The Relationship between Nepotism, Psychological Capital and Emotional Burnout in Public Employees: The Case of Bayburt

Year 2025, Volume: 20 Issue: 46, 607 - 635, 30.06.2025

Fetullah Battal , Esra Eraslan

https://doi.org/10.35675/befdergi.1604562

Abstract

The primary purpose of this study is to reveal the relationship between nepotism and emotional burnout. At the same time, the mediating role of psychological capital in the relationship between nepotism and emotional burnout was examined. In the theoretical part of the study, the concepts of nepotism, emotional burnout and psychological capital are discussed. Previous empirical studies on nepotism, emotional burnout and psychological capital were examined in the literature and the research model was created and hypotheses were developed accordingly. In order to test the hypotheses, 455 data were collected from administrators and teachers working in Bayburt provincial/district national education directorate with the questionnaire technique and necessary analyzes were made through SPSS and AMOS programs. As a result of the analysis, the relationship between nepotism and emotional burnout was found to be positive and significant, the relationship between nepotism and psychological capital was found to be negative and insignificant, and the relationship between psychological capital and emotional burnout was found to be negative and significant. In addition, psychological capital has a partial mediating effect on the relationship between nepotism and emotional burnout.

Keywords

Emotional burnout , favoritism , nepotism , psychological capital , burnout

Kamu Çalışanlarında Nepotizm, Psikolojik Sermaye ve Duygusal Tükenmişlik İlişkisi: Bayburt Örneği

Abstract

Bu çalışmanın ilk amacı, nepotizm ve duygusal tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktadır. Ayrıca çalışmada psikolojik sermayenin aracılık etkisinin olup olmadığına bakılmıştır. Çalışmanın teorik kısmında, nepotizm, duygusal tükenmişlik ve psikolojik sermaye kavramları ele alınmıştır. Literatürde nepotizm, duygusal tükenmişlik ve psikolojik sermaye ile ilgili daha önce yapılan ampirik çalışmalar incelenmiş ve bu doğrultuda araştırma modeli oluşturularak hipotezler geliştirilmiştir. Hipotezleri test edebilmek amacıyla anket tekniği ile Bayburt il/ ilçe milli eğitim müdürlüğünde görev yapan yöneticilerden ve öğretmenlerden 455 adet veri toplanmış olup SPSS ve AMOS programları aracılığıyla gerekli analizler yapılmıştır. Yapılan analizlerin sonucunda nepotizm ile duygusal tükenmişlik ilişkisi pozitif yönlü ve anlamlı, nepotizm ile psikolojik sermaye arasındaki ilişki negatif yönlü ve anlamsız, psikolojik sermaye ile duygusal tükenmişlik arasındaki ilişki ise negatif yönlü ve anlamlı bulunmuştur. Ayrıca psikolojik sermayenin, nepotizm ile duygusal tükenmişlik ilişkinde kısmi aracılık etkisinin bulunduğu anlaşılmıştır.

Keywords

Duygusal tükenmişlik , kayırmacılık , nepotizm , psikolojik sermaye , tükenmişlik.

