İklim Değişikliğinin Orman Yangınlarına Etkisi: Orman Mühendisleri Üzerine Psikososyal Riskler Açısından İncelenmesi

Year 2025, Volume: 27 Issue: 2, 169 - 182, 30.08.2025

Burak Şahin , Tolga Barışık , Hafiz Hulusi Acar

https://doi.org/10.24011/barofd.1594422

Abstract

Bu çalışma açık havada çalışma, orman yangınlarına doğrudan müdahale eden ve yangınla mücadele ekibinin sorumluluğunu alan olan Orman Mühendislerinin tükenmişlik ve iklim değişikliği anksiyetesini ölçmek ve önlemler alınmasına dikkat çekmek amacıyla yürütülmüştür. Literatür incelenmiş, ölçülmek istenen yapı belirlenerek ölçek seçimi yapılmıştır. Elde edilen ölçekler ile hedeflenen bilgilere ulaşılıp ulaşılamayacağı konusunda tartışma gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamında 101 Orman Mühendisinden veri elde edilmiş, elde edilen verilerin istatistiği için IBM SPSS 25.0 programı kullanılmıştır. Kolmogorov-Smirnov testi uygulanarak normallik dağılımındaki sapma sebebiyle Outlier testi uygulanarak 4 veri çalışmadan çıkarılarak Tükenmişlik Ölçeği için 0,077 ve İklim Değişikliği Anksiyetesi Ölçeği için 0,177 olarak elde edilmiş normal dağıldı varsayılmıştır. Ölçeklerin geçerlilik ve güvenirlik çalışmaları yapılmış olmasına karşın açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi yinelenmiş Kaiser-Mayer-Olkin değeri 0,866 olarak elde edilmiş ve Barlett küresellik testi de anlamlı olarak görülmüştür. İki ölçeğin bir arada kullanılması sebebi ile Cronbach Alpha katsayıları yeniden hesaplanarak 0,947 bulunmuştur. Ölçeklerin tek faktörlü kullanılması sebebi ile alt faktörlerine test yinelenmemiştir. Orman Mühendislerinin; yaş, medeni durum, çocuk sahibi olma, meslek yılı, orman yangınlarına maruz kalma ve mevsimin stres düzeylerine etkileri t-testi ve ANOVA yöntemleri kullanılarak irdelenmiştir. Elde edilen verilerin ışığında Orman Mühendislerinin yangında kayıp yaşamalarının tükenmişliklerini arttırdığı, yaz mevsimlerinde kaygı düzeylerinin daha yüksek olduğu sonucuna varılmış, yapılandırılmamış yüz yüze derinlemesine görüşme tekniği ile Orman Mühendislerinin yaz dönemlerinde ailesel problemlerinin arttığı iş streslerinin eve yansıdığı öğrenilmiş, çalıştıkları kurumlarda destek alabilecekleri ruh sağlığı profesyonellerinin olması ve periyodik olarak psikososyal görüşmelerin yapılması çalışanların geleceği açısından önem arz ettiği sonucuna varılmıştır.

Keywords

İklim değişikliği , nicel veri analizi , orman yangını , psikososyal riskler , tükenmişlik

Thanks

Saha tecrübelerini paylaşan ve desteklerini esirgemeyen Sn. Osman AYANOĞLU ve sn. Cem BAYSAN’a, güvenirlik ve geçerlilik çalışmalarını yapıp ilgili ölçekleri literatüre kazandıran ve çalışmamızda kullanmamıza izin veren Prof. Dr. Burhan ÇAPRİ ve Dr. Fatih CEBECİ’ye, psikoloji alanıyla ilgili desteklerini esirgemeyen Psk. Berkan KIRNAK’a vermiş oldukları desteklerden dolayı teşekkür ederiz.

