KÜLTÜRÜN MERKEZİ İSTANBUL’DAN EKONOMİKSOSYAL ÇATIŞMANIN MERKEZİ İSTANBUL’A -KÜLTÜREL BİR BAŞKENTTEN GECEKONDU ŞEHRİNE GEÇİŞ

Year 2008, Volume: 11 Issue: 19, 138 - 159, 01.06.2008

Salim Çonoğlu

Abstract

Araştırmanın Temelleri: İstanbul’un kültürel bir başkentten, gecekondu şehrine dönüşümünün edebi eserlere yansıması. Araştırmanın Amacı: Ele alınan örneklerde dile getirilen İstanbul’a dair kültürel algı ve sosyo-ekonomik algının mukayese edilerek, İstanbul’un kültürel bir başkentten bir gecekondu şehrine dönüşmesinin temellerine işaret edilmesi. Veri Kaynakları: Samiha Ayverdi’nin İbrahim Efendi Konağı adlı hatıra kitabı ve Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Huzur romanıyla, Orhan Kemal’in Gurbet Kuşları ve Latife Tekin’in Berci Kristin Çöp Masalları romanları Ana Tartışma: Değişen sosyal ve siyasal şartlar, buna bağlı olarak insan zihniyetinde de bazı değişimlerin yaşanmasını zaruri kılmaktadır. Yeni ihtiyaçlar, artan nüfus ve gittikçe zorlaşan hayat şartları, İstanbul’un kültürel dokusunu zedelemiştir. Bunun sonucu olarak da “saltanat makamı”ndan, “ekmek kapısı”na dönmüştür İstanbul. Özellikle 1950’li yıllardan sonra Anadolu’dan yoğun bir göçe maruz kalan “şehir”, gecekondulaşma ile birlikte dış görünümünün değişmesi sonucu kültürel kimliğinden uzaklaşmış ve yeni bir “kent” görünümüne bürünmüştür. Kültürel anlamda kimliğin değişmesi edebi eserlerde de yansımasını bulmuştur. Sonuçlar: Artan nüfusuyla birlikte kültürel dokusu zedelenen İstanbul, “saltanat makamı”ndan, “ekmek kapısı”na dönüşmüştür. Özellikle 1950’li yıllardan sonra Anadolu’dan yoğun bir göçe maruz kalan “şehir”, gecekondulaşma ile birlikte dış görünümünün değişmesi sonucu kültürel kimliğinden uzaklaşmış ve yeni bir “kent” görünümüne bürünmüştür. Bunun sonucu olarak, kültürel algı yerini ekonomik ve sosyal çatışmalara bırakmıştır. Yüz yıllık bir süreç içerisinde meydana gelen bu değişim, ele alınan dört eserde de yansımalarını göstermektedir

Keywords

İbrahim Efendi Konağı, Huzur, Gurbet Kuşları, Berci Kristin Çöp Masalları, mekân, kültürel algı, gecekondu, ekonomik ve sosyal çatışma

Transition from cultural center İstanbul to economic and social conflict center İstanbul -Transition from cultural capital to slum city-

Abstract

Bases of Research: This comparison makes a signe to taransformation bases of taransion from cultural capital to slum city. Purpose of the Research: The author compares cultural perception centered on İstanbul stated by the examples of Samiha Ayverdi’s Ibrahim Efendi Konağı and Ahmet Hamdi Tanpınar’s Huzur with economic and socio-economic perception in the novels of Orhan Kemal’s Gurbet Kuşları and Latife Tekin’s Çöp Masalları. This comparison makes a signe to taransformation bases of taransion from cultural capital to slum city. Resources of Data: Samiha Ayverdi’s Ibrahim Efendi Konağı and Ahmet Hamdi Tanpınar’s Huzur and Orhan Kemal’s Gurbet Kuşları and Latife Tekin’s Çöp Masalları Main Discussion: Changing social and political conditions make human mentality to experiance some variations necassary. New needs, population increase and getting more and more difficult living conditions damage the cultural structure of İstanbul. Because of this, it has turned from sultanate mod to labor gate. Together with slum process, getting some dense migration from Anatolia especially after 1950’s , Istanbul has loosed its outer outlook, causing to became alienated to its cultural identity and to have a new city outlook. Conclusions: Together with slum process, getting some dense migration from Anatolia especially after 1950’s , Istanbul has loosed its outer outlook, causing to became alienated to its cultural identity and to have a new city outlook.