References

• Abdalla, H. F., Maghrabi, A. S., & Raggad, B. G. (1998). Assessing the perceptions of human resource managers toward nepotism: A cross‐cultural study. International Journal of Manpower, 19(8), 554-570. https://doi.org/10.1108/01437729810242235
• Akkoyun, B., & Ayça, B. (2022). Nepotizm ve bilgi paylaşımının çalışanların meslek aşkına etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 14(3), 2614-2634. https://doi.org/-10.20491/-isarder.2022.1523
• Aktan, C. Can (Ed.). (2002). “Dünyada ve Türkiye’de İnsani Yoksulluk”, Yoksullukla Mücadele Stratejileri. Ankara Hak-İş Konfederasyonu Yayını.
• Albayrak, A. S. (2005). Çoklu doğrusal bağlantı halinde en küçük kareler tekniğinin alternatifi yanlı tahmin teknikleri ve bir uygulama. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 1(1), 105-126.
• Altan, S., & Özpehlivan, M. (2019). Duygusal emek ve tükenmişlik ilişkisi. International Journal of Management and Administration, 3(5), 80-100. https://doi.org/-10.29064/-ijma.518590
• Ardıç, K., & Polatcı, S. (2008). Tükenmişlik sendromu akademisyenler üzerinde bir uygulama (GOÜ Örneği). Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 69-96.
• Arıbaş, A. N., & Esmer, Y. (2022). Pozitif psikolojik sermayenin tükenmişlik üzerindeki etkisinde duygusal zekânın aracılık rolü: Çalışanlar üzerinde bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(33), 204-220. https://doi.org/-10.21076/-vizyoner.953408
• Arıç, O. S. (2022). Pozitif psikolojik sermaye ve tükenmişlik arasındaki ilişki: İşe adanmanın aracılık etkisi (Tez No. 737816). [Yüksek lisans tezi, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Asunakutlu, T., & Avcı, U. (2010). Aile işletmelerinde nepotizm algısı ve iş tatmini ilişkisi üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 93-109.
• Avcı, A. (2017). Şirketlerde nepotizm uygulamasının çalışanların iş tatmini ve tükenmişlik düzeylerine etkisi (Tez No. 461390) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi,İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Avey, J. B., Wernsing, T. S., & Luthans, F. (2008). Can positive employees help positive organizational change? Impact of psychological capital, and emotions on relevant attitudes and behaviors. The Journal of Applied Behavioral Science, 44(1), 48–70. https://doi.org/-10.1177/0021886307311470
• Ay, F. A, & Oktay, S. (2020). Etik çöküşe yol açan nepotizm ve uygulamalarının örgütsel güvene etkisi: Bir üniversite hastanesinde hekimler ve hemşireler üzerine araştırma. İş Ahlakı Dergisi, 13(1), 135-168. https://doi.org/10.12711/tjbe.2020.13.1.0161
• Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182. https://doi.org/10.1037/0022-3514.51.6.1173
• Basım, H. N., & Şeşen, H. (2005). Çalışma yaşamında tükenmişlik: Sosyal hizmet uzmanları ile hemşireler üzerine karşılaştırmalı bir çalışma. Toplum ve Sosyal Hizmet, 16(2), 57-70.
• Baş, F. F. (2019). Nepotizmin çalışan davranışları üzerinde etkileri. (Tez No. 591237). [Yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi-Bursa]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Battal, F. (2019). Bazı öncül ve sonuçları açısından kurumsal sosyal sorumluluk (Tez No. 596087) [Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi-Erzurum]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Bitmiş, G. M. & Ergeneli, A. (2015). How psychological capital influences burnout: The mediating role of job ınsecurity. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 207, 363-368. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.10.106
• Bolat, T., Bolat, O. İ., Seymen, O., & Katı, Y. (2017). Otellerde nepotizm (akraba kayırmacılığı) ve işten ayrılma niyeti ilişkisi: Kariyer düzleşmesinin aracılık etkisi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(3), 157-180.
• Büte, M. (2011). Nepotizmin iş stresi iş tatmini olumsuz söz söyleme ve işten ayrılma niyeti üzerine etkileri: Aile işletmeleri üzerinde bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(1), 177-194.
• Çengel, S. (2024). Nepotizmin Örgütsel Bağlilik Üzerine Etkisinde Örgütsel Adalet Algısının Rolü (Tez No. 877132). [Yüksek lisans tezi, Van Yüzüncü Yil Üniversitesi-Van]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Çetin, F., Şeşen, H., & Basım, H. N. (2013). Örgütsel psikolojik sermayenin tükenmişlik sürecine etkileri: Kamu sektöründe bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(3), 95-108.
• Doğan, M. B. A., & Yaman, Z. (2022). Kayırmacılığın örgütsel bağlılık ve tükenmişliğe etkisi. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 11(1), 2-34.
• Erdoğan, P. (2021). Pozitif psikolojik sermayenin örgütsel sinizme etkisinde tükenmişliğin aracı rolü: Sağlık sektöründe bir çalışma. OPUS International Journal of Society Researches, 17(37), 4230-4252. https://doi.org/10.26466/opus.849324
