The Female Type in Bosniak Folk Tales: From Ideal Mother to Stepmother

Year 2025, Volume: 7 Issue: 2, 319 - 341, 31.07.2025

Gamze Gürcenan Esen

https://doi.org/10.47139/balted.1703417

Abstract

Fairy tales, which have developed in oral literature and reached the present day, are one of the most popular literary products. Fairy tales are a mirror reflecting the cultural values of the society they are in. Fairy tale heroes are usually animals, supernatural beings or humans. The fairy tale genre is a literary narrative that should be emphasized in terms of preserving Bosniak culture and transferring it from generation to generation. Bosniak fairy tales contain many different characters such as the little boy who does everything, the stepmother who plans to eliminate her adopted daughter, the guiding fairies, the evil mother-in-law who can turn a person into an animal with her extraordinary power, the brave and successful soldier. Women are also one of the prominent characters in fairy tales. The role of prominent female characters in the formation of fairy tales was evaluated as positive and negative characters due to their actions. Behaviors associated with evil as a concept constitute negative female types. Stepmother, witch, cunning, liar, evil mother-in-law, etc. stand out as the negative types in question. The types of women who find a place for themselves in the fairy tale with the favors they do are classified as positive female types. Fairy, ideal mother, wise woman type are some of the types included in this classification. In this study, the female types in the fairy tales in the book titled Bosniak Folk Tales by Yusuf Ziya Sümbüllü and Ceylan Ayazma were analyzed.

Keywords

Fairy tale , woman type , Bosniak folk tales , positive , negative

Boşnak Halk Masallarında Kadın Tipi: İdeal Anneden Üvey Anneye

Abstract

Sözlü edebiyat içerisinde gelişip günümüze kadar ulaşan masallar en sevilen edebî ürünlerden biridir. Masallar içinde bulunduğu toplumun kültürel değerlerini yansıtan birer ayna niteliğindedir. Masal kahramanları genellikle hayvanlar, olağanüstü varlıklar ya da insanlardır. Boş-nak kültürünün korunması ve kuşaktan kuşağa aktarılması açısından masal türü önemsenmesi gereken bir edebî anlatıdır. Boşnak masalları, içerisinde her işi halleden küçük oğlan, evlatlık kızını ortadan kaldırmak için planlar yapan üvey anne, yol gösterici periler, olağanüstü gücüyle insanı bir hayvana dönüştürebilen kötü kalpli kayınvalide, cesur ve başarılı asker gibi pek çok farklı karakteri içerisinde barındırmaktadır. Kadınlar da masallarda ön plana çıkan tiplerden biridir. Öne çıkan kadın tiplerinin masalların oluşmasında oynadıkları rol, gösterdikleri eylem gereği olumlu ve olumsuz tipler olarak değerlendirilmiştir. Kavram olarak kötülük ile ilişkilendirilen davranışlar olumsuz kadın tiplerini oluşturmaktadır. Üvey anne, cadı, kurnaz, yalancı, kötü kalpli kayınvalide vb. tipler, söz konusu olumsuz tipler olarak öne çıkmaktadır. Yapılan iyiliklerle masal içerisinde kendine yer bulan kadın tipleri ise olumlu kadın tipleri olarak sınıflandırılmaktadır. Peri, ideal anne, akıllı kadın tipi de bu sınıflandırma içerisinde yer alan tiplerden bazılarıdır. Bu çalışmada Yusuf Ziya Sümbüllü ve Ceylan Ayazma’nın Boşnak Halk Masalları adlı kitabında yer alan masallardaki kadın tipleri incelenmiştir.

Keywords

Masal , kadın tipi , Boşnak masalları , olumlu , olumsuz

References

• Aksoy, Ö. (2022). Kaf Dağı’ndan İgman’a, Ali Cengiz’den Kamber’e; Boşnak Masalları, Doğu’dan Batı’ya Masalın Serüveni Dünya Masalları 1-2 içinde (s. 361-417). Nobel Yayınları.
• Alsaç, F. (2017). Anadolu Masallarında Yapı, İzlek ve Masal Kahramanlarının Tip Tahlili [Yayımlanmamış doktora tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Arıcı, A. F. (2004). Tür Özellikleri ve Tarihlerine Göre Türk Ve Dünya Masalları. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 11(26), 159-169.
• Ateş, Ş. (1996). Hesse’nin Masalları: Motifler Otobiyografik Unsurlar. Bilig, (1), 244-249.
• Boratav, P. N. (2007). Zaman Zaman İçinde. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Ekici, M. F. (2022). Çemişgezek Masallarında Olumsuz Tipler. Folklor Akademi Dergisi, 5(3), 591-602.
• Karakuş, N., Deniz, B. (2019). Türk Alman Masallarında Yer Alan İletilerin Kişisel Gelişime Katkı Sağlayıcılık Yönünden Karşılaştırılması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(3), 1666-1686.
• Odaman, E. (2020). Anadolu Masalları ile Hint Masallarında Karşılaştırmalı Kadın Tipleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Özdemir, S. D. (2022). Türk Halk Anlatılarında Devler. Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Sakaoğlu, S. (2002). Gümüşhane ve Bayburt Masallar. Ankara: Akçağ.
• Sakaoğlu S., Şimşek, E. (2023). Türkiye Sahası Masalları. Fatma Ahsen Turan, Mehmet Naci Önal (Ed.ler), Türk Dünyası Masal Araştırmaları içinde (s. 7-54), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Sümbüllü, Y. Z., Ayazma, C. (2010). Boşnak Halk Masalları. Erzurum: Fenomen.
• Uraz, M. (1994). Türk Mitolojisi. İstanbul: Düşünen Adam.
• Usta, M. (2023). Destanlardaki Tiplerin Tespiti ve Tahlili. Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Yalçınkaya, F. (2019). Uygur Sihir Masallarında “Kadın” Tipi Üzerine Bir İnceleme. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 19(1), 181-193.
• Yeniasır, M, Gökbulut, B., Tekman Kaya, T. (2021). Anadolu ve Kıbrıs Türk Halk Masallarında Yer Alan Kültürel Unsurlar Üzerine Bir Karşılaştırma. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (52), 81-113.
• Yılmaz, B. (2022). Türk Halk Anlatılarında Devler ve Devlerin Mitolojik Ana ile İlişkileri. Sosyal Bilimler Dergisi, (60), 163-171.