Keywords

İbrahim Efendi Konağı, Huzur, Gurbet Kuşları, Berci Kristin Çöp Masalları, space, cultural perception, slum, economic and social conflict

References

• Alan, S.(2005). Samiha Ayverdi’nin Eserlerinde Üç Temel Mekân: Konak, Köşk ve Yalı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Alptekin, T.(1999). Bir kültür bir insan. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ataman, Sadi Y.(2006). Türk İstanbul. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültürel ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı.
• Ayverdi, S.(2007). İbrahim Efendi konağı. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Banarlı, Nihat S.(2001). Resimli Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınevi.
• Bayraktar, E.(2006). Gecekondu ve kentsel yenileme. İstanbul: Ekonomik Araştırmalar Merkezi.
• Bayramoğlu, Z.(2007). Huzursuz Huzur ve tekinsiz saatler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bilgegil, Z.(1997). M. Kaya Bilgegil’in makaleleri. 2. b., Ankara: Akçağ Yayınları.
• Bir Gül Bu Karanlıklarda, Tanpınar Üzerine Yazılar,(2002), (Haz: Abdullah Uçman-Handan İnci), İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Cansever, T.(2006). İslam’da şehir ve mimari. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Çavdar, T.(2007). Türkiye’nin yüzyılına romanın tanıklığı. İstanbul: Yazılama Yayınevi.
• Ekinci, O.(1995). Dünden bugüne İstanbul dosyaları, gecekondulaşmadan kaçak kentleşmeye, şehremanetinden büyükşehir belediyelerine. İstanbul: Anahtar Yayınları.
• Elçi, Handan İ.(2003). Roman ve mekân Türk romanında ev. İstanbul: Arma Yayınları.
• Esen, N.(2006). Modern Türk edebiyatı üzerine okumalar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Göktaş, M. A.(1974). Türkiye’de konut sorunları ve sosyal konut politikası. İzmir.
• Gürbilek, N.(2001). Kötü çocuk Türk. İstanbul: Metis Yayınları.
• Gürbilek, N.(1992). Vitrinde yaşamak 1980’lerin kültürel iklimi. İstanbul: Metis Yayınları.
• Hilav, S.(1993), Edebiyat yazıları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kanoly, K.(1994). İstanbul, şehir tarihi ve mimarisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kaplan, M.(1994). Türk Edebiyatı üzerinde araştırmalar 2. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kemal, O.(2007). Gurbet Kuşları. İstanbul: Everest Yayınları.
• Kırzıoğlu, Banıçiçek (1990). Samiha Ayverdi’nin Hayatı-Eserleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Mert, T.(2006). İbrahim Efendi Konağı’nın Efendisi İbrahim Ata Efendi (1828– 02.08.1910). İstanbul: Kubbealtı Akademi Mecmuası, (35), 19.
• Naci, F.(1990). 100 soruda Türkiye’de roman ve toplumsal değişme. 2. b., İstanbul: Gerçek Yayınları.
• Narlı, M.(2002). Orhan Kemal’in romanları üzerine bir inceleme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Okay, O.(2002). Bir başka İstanbul. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Tanpınar, Ahmet H.(1975). Beş şehir. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, Ahmet H.(1996). Yaşadığım gibi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, Ahmet H.(2004), Huzur. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tekin, L.(1995). Berci kristin çöp masalları. İstanbul: Metis Yayınları.
• Timur, T.(1991). Osmanlı-Türk romanında tarih, toplum ve kimlik. İstanbul: Afa Yayınları.
• Turgut, Canan Ö.(2003). Latife Tekin’in Yapıtlarında Büyülü Gerçeklik, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yetiş, K.(1993). Samiha Ayverdi, hayatı ve eserleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.