• Ergin, C. (1993). “Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması”. Ankara VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Düzenleme Kurulu ve Türk Psikologlar Derneği Yayını
• Ergin, D. Y. (1995). 1. Ölçeklerde geçerlik ve güvenirlik. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(7), 125-148.
• Erkuş, A., & Afacan Fındıklı, M. (2013). Psikolojik sermayenin iş tatmini, iş performansı ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisine yönelik bir araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 42(2), 302-318.
• Ertaş, B., & Kale, A. (2023). Otel çalışanlarının psikolojik güçlendirme algılarının örgütsel bağlılık düzeylerine ve işten ayrılma niyetlerine etkisi: Şehir otelleri üzerine bir araştırma. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel. 6(3), 1348-1364. https://doi.org/-10.33083/joghat.2023.340
• Firestone, J., & Cole, A.L. (2015), “Exploring positive psychological in nonprofit human service organizations”. Human Service Organizations: Management, Leadership & Governance, 40 (2), 118-130. https://doi.org/10.1080/23303131.2015.1120249
• Freudenberger, H. J. (1974). “Staff burn-out”. Journal of Social Issues, 30(1), 159-165. http://dx.doi.org/10.1111/j.1540-4560.1974.tb00706.x
• Freudenberger, H. J. (1975). Alternatif kurumlarda personel tükenmişliği sendromu. Psikoterapi: Teori, Araştırma ve Uygulama, 12(1), 73-82. https://doi.org/-10.1037/h0086411
• Fritz, M. S., & MacKinnon, D. P. (2007). Required sample size to detect the mediated effect. Psychological Science, 18, 233-239. https://doi.org/10.1111/j.1467-9280.2007.01882.x
• Gardner, D. G., & Pierce, J. L. (1998). Self-Esteem and self-efficacy within the organizational context: An empirical examination. Group & Organization Management, 23(1), 48-70. https://doi.org/10.1177/1059601198231004
• Gholıtabar, S., Costa, C., & Tourıan, F. (2020). Determinants of burnout and turnover ıntention in travel agencies (Iran): The ınvestigation of family work conflict, nepotism and customer aggression on employees performance. Journal of Tourism & Development, 34, 139-148.
• Gülşan, M. N. (2023). Psikolojik sermaye, öğrenme çevikliği ve çalışan performansı arasındaki ilişkilerin incelenmesine yönelik bir araştırma (Tez No. 795225) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Hasdemir, F. N., & Aydoğdu, E. (2023). Adams’ın eşitlik kuramı bağlamında yönetici ve öğretmenlerin kullandıkları stratejiler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 21(3), 1857-1882. https://doi.org/10.37217/tebd.1309940
• Hayes, A. F. (2009). Beyond Baron and Kenny: Statistical mediation analysis in the new millennium. Communication Monographs, 76(4), 408–420. https://doi.org/10.1080/-03637750903310360
• Hayes, A. F. (2018). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach (2. Baskı). New York: The Guilford Press.
• Helvacı, İ., & Turhan, M. (2013). Tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi: Silifke’de görev yapan sağlık çalışanları üzerinde bir araştırma. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 1(4), 58-68. https://etikarastirma.com/tr/icerik/bilgi-merkezi/10
• Ignatowski, G., Sulkowski, L., & Stopczynski, B. (2021). Risk of increased acceptance for organizational nepotism and cronyism during the COVID-19 pandemic. Risks, 9(4), 59. https://doi.org/10.3390/risks9040059
• Isaed, L. M. (2016). The effect of nepotism/ favoritism on flight attendant’s emotional exhaustion and job performance: The moderating role of psychological capital. Master of Science in Tourism Management.
• İyiişleroğlu, S. C. (2006). Aile şirketleri: Adana ve çevresinde faaliyet gösteren aile şirketlerinde nepotizm uygulamasının tespitine yönelik bir araştırma (Tez No. 189229) [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Kahveci, G., Gülay, S. S., & Bahadır, E. (2019). Ortaöğretim öğretmenlerin kayırmacılık algıları ile psikolojik sermaye düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (50), 167-197. https://doi.org/10.21764/-maeuefd.429854
• Kayahan, C. (2008). İşletmelerde bir avantaj unsuru olarak kur korelasyonlarının kullanımı. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 15(1), 75-84. https://dergipark.org.tr/en/pub/-yonveek/issue/-13688/165660
• Keleş, H. N., Özkan, T. K., & Bezirci, M. (2011). A study on the effects of nepotism, favoritism and cronyism on organizational trust in the auditing process in family businesses in Turkey. International Business & Economics Research Journal (IBER), 10(9), 9-16. https://doi.org/10.19030/iber.v10i9.5622
• Kılıç, S. (2016). Cronbach'ın alfa güvenirlik katsayısı. Journal of Mood Disorders, 6(1), 47-48. https://doi.org/10.5455/jmood.20160307122823
