ANTAKYA’DA HATAY YER SEÇİMİNİN JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLER VE DOĞAL RİSK AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Year 2010, Volume: 13 Issue: 23, 1 - 16, 01.06.2010

Emre Özşahin

Abstract

Araştırmanın Amacı: Bu çalışmanın amacı, Hatay ilinin merkezi olan Antakya şehrinde yer seçiminin jeomorfolojik özellikler ve doğal risk açısından değerlendirilmesidir. Malzeme ve Yöntem: Bu çalışmada, öncelikle çalışma alanına ait litaretür taranarak gözden geçirilmiştir. Bunun yanında alana ait 1/25.000 ölçekli topografya paftaları ve jeoloji haritaları kullanılmıştır. Bu pafta ve haritalar taranarak bilgisayar ortamına aktarılmış ve elle sayısallaştırma yöntemiyle sayısal hale getirilmiştir. Bu haritalar üzerinden bölgeye ait yükselti kademeleri, jeoloji ve jeomorfoloji haritaları üretilmiştir. Ayrıca bu yapılan işlemler arazi incelemeleri ile de desteklenmiştir. Elde edilen veriler ve mevcut literatür ışığında alanın doğal risk faktörleri haritası oluşturulmuştur. Bütün bu bilgiler, coğrafi bir bakış açısıyla araştırma soruları kapsamında yorumlanarak, yanıtlar aranmaya çalışılmıştır. Bulgular ve Sonuç: Antakya şehri, jeomorfolojik olarak Asi nehrinin doğusunda Habibineccar dağının yamacında kurulmuş ve daha sonra avüvyal vadi tabanları ve ovalık alan ile Asi nehrinin yapmış olduğu çeşitli yükseklikteki seki seviyeleri üzerine doğru gelişim göstermiştir. Bu nedenle şehirsel alan jeomorfolojik özelliklerden kaynaklanan taşkın ve kütle hareketleri ile zemin özelliklerinden kaynaklanan deprem riski altında olduğu belirlenmiştir. Bu güne kadar bu problemler için hiçbir önlem alınmamıştır. Sadece bu doğal riskler yaşandığında hasar tespit raporları düzenlenmiş ve yapılaması gerekenler vurgulanmıştır. Öneriler: Antakya şehrini etkileyen doğal risklerin önlenmesi için, ilk olarak acil uyarı sisteminin geliştirilmesi, alt yapı eksikliklerinin giderilmesi, şehirsel planlama ve gelişimin jeomorfolojik açıdan uygun alanlara doğru yapılması, şehirsel alandaki dere yataklarının ıslah edilmesi, şehirsel alanı etkileyen doğal risk faktörleri ve etkileri hakkında daha detaylı çalışmaların yapılması, şehrin afet yönetim planının ve afet bilgi sisteminin hazırlanması, şehirsel alandaki riskli bölgelerdeki yapılaşmanın durdurulması ve daha uygun yerlere taşınması, yerleşime yeni açılacak alanlarda zemin özelliklerin detaylı çalışmalarla ortaya konulması gerekmektedir

Keywords

Antakya, Jeomorfoloji, Coğrafi Bilgi Sistemleri CBS, Jeomorfolojik Problemler, Hatay

Discussion of Geographical Survey In Respect of Geomorphologic Characteristics And Natural Risks In Antakya Hatay

Abstract

Objective of the Study: The objective of this study is to discuss geographical survey in respect of geomorphologic characteristic and natural risk in Antakya, city center of Hatay Province. Materials and Method: As first step of this study literature on the study area were searched and revised. Additionally topography sheets and geological maps in 1/25,000 scale were used. These sheets and maps were scanned into computer environment and manually digitalized. Then, using these maps elevation levels and geologic and geomorphologic maps were generated. Also, all these exercises were augmented by field surveys. Natural risk factor map of the area was generated in light of obtained data and pre-existing literature. And finally, we looked for answers to questions brought by this study by interpreting all these data from geographical viewpoint. Findings and Conclusion: From geomorphologic viewpoint, Antakya City was found to east of Asi River and on slopes of Habibineccar Mountain, and then developed towards alluvial valley bases, plains fields and terrace levels of various elevations generated by Asi River. Therefore, it is determined that urban area is subject to floods and ground movements originating from geomorphologic characteristics and earthquake risk originating from ground characteristics. To date no measures were taken against these risks. Only damage assessment reports were prepared and required measures were discusses after the fact. Suggestions: To prevent natural risks threatening Antakya City, first order of business is to develop early warning systems, to remedy substructure deficiencies, to direct urban planning and development towards geomorpohologically suitable areas, to improve streambeds in urban area, to conduct more detailed studies on natural risk factors threatening the urban area and effects of these, to prepare disaster management plan and disaster information system for the city, to stop settlement on risk areas in urban area and relocate these settlements to more suitable locations and to identify ground characteristics of the areas considered for new settlement with detailed studies

