Common Symbols in the Poetry of Balkan Turks on Atatürk

Year 2025, Volume: 7 Issue: 2, 205 - 255, 31.07.2025

Mehmet Onur Hasdedeoğlu

https://doi.org/10.47139/balted.1679268

Abstract

The Turkish nation has left a significant cultural and artistic legacy in the Balkan region during six centuries of Ottoman rule. This period was marked by the coexistence of Turks and non-Muslims, whose peaceful relations were disrupted by nationalist movements among non-Muslims following the French Revolution. The Balkan Wars further altered the region's demographics, as the Ottoman Empire lost all territories up to the Meriç River; nevertheless, the remaining Turkish populations preserved their cultural heritage and identity. During and after World War I, Balkan Turks closely followed developments in Turkey, particularly the National Struggle led by Mustafa Kemal Atatürk, who became a symbol of resistance and independence. Atatürk’s decisive victory against Western imperialism elevated him into a prominent symbolic figure, deeply revered by Balkan Turks. Poetry written by Turkish poets from the Balkans consistently reflects their profound admiration, love, respect, gratitude, and appreciation toward Atatürk. This study seeks to identify the common symbols used in these poems, exploring how the perception of Atatürk as an iconic leader is represented poetically throughout the Balkan region.

Keywords

Balkans , Balkan Turks , Atatürk , poetry , symbol

Balkan Türklerinin Atatürk Şiirlerinde Ortak Semboller

Abstract

Türk milleti, Balkan coğrafyasında hâkimiyet sürdüğü altı yüzyıl boyunca bu coğrafyanın kültürü ve sanatı üzerinde derin bir iz bırakmıştır. Türkler ile gayrimüslimler, Osmanlı idaresi altında bu topraklarda yüzyıllar boyu bir arada yaşarlar ancak Fransız İhtilali’nin ardından gayrimüslimlerde gelişen milliyetçilik düşüncesi etkisiyle başlayan ayaklanmalar, Türkler ve gayrimüslimler arasında süregelen huzurun bozulmasına sebep olur. Osmanlı, Balkan Savaşları’nda alınan ağır yenilgi sonucu Meriç Nehri’ne kadarki topraklarını tamamen kaybetse de orada kalan Türkler, varlıklarını sürdürmeye devam ederler. Balkan Türkleri, bu süreçten itibaren bir yandan kültürel kimliklerine sahip çıkarak varlıklarını bu coğrafyada devam ettirirken öte yandan Türkiye’de yaşanan bütün gelişmeleri de yakından izlemişlerdir. I. Dünya Savaşı’nın sonunda Anadolu, İtilaf devletleri tarafından işgal edilmeye başlanır. Balkan Türkleri, bu işgallere karşılık olarak Atatürk’ün önderliğinde başlayan Millî Mücadele sürecinde, Anadolu’da yaşanan bütün gelişmeleri yakından takip ederler. Batı emperyalizmine karşı kazanılan bu tarihî zaferle Atatürk, bağımsızlığını kaybetmiş bütün milletler için bir rol model hâline gelir. Atatürk, bu anlamda Balkan Türkleri için çok değerli bir sembol liderdir. Balkanlardaki Türk şairler, hayranlık duydukları Atatürk için yazdıkları şiirleriyle ona olan sevgilerini, saygılarını, minnetlerini ve şükranlarını her daim ifade etmektedirler. Bu çalışmanın amacı, Balkan Türklerinin Atatürk konulu şiirlerindeki ortak sembolleri tespit etmek ve Balkan coğrafyasında hâkim olan Atatürk algısının şiirlerdeki yansımalarını ortaya koymaktır.

