current. Retrieved from: https://rhodeislandcurrent.com/2025/01/06/ai-can-be-a-useful-tool-in-the-classroom-it-can-also-be-a-threat-to-critical-thinking/
• Sönmez, V. (2020). Sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: PegemA.
• Tlili, A., Shehata, B., Adarkwah, M. A., Bozkurt, A., Hickey, D. T., Huang, R., & Agyemang, B. (2023). What if the devil is my guardian angel: ChatGPT as a case study of using chatbots in education. Smart Learning Environments, 10(1), 15. https://doi.org/10.1186/s40561-023-00237-x
• Topçubaşı, T., Kabapınar, Y. (2022). Hayat Bilgisi dersinde kullanılan gazete haberleriyle desteklenmiş örnek olay yöntemi öğrencilere çoklu bakış açısı kazandırır mı?: Bir eylem araştırması, Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(2), 1171-1195.
• U.S. Department of Education, Office of Educational Technology. (2023, May). Artificial Intelligence and the Future of Teaching and Learning: Insights and Recommendations. https://tech.ed.gov/files/2023/05/ai-future-of-teaching-and-learning-report.pdf
• Vieriu, A. M., & Petrea, G. (2025). The Impact of Artificial Intelligence (AI) on Students’ Academic Development. Education Sciences, 15(3), 343. https://doi.org/10.3390/educsci15030343
• Wildenhain, M. (2025). Yapay zekanın kısa tarihi, İstanbul: Düşbaz Kitaplar.
• Yetişensoy, O. (2022). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yapay Zekâ Uygulaması Örneği Olarak Chatbotların Kullanımı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• WEF (World Economic Forum). (2025). Future of Jobs Report 2025. https://reports. weforum.org/docs/ WEF_Future_of_Jobs_Report_2025.pdf
• Zhai, C., Wibowo, S., & Li, L. D. (2024). The effects of over‑reliance on AI dialogue systems on students’ cognitive abilities: A systematic review. Smart Learning Environments, 11, Article 28. https://doi.org/10.1186/s40561‑024‑00316‑7