Keywords

Antakya, Geomorphology, Geographical Information Systems GIS , Geomorphologic Problems, Hatay

References

• Alagöz, C. (1944). Coğrafya gözüyle Hatay. Ankara Üniversitesi. DTCF. Dergisi, 2 (2).
• Anonim. (1983). Yurt ansiklopedisi (Cilt: 61, Sayfa: 55), İstanbul: Anadolu Yayıncılık.
• Anonim. (2003). Tarım ve köy işleri bakanlığı kayıtları. Antakya.
• Ateş, Ş., Keçer, M., Osmançelebioğlu, R. ve Kahraman, S. (2004). Antakya (Hatay) İl Merkezi ve Çevresinin Yerbilim Verileri. Ankara: MTA. Enst. Jeoloji Etütleri Dairesi Derleme Raporu No: 10717.
• Aureli, A. (2002). What’s ahead in UNESCO’s international hydrological programme (IHP VI 2002–2007). Hydrogeology Journal, 10: 349–350.
• Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Afet işleri Genel Müdürlüğü. (2005). Deprem Verileri. Ankara.
• Bayülke, N. ve Demirtaş, R. (1997). 22 Ocak 1997 Antakya depremi raporu. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara: Deprem Araştırma Dairesi Başkanlığı Yayınları.
• Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü. (2005). Deprem verileri, İstanbul.
• Chengtai, D. (1999). Urban geomorphology. China: Southwest China Normal University Press.
• Chilton, J. (ed.). (1999). Groundwater in the urban environment: problems. Process and Management, A. A. Balkema.
• Cuinet. (1891). La Turquie d’Asie, Paris.
• Custodio, E. (1997). Groundwater quantity and quality changes related to land and water management around urban areas: Blessings and misfortunes. In Chilton et al. (eds.) Proceedings of the 27th IAH Congress on Groundwater in the urban environment: Problems, processes and management. Balkema, Rotterdam.
• Cürebal, İ., Efe, R., Soykan, A. ve Sönmez, S. (2008). Balıkesir kent merkezi yerleşim alanı ile jeomorfolojik birimler arasındaki ilişkinin CBS ve UA yöntemleriyle belirlenmesi. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitapçığı (20–23 Ekim 2008), Çanakkale.
• Çalışkan, V. (2002). Amik Ovası’nın beşerî ve iktisadî coğrafyası. Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çavuş, C. Z. (2007). Çanakkale’de kentsel gelişimin uzaktan algılama ve gps ölçümleri ile izlenmesi. İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 15,44–58.
• DSİ. (2007). Asi Nehri akım verileri. Ankara: Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü.
• Ekinci, D. (2004). Gülüç çayı havzasının uygulamalı jeomorfolojisi. Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erginal, A. E. ve Erginal, G. (2003). Çanakkale şehrinde yer seçiminin jeomorfolojik açıdan değerlendirilmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 9, 94– 116.
• Erol, O. (1979). Türkiye’de neojen ve kuvaterner aşınım dönemleri ve bu dönemlerin aşınım yüzeyleri ile yaşıt (korelan) tortullara göre belirlenmesi. Jeomorfoloji Dergisi, 8, 1–40.
• Foster, S. (1996). Groundwater quality concerns in rapidly-developing cities. In: J.H. Guswa (ed.), Hydrology and hydrogeology of urban and urbanizing areas, American Institute of Hydrology, St. Paul.
• Foster, S., Morris, B., Lawrance, A. ve Chilton, J. (1999). Groundwater impacts and issues in developing cities: an introductory review. In Chilton, J. (eds.) Proceedings of the 27th IAH Congress on Groundwater in the urban environment: Selected cities profiles, Balkema, Rotterdam.
• Gülen, L., Barka, A. A. ve Toksöz, M. N. (1987). Kıtaların çarpışması ve ilgili kompleks deformasyon: Maraş üçlü eklemi ve çevre yapıları, Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi, Yerbilimleri Dergisi, 14, 319–336.
• Hatay Valiliği. (2001). Hatay ilinde 8–9 mayıs 2001 tarihinde meydana gelen taşkın zararlarını değerlendirme raporu, Antakya.
• Kasapoğlu, E. (1978). Çevre sorunları ve yerbilimleri. Yeryuvarı ve İnsan, 7–8.
• Kaya, S. ve Kıyılı, R. (2009). Antakya’da ortaçağ’da meydana gelen doğal afet ve salgın hastalıklara bir bakış. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (12), 403–419.
• Keleş, R. (1985–1986). Kent ve bölge planlamasında jeomorfoloji. Jeomorfoloji Dergisi, 14.
• Korkmaz, H. (2006). Antakya’da zemin özellikleri ve deprem etkisi arasındaki ilişki. A.Ü. TCAUM Coğrafi Bilimler Dergisi, 4 (2), 47–65.
