Ortaokul Öğrencilerinin Kitap Okuma Motivasyonlarının Sosyo-Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi

Year 2025, Volume: 16 Issue: 2, 3041 - 3065, 28.08.2025

Fatih Kana , Furkan Yavşan

https://doi.org/10.51460/baebd.1697419

Abstract

Bu çalışmanın amacı ortaokul öğrencilerinin kitap okuma motivasyonlarını sosyo-demografik değişkenlere göre belirlemektir. Araştırmada ortaokul öğrencilerinin okuma motivasyonu ile demografik değişkenler arasındaki ilişkinin incelenmesi amacıyla nicel araştırma modellerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini Türkiye’de Marmara Bölgesi’nde öğrenim gören ortaokul öğrencileri, örneklemini ise Marmara Bölgesi’ndeki bir ildeki ortaokulda öğrenim gören basit seçkisiz örnekleme ile belirlenen 209 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada Alkan ve Durukoğlu (2023) tarafından geliştirilen “Kitap Okuma Motivasyonu Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmada verilerin analizi için SPSS.26 paket programı kullanılmış ve araştırmadan elde edilen verileri analiz edebilmek amacıyla betimsel analiz, t-testi ve tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Analizler sonucunda cinsiyet, evlerinde kitaplık olma, sınıf düzeyi, günlük internet kullanım süresi, günlük sosyal medya kullanım süresi, haftalık kitap okuma sayısı ve aylık kitap okuma sayısı değişkenleri ile okuma motivasyonu arasında anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Kütüphane üyeliği olma, ailelerin kitap satın almayı destekleme, yaş, annelerin-babaların eğitim durumu değişkenleri ile okuma motivasyonu arasında anlamlı bir farklılığın olmadığı tespit edilmiştir.

Keywords

Okuma motivasyonu , kitap okuma , ortaokul öğrencileri , Türkçe eğitimi.

Examining the Book Reading Motivation of Secondary School Students According to Socio-demographic Variables

Abstract

The aim of this study is to determine the book reading motivation of middle school students according to socio-demographic variables. In the study, the relational screening model, one of the quantitative research models, was used in order to examine the relationship between the reading motivation of middle school students and demographic variables. The universe of the study consists of middle school students studying in the Marmara Region in Turkey, and the sample consists of 209 students studying in a middle school in a province in the Marmara Region, determined by simple random sampling. The “Book Reading Motivation Scale” developed by Alkan and Durukoğlu (2023) was used in the study. SPSS.26 package program was used to analyze the data in the study, and descriptive analysis, t-test and one-way analysis of variance were used to analyze the data obtained from the study. As a result of the analyzes, a significant difference was found between the variables of gender, having a library at home, grade level, daily internet usage time, daily social media usage time, weekly book reading number and monthly book reading number and reading motivation. It was found that there was no significant difference between the variables of having a library membership, family support for purchasing books, age, fathers' - mothers' education level and reading motivation.

Keywords

Reading motivation , book reading , secondary school students , Turkish education.

