Farklı Sosyoekonomik Çevrelerdeki Okulların Sahip Oldukları Kaynaklar

Year 2025, Volume: 20 Issue: 47, 1013 - 1037

Emine Önder , Ayşe Şimşek , Hatice Şan , Rukiye Kübra Artunç Kara

https://doi.org/10.35675/befdergi.1604607

Abstract

Araştırmada, farklı sosyoekonomik çevrelere sahip okulların mali, insan gücü, altyapı ve fiziki kaynaklarını incelemek amaçlanmıştır. Eşzamanlı karma modelin kullanıldığı araştırma, 40 ilkokul, 36 ortaokul üzerinde yürütülmüştür. Veriler soru formuyla toplanmıştır. Nicel veriler için betimsel analizler, nitel veriler için içerik analizi yapılmıştır. Araştırmada, mali ve insan kaynağı açısından yüksek sosyoekonomik çevreye sahip okulların daha avantajlı olduğu anlaşılmıştır. Alt yapı ve fiziki kaynak özelliği açısından büyük bir farklılaşmanın olmadığı, ancak projeksiyon, fotokopi, yazıcı gibi donanım, bilgisayar odası, internet bağlantısı ve spor salonu eksikliği/uygunluğu yönünden yüksek sosyoekonomik çevre okullarının daha iyi durumda oldukları saptanmıştır. Okullarının insan kaynağı eksikliği, norm kadronun olmamasına, atamanın yapılmamasına, coğrafi konuma, öğretmenleri bu okullarda tutmanın zorluğuna bağlanmıştır. Mali kaynak eksikliği; merkezi bütçeden ayrılan kaynak yetersizliği, velilerin sosyoekonomik profili/ilgisizliğiyle; alt yapı ve fiziki kaynak eksikliği ise daha çok uygun olmama/işlevsizlik, yatırım eksikliği, planlama hatası, mevzuat değişikliğinin getirdiği zorunluluklarla açıklanmıştır.

Keywords

Alt yapı ve fiziki kaynak , düşük ve yüksek sosyoekonomik çevre , insan gücü , mali kaynak , okul kaynakları

Resources Possessed by Schools in Different Socioeconomic Environments

Abstract

In the current study, it was aimed to examine the financial, human, infrastructure and physical resources of schools having different socioeconomic environments. The study, in which the concurrent mixed model was used, was conducted on 40 primary schools and 36 middle schools. Data were collected with a questionnaire. It was conducted descriptive analyses for quantitative data and content analyses for qualitative data. In the study, it was revealed that schools in a high socioeconomic environment are more advantageous in terms of financial and human resources. It was determined that there is generally no major difference in terms of infrastructure and physical resources. The shortage of human resources was attributed to the absence of norm staff, the inability to make appointments despite having positions, or the difficulty of retaining appointed teachers in these schools. The reason for the shortage of financial resources is attributed to the inadequacy of funds allocated from the central budget, as well as the socio-economic profile and indifference of parents. The lack of infrastructure and physical resources is mainly explained by the improper construction of schools, lack of investment, planning errors, and the obligations brought by changes in regulations.

Keywords

Financial resources , human resources , infrastructure and physical resources , low and high socioeconomic environment , school resources

References

• Akbaba, A., & Turhan, M. (2016). İlköğretim okul binalarının fiziksel sorunlarına ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi (Van il örneği). Sosyal Bilimler Enstitüsü-Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12). https://ktu.edu.tr/dosyalar/sbedergisi_e9f19.pdf.
• Akın, U. (2009). Türkiye’de eğitim bütçesi. Milli Eğitim Dergisi, 39(184), 8-25. https://dergipark.org.tr/en/pub/milliegitim/issue/36201/407162.
• Altunay, E. (2017). Okul yöneticilerinin görüşleri doğrultusunda eğitim finansmanı politikaları: Sorunlar, nedenler ve çözümler. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 6(2), 689-714. https://doi.org/10.14686/buefad.304498.
• Arslan, H., Kuru, M., & Satıcı, A. (2006). Devlet ve özel ilköğretim okullarının etkililiğinin araştırılması. Eğitim ve Bilim, 31(142), 15-25. https://egitimvebilim.ted.org.tr/-index.php/EB/article/view/838/190.
• Ayaydın, Y., & Katılmış, A. (2018). Ortaokullardaki fiziki koşullara ilişkin veli görüş ve beklentilerinin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 8(4), 790-807. https://dergipark.org.tr/-tr/download/article-file/561493.
• Baker, B. D., & Green, P. C. (2012). Conceptions of equity and adequacy in school finance. In H. F. Ladd & E. B. Fiske (Eds.), Handbook of research in education finance and policy (1st ed., pp. 225–243). Routledge.
• Bakır-Arabacı, İ. (2011). Türkiye'de ve OECD ülkelerinde eğitim harcamalari. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35), 100-112. https://dergipark.org.tr/en/pub/-esosder/issue/6149/82568.
• