Azap Dağı (Türkiye, Erzurum-Horasan) ve Çevresinin Gıda Bitkileri

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 87 - 96, 30.04.2024

Yakup Yapar

Öz

Azap Dağı (Erzurum-Horasan) ve çevresinde yer alan Kalender, Azap ve Mollamelik köylerinde halkın gıda amaçlı kullandığı bitkiler, kullanım amaçları ve yöresel adları tespit edilmiştir. Çalışmada halkın gıda amaçlı kullandığı 22 familya, 43 cins ve 62 taksona ait toplam 69 kullanım belirlenmiştir. Astragalus brachycarpus, Fritillaria armena, Fritillaria caucassica türlerinin kullanımı ilk kez bu çalışma ile belirlenmiştir. Kullanımı belirlenen 62 taksonun ilk 5 familyaya göre dağılımı şu şekildedir: Asteraceae (12), Rosaceae (8), Fabaceae (5), Polygonaceae (5) ve Lamiaceae (4).

Anahtar Kelimeler

Etnobotanik, Gıda bitkileri, Horasan, Erzurum, Azap Dağı

Etik Beyan

Bu çalışmada etik kurul onayına ihtiyaç yoktur

Food Plants of Azap Mountain (Türkiye, Erzurum-Horasan) and Its Surroundings

Öz

The plants used by the people for food purposes, their purposes of use and local names in Kalender, Azap and Mollamelik villages located in and around Azap Mountain have been identified. In the study, a total of 69 uses belonging to 22 families, 43 genera and 62 taxa used by the public for food purposes were determined. The use of Fritillaria armena, Astragalus brachycarpus and Fritillaria caucassica species was determined for the first time in this study. The distribution of the 62 taxa determined to be used according to the first 5 families is as follows: Asteraceae (12), Rosaceae (8), Fabaceae (5), Polygonaceae (5) and Lamiaceae (4).