References

• Adıyaman, B. ve Türkyılmaz, M. (2023). Ortaokul öğrencilerinin okuma motivasyonlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(3), 971-987. https://doi.org/10.31592/aeusbed.1230595
• Aküzüm, L. ve Bars, M. (2022). Ortaokul öğrencilerinin okuma kültürlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 27, 97-122. https://doi.org/10.29000/rumelide.1104146.
• Akyol, H. (2020). Türkçe ilk okuma yazma öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Alkan, Y. ve Durukoğlu, S. (2023). Kitap okuma motivasyonu ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Çocuk Edebiyat ve Dil Eğitimi Dergisi, 6(2), 146-171. https://doi.org/10.47935/ceded.1375410
• Anderson, R. C., Hiebert, E. H., Scott J. ve Wilkinson I. AG. (1985). Becoming a nation of readers: the report of the commission reading. The National Institute of Education.
• Ataş, F. (2020). Ortaokul öğrencilerinin okuma motivasyonları ile akademik başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Bingöl ili örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Erişim Adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Bamberger, R. (1975). Promoting reading habits. UNESCO. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000013412
• Biçer, N. ve Duruhan, E. (2014). Ortaokul öğrencilerinin öğrenme stilleri ile okumaya yönelik tutumları arasındaki ilişki. Milli Eğitim Dergisi, 44(204), 199-213.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö., E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2020). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. https://doi.org/10.14527/9789944919289
• Can, A., Deniz, E. ve Çeçen, M. A. (2016). Ortaokul öğrencilerinin okuma tutumları. Turkish Studies (Elektronik), 11(3), 645-660. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9311
• Çeçen, M. ve Deniz, E. (2015). Lise öğrencilerinin okumaya yönelik tutumları (Diyarbakir ili örneği). Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(30), 193-212.
• Çekici, Y. E., & Çocuk, H. E. (2022). Z Kuşağının Okuma Kaygısı, Okuma Motivasyonu ve Okuma Alışkanlığı. Avrasya Dil Eğitimi Ve Araştırmaları Dergisi, 6(2), 45-57.
• Çevik, H., Orakcı, Ş., Aktan, O., ve Toraman, Ç. (2019). Ortaokul öğrencilerinin okuma kaygılarının çeşitli değişkenler bakımından incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 15(1), 1-16. https://doi.org/10.17244/eku.398683
• Ekiz, D. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Epçaçan, C. (2022). Ortaokul öğrencilerinin okuma motivasyonlarına ilişkin bir araştırma. Turkish Studies - Education, 17(5), 993-1014. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.63281
• Guthrie, J. T. and Wigfield, A. (2000). Engagement and motivation in reading. M.L. Kamil, P.B. Mosenthal, P.D. Pearson and R. Barr (Ed.), Handbook of reading research in (p. 406.) Longman.
• Güneş, F. (2006). Okuma-yazma öğretimi ve beyin teknolojisi. Çocuklarda okuma ilgisi ve kitap seçimi. İlköğretmen Dergisi, 2, 43-45.
• Güzel, Ü. (2020). Öğrencilerin okuma motivasyonları ile okuma tutum ve alışkanlıkları arasındaki ilişki (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Erişim Adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=pBe2HuCOw0Kbg3ZCmJXLqQ&no=6UjygTYOJtk3WecKqe5dRg
• İleri Aydemir, Z. ve Öztürk, E. (2013). Metinlere yönelik okuma motivasyonu ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İlköğretim Online, 12(1), 66-76.
• Katrancı, M. (2015). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin kitap okuma motivasyonlarının incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(2), 49-62. https://doi.org/10.16916/aded.41165
• Koçel, T. (2014). İşletme yöneticiliği. İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Korkmaz, İ. (2020). Nicel araştırmalarda evren, örneklem, örnekleme teknikleri. B. Oral ve A. Çoban (Ed.), Öğretim ilke ve yöntemleri içinde (s. 147-159). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Korkmazer, F. (2021). Kamu hizmetlerinde motivasyon akademik personele yönelik fenomenolojik bir araştırma. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Krashen, S. (2004). The power of reading: Insights from the research (2nd ed.). Libraries Unlimited.
• Kurnaz, H. ve Yıldız, N. (2015). Ortaokul öğrencilerinin okuma motivasyonlarının çeşitli değişkenlere göre değerlendirilmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3, 53-70. https://doi.org/10.31592/aeusbed.1230595
• Kurudayıoğlu, M. (2011). Zihinsel ve fiziksel bir süreç olarak okuma. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 15-29.
• Smaragdi, U. J. ve Jonsson, A. (2006). Book reading in leisure time: long - term changes in young peoples’ book reading habits. Scandinavian Journal of Educational Research, 50(5), 519-540. Şahin, N. (2019). Ortaokul öğrencilerinin okuma tutumları ve okuma motivasyonları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 914-940. https://doi.org/10.16916/aded.585809
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Telli A. (2021). Ortaokul öğrencilerinin okuma güdülenmeleri ile ebeveynlerinin eğitim düzeyi ve okuma kültürü görünümleri arasındaki ilişki üzerine bir inceleme (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://gcris.pau.edu.tr/bitstream/11499/38675/1/Ay%c5%9fe%20Telli.pdf
• Türk Dil Kurumu. (2024a). Güncel Türkçe sözlük. 5 Mart 2024 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Türk Dil Kurumu. (2024b). Güncel Türkçe sözlük. 6 Mart 2024 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Türkben, T. (2020). Ortaokul öğrencilerinin okuma kaygıları, motivasyon düzeyleri ve anlama becerileri arasındaki ilişkiler. Journal of Language Education and Research, 6(2), 657-677. https://doi.org/10.31464/jlere.770661
• Yıldız, M. ve Aktaş, N. (2015). Okuma motivasyonu ve okumaya adanmışlık ölçeği: Türkçeye uyarlama çalışması. International Journal of Human Sciences, 12(2), 1349-1365. https://doi.org/10.14687/ijhs.v12i2.3379
• Yılmaz, C. ve Çalışkan, M. (2017). Yatılı ortaokul öğrencilerinin okuma motivasyonlarının incelenmesi. Journal of Turkish Studies, 12(33), 573-588. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12541