Impacts of Economic Paradigms on Education: A Historical Perspective

Year 2025, Volume: 16 Issue: 2, 2663 - 2677, 28.08.2025

Emrah Süre

https://doi.org/10.51460/baebd.1699063

Abstract

This study examines the impacts of various paradigms in the history of economic thought on the concepts of education. The reflections of different economic approaches, such as mercantilism, liberalism, physiocracy, the classical school, and the neoclassical school, on education systems are discussed from a historical perspective. During the mercantilist period, while state intervention in education was advocated, discrimination in education and the disregard for individual freedoms came to the forefront. Liberalism, on the other hand, defended equality of opportunity and the free market in education, emphasizing individual freedom and the capacity of individuals to make rational decisions. Physiocracy advocated an understanding of education that is compatible with nature and supports individual freedoms, highlighting the importance of agriculture in economic production. The classical school, adopting the principles of liberalism, argued that education is the capital of individuals and that the state's role in education should be limited. The neoclassical school, in contrast to the Keynesian interventionism that emerged after the Great Depression of 1929, emphasized the importance of the free market and privatization in education. In conclusion, economic paradigms profoundly affect education policies and practices. Each economic approach plays a significant role in shaping education systems by advocating different priorities, goals, and methods in education.

Keywords

Economic paradigms , concept of education , evolution of education

İktisadi Paradigmaların Eğitim Üzerindeki Yansımaları: Bir Tarihsel Karşılaştırma

Abstract

Bu çalışma, ekonomik düşünce tarihindeki farklı paradigmaların eğitim anlayışları üzerindeki etkilerini incelemektedir. Merkantilizm, liberalizm, fizyokrasi, klasik okul ve neoklasik okul gibi farklı ekonomik yaklaşımların, eğitim sistemlerine yansımaları tarihsel bir perspektifle ele alınmaktadır. Merkantilizm döneminde, devletin eğitime müdahalesi savunulurken, eğitimde ayrımcılık ve bireysel özgürlüklerin göz ardı edilmesi ön plana çıkmıştır. Liberalizm ise, bireylerin özgürlüğünü ve rasyonel kararlar alabilme yeteneklerini vurgulayarak, eğitimde fırsat eşitliğini ve serbest piyasayı savunmuştur. Fizyokrasi, tarımın ekonomik üretimdeki önemini vurgulayarak, doğa ile uyumlu ve bireysel özgürlükleri destekleyen bir eğitim anlayışını savunmuştur. Klasik okul, liberalizmin ilkelerini benimseyerek, eğitimin bireylerin sermayesi olduğunu ve devletin eğitimdeki rolünün sınırlı olması gerektiğini ileri sürmüştür. Neoklasik okul ise, 1929 Büyük Buhranı sonrası ortaya çıkan Keynesyen müdahaleciliğe karşı çıkarak, serbest piyasa ve özelleştirmenin eğitimdeki önemini vurgulamıştır. Sonuç olarak, ekonomik paradigmalar, eğitim politikalarını ve uygulamalarını derinden etkilemektedir. Her bir ekonomik yaklaşım, eğitimde farklı öncelikleri, hedefleri ve yöntemleri savunarak, eğitim sistemlerinin şekillenmesinde önemli bir rol oynamaktadır.

Keywords

Ekonomik paradigmalar , eğitim anlayışı , eğitimin tarihsel değişimi

Ethical Statement

Bu çalışma insan/hayvan araştırmaları kapsamına girmeyen, derleme makalesi olduğu için etik kurul kapsamında değildir.