The Effect of Climate Change on Forest Fires: A Study on Forest Engineers in Terms of Psychosocial Risks

Abstract

This study was conducted to measure the burnout and climate change anxiety of Forest Engineers, who are outdoor workers and take direct part in forest fire interventions, taking on the responsibility of the team that intervenes beyond their duties, and to highlight the importance of taking preventive measures. A literature review was conducted, and the structure to be measured was determined, followed by scale selection. A discussion was carried out regarding whether the targeted information could be obtained with the selected scales. Data were collected from 101 Forest Engineers, and IBM SPSS 25.0 software was used for statistical analysis of the data. The Kolmogorov-Smirnov test was applied, and due to the deviation in normality distribution, the Outlier test was performed, and 4 data points were excluded from the study. The Tiredness Scale was found to have a normal distribution with a value of 0.077, and the Climate Change Anxiety Scale had a normal distribution with a value of 0,177. Although the validity and reliability of the scales were tested, an exploratory and confirmatory factor analysis was conducted, yielding a Kaiser-Meyer-Olkin value of 0.866, and the Bartlett's sphericity test was found to be significant. Since both scales were used together, Cronbach’s Alpha coefficients were recalculated, resulting in a value of 0.947. Since the scales were used as single factors, the sub-factors were not tested. The effects of the Forest Engineers' age, marital status, having children, years of profession, experience in forest fires, and seasonal stress levels were examined using t-test and ANOVA methods. Based on the obtained data, it was concluded that Forest Engineers’ burnout increased when they experienced loss during a fire, and their anxiety levels were higher in the summer months. Furthermore, through unstructured face-to-face in-depth interviews, it was learned that during the summer period, Forest Engineers faced increased family problems, and their work stress reflected on their home lives. The presence of mental health professionals in their working institutions and periodic psychosocial consultations were concluded to be crucial for the future of the employees.

Keywords

Climate change , quantitative data analysis , forest fires , psychosocial risks , burnout

Thanks

We would like to thank Mr. Osman AYANOĞLU and Mr. Cem BAYSAN for sharing their field experiences and providing unwavering support; Prof. Dr. Burhan ÇAPRİ and Dr. Fatih CEBECİ for conducting reliability and validity studies, introducing the relevant scales to the literature, and allowing us to use them in our study; and Psychologist Berkan KIRNAK for his unwavering support in the field of psychology.