Anahtar Kelimeler

Azap Mountain, Ethnobotany, Erzurum, food plants, Horasan

Kaynakça

• Altan, Y., Uğurlu, E. ve Güncel, S. (1999) Şenkaya (Erzurum) ve Çevresinin Etnobotanik özellikleri. Şu eserde: Tatlı A., Ölçer H., Bingöl N., Akan H.(edlr.). Proceedings of the 1. International Symposium on Protection of Natural Environment and Ehrami Karaçam (Pinus nigra Arnold. subsp. pallasiana (Lamb.) Holmboe var. pyramidata (Acet.) Yaltırık) s. 132-139. Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Altay, V. ve Çelik, O. (2011). Antakya semt pazarlarındaki bazı doğal bitkilerin yönden araştırılması. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi 4(2): 137-139.
• Babacan, E. Y., Polat, R., Güler, O., Moyan, A., Paksoy, M. Y. ve Cakilcioglu, U. (2022). An ethno-veterinary study on plants used for the treatment of livestock diseases in Genç (Bingöl-Turkey). Indian Journal of Traditional Knowledge 21(1): 81-88.
• Çetinkaya, N. ve Yıldız, S. (2018). Erzurum’un yenilebilir otları ve yemeklerde kullanım şekillerine yönelik bir araştırma. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi 2(ek1): 482-503.
• Davis, P. H. (1965-1985). Flora of Turkey and the East Aegean Islands 1-9. Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Davis, P. H., Mill, R. R. ve Tan, K. (1988). Flora of Turkey and the East Aegean Islands 10. Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Ertuğ, F. (2014). Yenen Bitkiler: Şu eserde: Güner, A. ve Ekim, T., (edlr). Resimli Türkiye Florası 1: 319-420. İstanbul: Ali Nihat Gökyiğit Vakfı, Flora Araştırmaları Derneği ve Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları yayını.
• Erzurum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. “<https://erzurum.ktb.gov.tr/TR-56044/genel-bilgiler.html>, er. tar.: 01 xi 2023”.
• Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. ve Babaç, M. T. (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul.
• Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., ve Çimen A. Ö. (edlr.). (2018). Resimli Türkiye Florası 2. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul.
• Akan, H. ve Balos, M. M. (2023). Karaköprü (Şanlıurfa)’da gıda olarak tüketilen yabani bitkiler üzerinde etnobotanik bir araştırma. International Journal of Life Sciences and Biotechnology 6(1): 61-81.
• Kadıoğlu, S., Kadıoğlu, B., Dizikısa, T. ve Karagöz S. K. (2021). Doğal olarak yetişen ve halk tarafından kullanılan yabani bitkilerin etnobotanik özellikleri. Muş Alparslan University Journal of Agriculture and Nature 1 (1): 39-50.
• Kadıoğlu, Z., Çukadar, K., Kandemir, A., Kalkan, N. N., Vurgun, H. ve Dönderalp, V. (2020). Kars ilinde sebze olarak tüketilen yabani bitki türlerinin tespiti ve kullanım şekilleri. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi 30(1): 11-32.
• Kalmış, G. ve Söylemez, B. (2022) Horasan’da Urartu Hâkimiyeti (Tarihi ve Arkeolojik Veriler Işığında) s. 487-521. Şu eserde: Kaplan, H., Haşimi, A. (edlr.). (2022) Ağız ve Dil Araştırmalarına Adanan Bir Ömür: Prof. Dr. Jale Öztürk’e Armağan, Son Çağ Yayınları-Akademik, Ankara.
• Karaman, E. E. ve Sezgin, A. C. (2022). Çaşır (Ferula orientalis L.) bitkisi ve yöresel mutfaklarda kullanımı. Journal of Interdisciplinary Food Studies (Disiplinlerarası Gıda Çalışmaları Dergisi) 2(1): 51-61.
• Kardaş, C. (2019). Muş'ta Halk Veterinerliği Ve Geleneksel Tedavi Yöntemleri, s.s. 113. Ürün Yayınları, Ankara. Kaval, İ., Behçet, L. ve Çakılcıoğlu, U. (2015). Survey of wild food plants for human consumption in Geçitli (Hakkari, Turkey). Indian Journal of Traditional Knowledge 14(2): 183-190.
• Kaytanlıoğlu, E.H.T., Fakir, H. ve Aydemir, A. N. (2021). Onikişubat (Kahramanmaraş) yöresinde gıda olarak tüketilen bazı doğal bitki taksonlarına ait yöresel tarifler. Turkish Journal of Forestry 22(2): 83-90.
• Kendir, G. ve Güvenç, A. (2010). Etnobotanik ve Türkiye’de yapılmış etnobotanik çalışmalara genel bir bakış. Hacettepe University Journal of the Faculty of Pharmacy (1): 49-80.
• Koçyiğit, M. (2005). Yalova İlinde Etnobotanik Bir Araştırma (yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Korkmaz, M. ve Karakurt, E. (2015). Kelkit (Gümüşhane) ilçesinde doğal gıda bitkilerinin geleneksel kullanımları. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi 8(2): 31-39.
• Mükemre, M., Behçet, L. ve Çakılcıoğlu, U. (2016). Survey of wild food plants for human consumption in villages of Çatak (Van-Turkey). Indian Journal of Traditional Knowledge 15(2):183-191.
• Nadiroğlu, M. ve Behçet, L. (2018). Traditional food uses of wild plants among the Karlıova (Bingöl-Turkey). International Journal of Nature and Life Sciences 2(2): 57-71.
• Okcu, Z. ve Kaplan, B. (2018). Doğu Anadolu Bölgesinde gıda olarak kullanılan yabani bitkiler. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology 6(3): 260-265.
• Özhatay, F. N., Kültür, Ş. ve Gürdal, B. (2022). Check-list of additional taxa to the supplement of flora of Turkey X. İstanbul Journal of Pharmacy 52 (2): 226-249. doi: 10.26650/IstanbulJPharm.2022.1096223.
• Polat, R., Çakılcıoğlu, U., Ertuğ, F. ve Satıl, F. (2012a). An evaluation of ethnobotanical studies in Eastern Anatolia. Biological Diversity and Conservation 5(2): 23-40.
• Polat, R., Selvi, S., Çakılcıoğlu, U. ve Açar, M. (2012). Investigations of ethnobotanical aspect of wild plants sold in Bingöl (Turkey) local markets. Biological Diversity and Conservation 5(3): 155-161.
• Sarıkaya, A. G. ve Karaevli, A. (2019). Korgan (Ordu) yöresinde doğal yayılış gösteren bitki taksonlarının etnobotanik özellikleri. Turkish Journal of Forestry 20(3): 173-179.
• Sefalı, A. (2023). Bayburt ilinde yetişen yabani meyvelerin tespiti ve bazı incelemeler. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 6(1): 52-67.
• Tugay, O., Bağcı, İ., Ulukuş, D., Özer, E. ve Canbulat, M. A. (2012). Kurucuova Beyşehir, Konya/Türkiye Kasabası’nda gıda olarak kullanılan doğal bitkiler. Biyolojik Çeşitlilik ve Koruma 5(3): 140-145.
• Üstüner, T. (2022). Kahramanmaraş İlinde Gıda Olarak Tüketilen Bitki Türlerinin ve Kullanım Amaçlarının Belirlenmesi. Turkish Journal of Weed Science 25(1): 54-68.Yapıcı, Ü, Hoşgören, H. ve Saya, Ö. (2009) Kurtalan (Siirt) ilçesinin etnobotanik özellikleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi 12: 191-196.