References

• Adaman, F. (2017). Neoliberalizm kavramının iktisat disiplini bağlamında kuramsal bir tartışması. Heinrich Böll Stiftung. https://tr.boell.org/tr/2017/04/03/neoliberalizm-kavraminin-iktisat-disiplini-baglaminda-kuramsal-bir-tartismasi Erişim Tarihi: 09.05.2014.
• Aktan, C. C. (1995). Klasik liberalizm ve libertarianizm. Amme İdaresi Dergisi, 28(1), 3-32. https://www.researchgate.net/profile/Coskun-Can-Aktan/publication/318701036_Klasik_Liberalizm_Neo_Liberalizm_ve_Libertarianizm/links/5978455ba6fdcc30bdbf49a3/Klasik-Liberalizm-Neo-Liberalizm-ve-Libertarianizm.pdf Erişim Tarihi: 03.02.2014.
• Çelebi, N., Güner, H., Kaya, G. T., & Korumaz, M. (2014). Neoliberal eğitim politikaları ve eğitimde fırsat eşitliği bağlamında uluslararası sınavların (PISA, TIMSS ve PIRLS) analizi. Journal of History Culture and Art Research, 3(3), 33-75. https://doi.org/10.7596/taksad.v3i3.329.
• Çetin, Ü. (2009). Liberalizm. Liberal Düşünce Dergisi, 14(55), 197-224. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/791531 Erişim Tarihi: 04.01.2024.
• Doğangün Yasa, B. (2017). İktisat düşüncesinde devlet müdahaleciliği kuramının evrimi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 281-298. https://doi.org/10.18506/anemon.310155.
• Emsen, Ö. S. (1999). Kapitalist kentleşme ve marksist yedek sanayi ordusu: analitik bir bakış. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13(1), 161-172. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/29889 Erişim Tarihi: 17.07.2024.
• Eren, A. A. (2011). Sir William Petty: merkantilist bir düşünür mü?. Ekonomik Yaklaşım, 22(79), 45-70. https://doi.org/10.5455/ey.20028.
• Gümüş, İ. (2018). Tarihsel perspektifte refah devleti: doğuş, yükseliş ve yeniden yapılanma süreci. Journal of Political Administrative and Local Studies, 1(1), 33-66. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/473729 Erişim Tarihi: 23.07.2024.
• Harvey, D. (2012). Yaratıcı yıkım olarak neoliberalizm (Çev. Eylem Çamuroğlu). Atılım Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 67-88. https://kutuphane.dogus.edu.tr/mvt/pdf.php?pdf=0015367&lng=1 Erişim Tarihi: 19.09.2024.
• Kazgan, G. (2000). İktisadi düşünce veya politik iktisadın evrimi. Remzi Kitabevi.
• Kocka, J. (2018). Kapitalizmin tarihi (E. T. Günay, Çev.). Say Yayınları.
• Korucu, S. (2005). 1982 Anayasasına göre ekonomik düzenin anayasal çerçevesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi].
• Külcü, R. (2016). Sanayi devriminden 1700 yıl önce yapılmış erken bir keşif: Heron’un buhar türbini (aerolipie). Akademia Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 32-39. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1248626 Erişim Tarihi: 15.10.2024.
• Ölmezoğlu, N. (2008). Ekonomik sistemler ve küreselleşen kapitalizm. Ezgi Kitabevi Yayınları.
• Özdemir, S. M. (2011). Toplumsal değişme ve küreselleşme bağlamında eğitim ve eğitim programları: kavramsal bir çözümleme. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 85-110. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1492631 Erişim Tarihi: 13.04.2024.
• Pekin, T. (1995). Ekonomiye giriş. Bilgehan Matbaası. Rousseau, J. J. (2009). Emile ya da eğitim üzerine (İ. Yerguz, Çev.). Say Yayınları. (Orijinal eser 1762'de yayımlandı).
• Rousseau, J. J. (2012). Yalnız gezenin düşleri (E. Yanarocak, Çev.). Bordo Siyah. (Orijinal eser 1782'de yayımlandı).
• Sağır, M. (2020). Eğitim ekonomisi ve planlaması. M. Sağır & R. Yirci (Ed.), Ekonomik kuramlar ve eğitim anlayışları. (s. 51-89). Pegem Akademi.
• Savaş, V. F. (1984). Keynezyen iktisat yıkılırken. Fatih Yayınevi.
• Serin, N. (1979). Eğitim ekonomisi (2.baskı). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Toker Gökçe, A. (2013). Eğitim sosyolojisi. M. Türkkahraman (Ed.), Yeni ekonomik düzen, eğitim reformları ve eğitimin geleceği (s. 249-272). Lisan Yayın.
• Tomanbay, M. (2019). İktisadi düşüncenin gelişimi ve iktisat okulları. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 31-45. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1359249 Erişim Tarihi: 11.09.2024.
• Uçak, S. (2018). Eğitim felsefesi. F. Manav (Ed.), Naturalizm ve eğitim (s. 47-62). Pegem Akademi.
• Ünal, L. I. (1996). Eğitim ve yetiştirme ekonomisi. Torun Matbaası.
• Yıldırım, C. (2011). Birinci ve ikinci nesil Washington uzlaşması: neoliberal iktisat politikalarının 1980’den sonraki evrimi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(2), 1-23. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/69197 Erişim Tarihi: 22.10.2024.
• Yıldız, N. (2008). Neoliberal küreselleşme ve eğitim. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (11), 13-32. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/787152 Erişim Tarihi: 24.09.2024.
• Zeytinoğlu, E. (1985). Ekonomik sistemler. Marmara Üniversitesi Yayınları.
• Zorlu, K., & Kırmızıoğlu, H. (2018). Adam Smith’in devlet anlayışı üzerine kuramsal bir inceleme. Akademik Bakış, 11(22), 77-99. https://doi.org/10.19060/gav.437768.