• Korkmaz, H. ve Fakı, G. (2009). Kuseyr Platosu’nun iklim özellikleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (12), 324–351.
• Kurter, A. (1985). Uygulamalı jeomorfoloji. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Ders Notları, İ. Ü. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü: İstanbul.
• Lerner, D. N. (1997). Too much or too little: recharge in urban areas. In Chilton et al. (eds.) Proceedings of the 27th IAH Congress on Groundwater in the urban environment: Problems, processes and management, Balkema, Rotterdam.
• Morris, B. L., Lawrance, A. R. ve Foster, S. D. (1997). Sustainable groundwater management for fast-growing cities: mission achievable or mission impossible? In Chilton, J. et al. (eds.) Proceedings of the 27th IAH Congress on Groundwater in the urban environment: Problems, processes and management, Balkema, Rotterdam.
• MTA. (2002). Hatay ili jeoloji haritası. Ankara: MTA Genel Müdürlüğü.
• Över, S., Kavak, K. S., Belliers, O. ve Özden, S. (2004a). Is the Amik Basin (SE Turkey) a triple-junction area? Analyses of SPOT XS imagery and seismicity. INT. J. REMOTE SENSING, 25 (00), 1–17.
• Över, S., Özden, S. ve Ünlügenç, U. C. (2001). Hatay bölgesinde etkin gerilme durumları. Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Bülteni, Yerbilimleri, 23, 1–14.
• Över, S., Özden, S. ve Ünlügenç, U. C. (2004b). Late Cenozoic stress distribution along the Misis Range in the Anatolian, Arabian, and African plate intersection region, SE Turkey. Tectonics, 23, TC3008, doi:10.1029/2002TC001455.
• Över, S., Özden, S., Ünlügenç, U. C. ve Yılmaz, H. (2004c), A synthesis: Late Cenozoic stress field distribution at northeastern corner of the Eastern Mediterranean, SE Turkey. Geodynamics, C. R. Geoscience, 336, 93–103.
• Özmen, B. (1999). Türkiye ve çevresinin tarihsel deprem katalogunun bölgesel düzenlenmesi, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Deprem Araştırma Dairesi, Deprem Araştırma Bülteni, 82, 5–83.
• Özşahin, E. ve Değerliyurt, M. (2010). Antakya-Serinyol (Hatay) Güzergâhındaki Alt Geçit Projesinin Uygulamalı Jeomorfolojik Açıdan Değerlendirilmesi. I. Ulusal Karayolları ve Trafik Güvenliği Sempozyumu (6–8 Mayıs 2010), Ankara.
• Öztemir, F., Necioğlu, A. ve Bağcı, G. (2000). Antakya ve çevresinin depremselliği ve odak mekanizması çözümleri. tmmob jeofizik mühendisleri odası. Jeofizik, 14 (1–2), 87–102.
• Selçuk, H. (1985). Kızıldağ-Keldağ-Hatay dolayının jeolojisi ve jeodinamik evrimi. Ankara: MTA. Enst., Jeoloji Etütleri Dairesi Derleme Raporu No: 7787.
• Togan, A. Z. V. (1982). Oğuz Destanı, Resideddin Oguznâmesi, tercüme ve tahlili. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Tonbul, S. ve Sunkar, M. (2008). Batman şehrinde yer seçiminin jeomorfolojik özellikler ve doğal risk açısından değerlendirilmesi. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitapçığı (20–23 Ekim 2008), Çanakkale.
• Turoğlu, H. (1993). Mühendislik jeomorfolojisinin tanıtılması ve metodolojisi. Türk Coğrafya Dergisi, 28, 345–349.
• Turoğlu, H. (1996–1997). Mühendislik jeomorfolojisi. Marmara Coğrafya Dergisi, 1, 257–266.
• Ünlüer, E. (2007). Antakya kenti örneğinde tarihi ve mimari dokuya uygun kentsel peyzaj tasarımı geliştirme üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• St. Pierre (Aziz Petrus) Kilisesi ve çevresindeki yıkım ile ilgili kamuoyuna duyuru.(n.d.). Son Erişim Tarihi 14.12.2009, http://www.mku.edu.tr/ menudetay.php?no=23
• Pierre (Aziz Petrus) Kilisesi ve çevresindeki yıkım ile ilgili kamuoyuna duyuru.(n.d.). onuncukoygazetesi.net/haber/haberdetay.asp?ID=655. http://www.
• Antakya dayanışma bekliyor.(n.d.). Son Erişim Tarihi 14.12.2009, http://site.mynet.com/harbiyegnrefetbele/haluk/id6.htm
• Hatay’daki sel felaketi.(n.d.). Son Erişim Tarihi 14.12.2009, http://www.ainfos.ca/01/may/ainfos00310.html
• Yılmazer, İ., Kaya, Ş. ve Duman, T. Y. (1996). Yeraltı yapıları projelerinde mühendislik jeolojisi çalışmaları, 49. Türkiye Jeoloji Kurultayı 1996 Bildiri Özleri Kitabı, 17.