Türkiye'de sosyal parafiskal gelirlerin işsizliğe etkileri: Cumhuriyetin yakın dönemine yönelik ampirik bir analiz

Year 2023, , 209 - 223, 29.10.2023

Serkan Işık

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1351925

Abstract

Yaklaşık yüz yıllık süreçte, değişen devlet anlayışıyla birlikte kamu harcamaları reel olarak önemli ölçüde artmıştır. Sanayi devrimi sonrası yaşanan toplumsal dönüşüm, sosyal refah devleti anlayışının belirginleşmesi ve devletin ekonomiye müdahalesinin artması gibi pek çok faktörün etkisiyle artan kamu harcamalarının finanse edilebilmesi için yeni kamu geliri kaynaklarının bulunması gerekmiştir. En genel haliyle; toplumsal refahın en önemli parçalarından biri olan sosyal güvenlik hizmetlerinin yaygınlaşmasıyla birlikte, söz konusu hizmetlerin sunumunun finanse edilmesi için başvurulan kaynağa sosyal parafiskal gelirler adı verilmektedir. Sosyal parafiskal gelirler, geleneksel kamu gelirlerinden farklı olarak bütçede yer almazlar. Ancak sosyal parafiskal gelirlerin yetersizliği başta bütçe olmak üzere kamu ekonomisini doğrudan ve dolaylı olarak etkilemektedir. Sosyal parafiskallerin en çok etkilediği iktisadi büyüklüklerden biri de işsizliktir. Doğrudan emek faktörü üzerinden ekonomik ve sosyal hayatı etkileyen sosyal parafiskaller, işgücü maliyetiyle yakından ilişkilidir. İstihdam üzerinden alınan vergiler ve sosyal parafiskaller işgücü maliyetinin önemli birer belirleyicisidir ve istihdam üzerinde ciddi etkiye sahiptir. Yıllar itibariyle çalışma hayatının hukuki altyapısının oluşması, önemi ve hacmi giderek artan sosyal parafiskal gelirlerin, en önemli ekonomik sorunlardan biri olan işsizlik üzerindeki etkisinin ölçülmesi ve anlaşılması sorunun çözümüne katkı sağlayacaktır. Bu nedenle çalışmada, 1980-2021 dönemi için Türkiye’de sosyal parafiskallerin işsizliğe olan etkileri “Kesirli Frekanslı Fourier Otoregresif Gecikmesi Dağıtılmış Eşbütünleşme Testi” kullanılarak gösterilmeye çalışılmıştır. Analiz neticesinde sosyal parafiskallerle işsizlik oranı arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur.

Keywords

Parafiskalite, Sosyal parafiskal gelir, İşsizlik, Kesirli frekanslı Fourier otoregresif gecikmesi dağıtılmış eşbütünleşme testi

The effects of social parafiscal income on unemployment in Turkey: An empirical analysis on the recent period of the republic

Abstract

In a period of approximately a hundred years, public expenditures have increased significantly in real terms with the changing understanding of government. It was necessary to find new public revenue sources to finance the increasing public expenditures due to many factors such as the social transformation after the industrial revolution, the clarification of the social welfare state concept and the increase in the state's intervention in the economy. In its most general form; with the spread of social security services, which are one of the most important parts of social welfare, the source used to finance the provision of these services is called social parafiscal incomes. Social parafiscal revenues, unlike traditional public revenues, are not included in the budget. However, the insufficiency of social parafiscal revenues directly and indirectly affects the public economy, especially the budget. One of the economic variables most affected by social parafiscal income is unemployment. Social parafiscal incomes, which directly affect economic and social life through the labor factor, are closely related to labor costs. Taxes on employment and social parafiscal incomes are important determinants of labor costs and have a serious impact on employment. Forming the legal infrastructure of working life over the years, measuring and understanding the impact of social parafiscal incomes, whose importance and volume are increasing, on unemployment, which is one of the most important economic problems, will contribute to the solution of the problem. For this reason, the study tried to show the effects of social parafiscal incomes on unemployment in Turkey for the period 1980-2021 by using the "Fractional Frequency Fourier Autoregressive Lag Distributed Cointegration Test". As a result of the analysis, a significant relationship was found between social parafiscal incomes and the unemployment rate.