References

• Acar, H. H., ve Üçüncü, K. (2020). İş sağlığı ve güvenliği. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri, 297–343. Akbulut, Y. (2010). Sosyal bilimlerde SPSS uygulamaları. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Alkayış, M. H., Karslıoglu, A., ve Onur, M. İ. (2022). Muğla ili Menteşe yöresi orman yangını risk potansiyeli haritasının coğrafi bilgi sistemleri ile belirlenmesi. Geomatik Dergisi, 7(1), 10–16.
• Amoadu, M., Ansah, E. W., Sarfo, J. O., ve Hormenu, T. (2023). Impact of climate change and heat stress on workers’ health and productivity: A scoping review. The Journal of Climate Change and Health, 12, 100249. https://doi.org/10.1016/j.joclim.2023.100249. Arrhenius, S. (1896). On the influence of carbonic acid in the air upon the temperature of the ground. Philosophical Magazine and Journal of Science, 41, 237–276.
• Baum, S. D. (2024). Climate change, uncertainty, and global catastrophic risk. Futures, 162, 103432. https://doi.org/10.1016/j.futures.2024.103432.
• Besnili Memiş, O. (2024). Doğal afetlerin iklim değişikliği algısına etkisi: Sosyal medya verileri ile Türkiye’de durum. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 15(42), 570–592. https://doi.org/10.21076/vizyoner.1311327.
• Brooks, S. K., ve Greenberg, N. (2023). Climate change effects on mental health: Are there workplace implications? Occupational Medicine, 73(3), 133–137. https://doi.org/10.1093/occmed/kqac100.
• Büyüköztürk, Ş. (2024). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. (31. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Cebeci, F., Karaman, M., Öztürk, A. F., Uzun, K., Altın, M. O., Arıcı, A., ve Artan, T. (2022). İklim değişikliği anksiyetesi ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 22(1), 20–42. https://doi.org/10.54961/uobild.1129602.
• Clayton, S., ve Karazsia, B. T. (2020). Development and validation of a measure of climate change anxiety. Journal of Environmental Psychology, 69, 101434. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2020.101434.
• Clayton, S. (2021). Climate change and mental health. Current Environmental Health Reports, 8(1), 1–6. https://doi.org/10.1007/s40572-020-00303-3. PMID: 33389625.
• Clayton, S., Manning, C. M., Speiser, M., ve Hill, A. N. (2021). Mental health and our changing climate: Impacts, inequities, responses. Washington, D.C.: American Psychological Association, and ecoAmerica.
• Cronbach, L. J. (1951). Coefficient alpha and the internal structure of tests. Psychometrika, 16, 297–334. https://doi.org/10.1007/BF02310555.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. (2017, 27 Şubat). İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin işyeri tehlike sınıfları tebliğinde değişiklik yapılmasına dair tebliğ. Resmi Gazete, 29992, 5.
• Çapri, B. (2006). Tükenmişlik ölçeğinin Türkçe uyarlaması: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Mersin University Journal of the Faculty of Education, 2(1), 62–77.
• Dabanlı, İ. (2021). İklim değişikliği ve artan orman yangınları ilişkisi. İçinde T. Kavzoğlu (Ed.), Orman Yangınları (ss. 25–43). Ankara, Türkiye: Ankara Basım Yayım Hizmetleri, Türkiye Bilimler Akademisi.
• Demirel, Y., ve Türk, T. (2023). Türkiye’de 2015 ile 2022 yılları arasında meydana gelen orman yangınlarının coğrafi bilgi sistemleri ile zamansal ve mekânsal analizi. Jeodezi ve Jeoinformasyon Dergisi, 10(2), 136–150. https://doi.org/10.9733/JGG.2023R0010.T.
• Francini, S., Chirici, G., Chiesi, L., Costa, P., Caldarelli, G., ve Mancuso, S. (2024). Global spatial assessment of potential for new peri-urban forests to combat climate change. Nature Cities, 1, 286–294. https://doi.org/10.1038/s44284-024-00049-1.
• George, D., ve Mallery, P. (2010). SPSS for Windows step by step: A simple study guide and reference, 17.0 update. (10th ed.). Boston: Pearson.
• Güney, C. O. (2024, October). İklim değişikliğinin etkisi altında orman yangınlarına karşı dirençli toplumlar oluşturmak. Uluslararası Yangın Sempozyumu ve Sergisi, İzmir, Türkiye.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E., ve Tatham, R. L. (2013). Multivariate data analysis. Pearson Education Limited.
• Hutcheson, G., ve Sofroniou, N. (1999). The multivariate social scientist: Introductory statistics using generalized linear models. Sage Publications, Thousand Oaks, CA. https://doi.org/10.4135/9780857028075.
• International Labour Organization. (2024). Ensuring safety and health at work in a changing climate: Global report. Retrieved from https://www.ilo.org/publications/ensuring-safety-and-health-work-changing-climate.
• IPCC. (2023). Sections. In Climate Change 2023: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (Core Writing Team, H. Lee ve J. Romero, Eds.), pp. 35–115. IPCC, Geneva, Switzerland. https://doi.org/10.59327/IPCC/AR6-9789291691647.