• Luthans, F., Avey, J. B., Avolio, B. J., Norman, S. M., Combs, G.M. (2006). Psychological capital development: Toward a micro intervention. Journal of Organizational Behavior, 27(3), 387-393. https://doi.org/10.1002/job.373
• Luthans, F., Avolio, B. J., Avey, J. B. & Norman, S. M. (2007). Positive psychological capital: Measurement and relationship with performance and satisfaction. Personnel Psychology, 60(3), 541-572. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.2007.00083.x
• Luthans, F., Youssef, C. M. & Avolio, B.J. (2007). Psychological Capital: Developing the Human Competitive Edge. Oxford University Press. 1-239 https://doi.org/10.1093/-acprof:oso/9780195187526.001.0001
• Maslach, C., & Goldberg, J. (1998). Prevention of burnout: New perspectives. Applied and Preventive Psychology, 7(1), 63-74. https://doi.org/10.1016/S0962-1849(98)80022- X.
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The Measurement of Experienced Burnout. Journal of Organizational Behavior, 2(2), 99-113. https://doi.org/10.1002/job.4030020205
• Maslach, C., Schaufeli, W. B., & Leiter, M. P. (2001). “Job burnout”. Annual Review of Psychology, 52(1), 397-422. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.52.1.397
• Maslach, C., & Zimbardo, P.G. (2003). Burnout-The Cost of Caring, Prentice- Hall İnc. Englewood Cliffs, New Jersey.
• Ören, N., & Türkoğlu, H. (2006). Öğretmen adaylarında tükenmişlik. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (16). Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/-musbed/issue/23524/250644
• Özsemerci, K. (2003). Türk kamu yönetiminde yolsuzluklar, nedenleri, zararları ve çözüm önerileri. Sayıştay Yayınları.
• Peng, J., Jiang, X., Zhang, J., Xiao, R., Song, Y., Feng, X., Zhang, Y., & Miao, D. (2013). The ımpact of psychological capital on job burnout of chinese nurses: The mediator role of organizational commitment. Plos One, 8(12). https://doi.org/10.3390/risks9040059
• Preacher, K. J. & Hayes, A. F. (2004). SPSS and SAS procedures for estimating indirect effects in simple mediation models. Behavior Research Methods, Instruments, and Computers, 36(4), 717–731. https://doi.org/10.3758/BF03206553
• Rehman, S. U., Qingren, C., Latif, Y., & Iqbal, P. (2017). Impact of psychological capital on occupational burnout and performance of faculty members. International Journal of Educational Management, 31(4), 455-469. https://doi.org/10.1108/ijem-01-2016-0011.
• Scheier, M. F., & Carver, C. S. (1992). Effects of optimism on psychological and physical well-being: Theoretical overview and empirical update. Cognitive Therapy and Research, 16(2), 201-228. https://doi.org/10.1007/BF01173489
• Snyder, C. R. (2002). Hope theory: Rainbows in the mind. Psychological Inquiry, 13(4), 249-275. https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1304_01
• Sürgevil, O., Tolay, E., & Topoyan, M. (2013). Yapısal güçlendirme ve psikolojik güçlendirme ölçeklerinin geçerlilik ve güvenilirlik analizleri. Journal of Yaşar University, 8(31), 5371-5391. https://doi.org/10.19168/jyu.47361
• Uysal, İ., & Kılıç, A. (2022). Normal dağılım ikilemi. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 12 (1), 220-248. https://doi.org/10.18039/ajesi.962653
• Yaşar, M. (2014). İstatistiğe yönelik tutum ölçeği: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(36), 59-75.
• Yavuz, H., & Güçer, E. (2021). Nepotizm-örgütsel adalet algısı ilişkisinde rekreatif aktivite tercihlerinin rolü. Rekreasyon ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 8(3), 355-372. https://doi.org/ 10.31771/jrtr.2021.106
• Yıldız, D., & Uzunsakal, E. (2018). Alan araştırmalarında güvenilirlik testlerinin karşılaştırılması ve tarımsal veriler üzerine bir uygulama. Uygulamalı Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 14-28.
• Yıldız, H. (2009). Hemşirelerin tükenmişlik düzeylerinin ve problem çözme becerilerinin incelenmesi (Tez No. 228356). [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Yıldızhan, E., Ören, N., Erdoğan, A., & Bal, F. (2018). The burden of care and burnout in ındividuals caring for patients with alzheimer’s disease. Community Mental Health Journal. https://doi.org/10.1007/s10597-018-0276-2.
• Yuvalı, E. (2018). Hak temelli sosyal yardım ve klientalizm. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2018(135), 383-404.
• Yücenur, G. N., Demirel, N. Ç., Ceylan, C., & Demirel, T. (2011). Hizmet değerinin müşterilerin davranışsal niyetleri üzerindeki etkisinin yapısal eşitlik modeli ile ölçülmesi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 12(1), 156-168. https://doi.org/10.31671/-dogus.2019.158
• Zunz, S. J. (1998). Resiliency and burnout: Protective factors for human service managers. Administration in Social Work, 22(3), 39-54. https://doi.org/10.1300/J147v22n03_03