Keywords

Balkanlar , Balkan Türkleri , Atatürk , şiir , sembol

References

• Balcı, M. (2010). Selanik Düştü. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Biyografya. (2025). Mürteza Büşra. https://www.biyografya.com/tr/ biographies/murteza-busra-758a27e5. Erişim Tarihi: 14 Mart 2025.
• Çetin, S. (2018a). Rahmi Ali. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi. edu.tr/madde-detay/rahmi-ali. Erişim Tarihi: 19 Mart 2025.
• Çetin, S. (2018b). Naim Kazım. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis. yesevi.edu.tr/madde-detay/naim-kazim. Erişim Tarihi: 19 Mart 2025.
• Engüllü, S. (1997a). Bayram İbrahim Rogovalı. Türkiye Dışındaki Türk Edebi-yatları Antolojisi içinde (Cilt 7, s. 410-413). Ankara: TC Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Engüllü, S. (1997b). Şükrü Ramo. Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi içinde (Cilt 7, s. 147-154). Ankara: TC Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Engüllü, S. (1997c). Zeynel Beksac. Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi içinde (Cilt 7, s. 433-437). Ankara: TC Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gardin, N. vd. (2023). Larousse Semboller Sözlüğü. Beyza Akşit (Çev.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Gürel, Z. (2019). Makedonya’da Türk Edebiyatı ve Avni Engüllü. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8(1), 23-40.
• Gürel, Z. (2024). Balkanlarda Bir Türkçe Sevdalısı Nusret Dişo Ülkü’nün Türkçe Üzerine Şiirleri. Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları, 6(2), 133-145.
• Gürel, Z. (2025). Suat Engüllü’nün Makedonya Türk Edebiyatındaki Yeri ve Önemi. Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları, 7(1), 1-21.
• Hafız, N. (2004). Balkan Türk Şiirinde Atatürk. BAL-TAM Türklük Bilgisi, 1, 128-139.
• Hafız, N. (2020). Şair, Yazar, Çevirmen Mustafa Tahsin’in Ölümü Batı Trakya Türklerinin Büyük Kaybı. BAL-TAM Türklük Bilgisi, 33, 256-267.
• İbrahim, N. (2001). Sabit Yusuf İlker’in Dünyası. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 12, 811-815.
• İsen Durmuş, T. (2018). Zeynel Beksaç. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zeynel-beksac. Erişim Tarihi: 14 Mart 2025.
• İsen, M., İsen Durmuş, T. (2018a). Osman Baymak. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/osman-baymak. Erişim Tarihi: 14 Mart 2025.
• İsen, M., İsen Durmuş, T. (2018b). Arif Bozacı. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/arif-bozaci. Erişim Tarihi: 14 Mart 2025.
• İsen, M., İsen Durmuş, T. (2018c). Nimetullah Hafız. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nimetullah-hafiz. Erişim Tarihi: 14 Mart 2025.
• İsen, M., İsen Durmuş, T. (2018d). Hasan Mercan. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hasan-mercan. Erişim Tarihi: 14 Mart 2025.
• İsen, M., İsen Durmuş, T. (2018e). Altay Suroy. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/altay-suroy. Erişim Tarihi: 14 Mart 2025.
• İsen, M., İsen Durmuş, T. (2018f). Bayram İbrahim Rogovalı. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/bayram-ibrahim-rogovali. Erişim Tarihi: 14 Mart 2025.
• İsen, M., İsen Durmuş, T. (2018g). İskender Muzbeg Şefikoğlu. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/iskender-muzbeg-sefikoglu. Erişim Tarihi: 14 Mart 2025.
• Jelavich, B. (2015). Balkan Tarihi 20. Yüzyıl. Zehra Savan, Hatice Uğur (Çev.ler). İstanbul: Küre Yayınları.
• Nasrattınoğlu, İ. Ü. (Haz.) (1993). Atatürk İçin Türkiye Dışında Yazılan Şiirler -Güldeste-. Ankara: TC Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2010). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Özdoğan, G. (2019). Şükrü Ramo. https://prezi.com/p/cgvdf4dud1zw/sukru-ramo/. Erişim Tarihi: 14 Mart 2025.
• Sağlam, F. (1997a). Alirıza Saraçoğlu. Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi içinde (Cilt 9, s. 86-89). Ankara: TC Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sağlam, F. (1997b). Hüseyin Alibabaoğlu. Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi içinde (Cilt 9, s. 90-92). Ankara: TC Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sağlam, F. (1997c). Hüseyin Salihoğlu. Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi içinde (Cilt 9, s. 133). Ankara: TC Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sağlam, F. (1997d). Rahmi Ali. Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi içinde (Cilt 9, s. 98-103). Ankara: TC Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sancaktar, C. (2011). Balkanlar’da Osmanlı Hâkimiyeti ve Siyasal Mirası. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 2(2), 27-47.
• Tanpınar, A. H. (2003). 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Taşpınar, İ. (2023). Sunuş. Larousse Semboller Sözlüğü içinde (s. 4-5). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• TDK. (1998). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tikici, M., Karatepe, S., Erdem, O. (2009). Balkanlarda Türk Kültürü: Osmanlı Sonrası Kosova’da Yaşayan Türklerin Kültürel Özellikleri ve Türkiye ile İlişkileri Üzerine Bir Değerlendirme. I. Uluslararası Balkanlarda Tarih ve Kültürü Kongresi Bildiri Kitabı (s. 147-162). Priştine.
• Yener, A.T. (2021) Kosova Türklerinin Unutulmaz Lideri: Süleyman Brina. https://www.turkishnews.com/2021/10/21/kosova-turklerinin-unutulmaz-lideri-suleyman-brina/. Erişim Tarihi: 14 Mart 2025.