• Karaman, S., ve Gökalp, Z. (2010). Küresel ısınma ve iklim değişikliğinin su kaynakları üzerine etkileri. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 3(1), 59–66. https://www.nobel.gen.tr.
• Kılıç, A. K., ve Uğur, S. B. (2022). Psiko-sosyal ve ekonomik kayıplarıyla Manavgat yangını. In N. Sarıgüzel (Ed.), Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Uluslararası Araştırmalar XIX (pp. 89–101). İstanbul: Eğitim Yayınevi.
• Kim, T. K. (2017). Understanding one-way ANOVA using conceptual figures. Korean Journal of Anesthesiology, 70(1), 22–26. Published online: 26 January 2017. https://doi.org/10.4097/kjae.2017.70.1.22.
• Kolukırık, S., Arslan, D. A., ve Gökalp Yılmaz, F. G. (2022). Orman yangınlarının toplumsal etkileri ve görünümü: Medya paylaşımlarında 2021 Büyük Antalya-Manavgat yangını. Afet ve Risk Dergisi, 5(2), 560–580. https://doi.org/10.35341/afet.1086418.
• Mol, T. (1993). Orman yangınları. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 43(B), 69–78.
• NASA. (Tarih bilinmiyor). Extreme Weather and Climate Change. Erişim Tarihi: 25 Nisan 2024, https://science.nasa.gov/climate-change/extreme-weather/.
• NASA Science Editorial Team. (2024, March 18). Extreme makeover: Human activities are making some extreme events more frequent or intense. NASA Science. Erişim Tarihi: 25 Nisan 2024, https://science.nasa.gov/earth/climate-change/extreme-makeover-human-activities-are-making-some-extreme-events-more-frequent-or-intense/#hds-sidebar-nav-6.
• NASA SMD Content Editors. (2024). What is climate change? [Internet]. Washington, DC: NASA. [Updated 2024 Mar; cited 2024 Sep 24]. Available from: https://science.nasa.gov/climate-change/what-is-climate-change/.
• Pallant, J. (2020). SPSS survival manual: A step by step guide to data analysis using IBM SPSS. (7th ed.). London: Open University Press.
• Poschen, P. (1998). General profile. In Encyclopaedia of occupational health and safety (Vol. III). ILO. Ross, A., ve Willson, V. L. (2017). Independent samples t-test. In Basic and advanced statistical tests. Rotterdam: SensePublishers. https://doi.org/10.1007/978-94-6351-086-8_3.
• Seçer, İ. (2017). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi: Analiz ve raporlaştırma. (3. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. Senande-Rivera, M., Insua-Costa, D., ve Miguez-Macho, G. (2022). Spatial and temporal expansion of global wildland fire activity in response to climate change. Nature Communications, 13, 1208. https://doi.org/10.1038/s41467-022-28835-2.
• Tavakol, M., ve Dennick, R. (2011). Making sense of Cronbach's alpha. International Journal of Medical Education, 2, 53–55. https://doi.org/10.5116/ijme.4dfb.8dfd. PMID: 28029643; PMCID: PMC4205511.
• Tezcan, B., ve Eren, T. (2024). Orman yangınına sebep olan kriterlerin bulanık ortamda değerlendirilmesi. Politeknik Dergisi, 27(3), 545–558. https://doi.org/10.2339/politeknik.1138806.
• Türkeş, M., Sümer, U. M., ve Çetiner, G. (2000). Küresel iklim değişikliği ve olası etkileri. Çevre Bakanlığı, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Seminer Notları (13 Nisan 2000, İstanbul Sanayi Odası), 7-24, ÇKÖK Gn. Md., Ankara.
• Türkeş, M. (2008). Küresel iklim değişikliği nedir? Temel kavramlar, nedenleri, gözlenen ve öngörülen değişiklikler. İklim Değişikliği ve Çevre, 1(1), 26-37.
• Türkeş, M., ve Altan, G. (2014). Türkiye’de 2011’de oluşan orman yangınlarının klimatolojik çözümlemesi ve hidroklimatik, yüzey hava ve yüksek atmosfer koşulları ile bağlantıları. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 11(1), 145–176.
• Türkeş, M. (2022). Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) yeni yayımlanan iklim değişikliğinin etkileri, uyum ve etkilenebilirlik raporu bize neler söylüyor? Resilience, 197–207.
• Türkeş, M., ve Tolunay, D. (2023). İklim değişikliği ve orman yangınları. In A. Kavgacı ve M. Başaran (Eds.), Orman yangınları (s. 46–73). Türkiye Ormancılar Derneği Yayını, Ankara.
• https://www.researchgate.net/publication/369529167_Iklim_Degisikligi_ve_Orman_Yanginlari (Erişim tarihi: 4 Temmuz 2025).
• Türkeş, M. (2024). The role of sustainability and sustainable development in climate change mitigation and adaptation. Sustainable Social Development, 2(1), 2407. https://doi.org/10.54517/ssd.v2i1.2407. Tyndall, J. (1861). On the absorption and radiation of heat by gases and vapours, and on the physical connexion of radiation, absorption, and conduction. The Bakerian Lecture. Philosophical Magazine and Journal of Science, 22(146), 169–194. https://doi.org/10.1080/14786446108643138.
• United Nations. (1992). United Nations Framework Convention on Climate Change, Article 1: Definitions. Retrieved from https://unfccc.int/resource/docs/convkp/conveng.pdf.
• Yıldız, D., ve Uzunsakal, E. (2018). A comparison of reliability tests in field researches and an application on agricultural data. Journal of Business Administration and Social Studies, 2, 14–28.