Keywords

Parafiscality, Social parafiscal incomes, Unemployment, Fractional frequency Fourier autoregressive lag distributed cointegration test

References

• Aaron, H. J. (1982). Economic effects of social security. Brookings Institution.
• Akdoğan, A. (1999). Kamu maliyesi, (7. Bs). Gazi Kitabevi.
• Aljebrin, M. A. (2012). Labor demand and economic growth in Saudi Arabia. American Journal of Business and Management. 1(4). 271–277. http://worldscholars.org/index.php/ajbm/article/view/216/pdf.
• Banerjee, P., Arčabić, V., ve Lee, H. (2017). Fourier ADL cointegration test to approximate smooth breaks with new evidence from crude oil market. Economic Modelling. 67. 114–124. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2016.11.004.
• Barr, N. (1992). Economic theory and the welfare state: A survey and interpretation. Journal of Economic Literature. Vol. 30. No. 2.
• Bulut, M. (2023). Bir karadelik göstergesi olarak Türkiye’de Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılan bütçe transferleri. Uluslararası Sosyal Siyasal ve Mali Araştırmalar Dergisi. 3 (1), 50-61. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ussmad/issue/78986/1282039.
• Buyrukoğlu, S. ve Küpeli, E. I. (2021). Vergi takozu ve işsizlik arasındaki ilişki: Türkiye örneği. Politik Ekonomik Kuram. 5 (2). 197-208. DOI: 10.30586/pek.1003185.
• Campoy-Muñoz, P., Flores, M.A., Delgado, M.D., ve Hewings, G.J. (2016). Effects of a reduction in employers' social security contributions: Evidence from Spain. Working Papers 2016-001. Universidad Loyola Andalucía, Department of Economics.
• Giray, F. (2017). Sosyal güvenlik katkı paylarının işsizlik üzerindeki etkisi. Sayıştay Dergisi. (104), 27-44. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sayistay/issue/61560/919226.
• Goudswaard, K., and Caminada, K. (2015) Social security contributions: Economic and public finance considerations. International Social Security Review. 68: 25–45. doi: 10.1111/issr.12086.
• Herekman, A. (1971). Teoride ve Türkiye’de parafiskal gelirler. Doçentlik tezi. Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi.
• IMF, International Monetary Fund (2022). Unemployment rate. https://www.imf.org/external/datamapper/LUR@WEO/TUR?year=2021
• Iturbe-Ormaetxe, I. (2015). Salience of social security contributions and employment. Int Tax Public Finance. 22, 741–759. https://doi.org/10.1007/s10797-014-9322-3 .
• İlkay, S.C., Yılancı, V., Ulucak, R., & Jones, K. (2021). Technology spillovers and sustainable environment: Evidence from time-series analyses with Fourier extension. Journal of Environmental Management. 294, 113033. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2021.113033.
• Karakoç, Y. (1985). Parafiskal gelir ve diğer kamu gelirleri ile karşılaştırması. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 3 (3), 373-397. https://dergipark.org.tr/tr/pub/duhfd/issue/22982/245837 .
• Konat, G. (2021). Türkiye’de Ar & Ge harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Fourier ADL eşbütünleşme analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. 17(1). 133–145. https://dergipark.org.tr/tr/pub/esad/issue/62547/885701.
• Nadaroğlu, H. (1961). Teoride ve pratikte parafiskalite. Maliye Araştırma Merkezi Konferansları. 0 (7). https://dergipark.org.tr/tr/pub/iumamk/issue/774/8412.
• Neumark, F. (1951). Maliyeye dair tetkikler. İsmail Akgün matbaası.
• The Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). Data. https://data.oecd.org/tax/social-security-contributions.htm (Erişim: 24.08.2023)
• Öksüz, M. & Aydın, M. (2023). Türkiye’de sosyal harcamaların makroekonomik etkileri: 1990 sonrası kriz dönemleri özelinde bir analiz. International Journal of Social Inquiry, 16 (1). 275-296. DOI: 10.37093/ijsi.1187005.
• Ömür, Ö. M. (2022). Vergi takozu ve işsizlik ilişkisi: OECD ülkelerinde COVID 19 sonrası dönemde yaşanan değişimin analizi. Sayıştay Dergisi. 33 (127), 665-691. DOI: 10.52836/sayistay.1213508
• Öncel, T. (1983). Parafiskal Yükümlülük. Güryay matbaası.
• Radu C. F., Fenişer C., Schebesch K. B., Fenişer F. ve Dobrea F. M. (2018). Study of the tax wedge in EU and other OECD countries, using cluster analysis. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 238, 687-696.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Orta Vadeli Program (2024-2026), https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/09/Orta-Vadeli-Program_2024-2026.pdf .
• Türkiye İstatistik Kurumu (2023). Hanehalkı işgücü araştırması metodolojik açıklama dokümanı. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-Haziran-2023-49374.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2023) (b). Türkiye İstatistik Kurumu, İşgücü İstatistikleri, Temmuz 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-Temmuz-2023-49375#:~:text=Mevsim%20etkisinden%20ar%C4%B1nd%C4%B1r%C4%B1lm%C4%B1%C5%9F%20istihdam%20oran%C4%B1,artarak%20%48%2C4%20oldu. (Erişim: 25.09.2023)
• Žarković-Rakić, J., Ranđelović, S. and Vladisavljevic, M. (2016). Labour market effects of social security contribution reform in Serbia. Economic Annals. 61-208. 73-92.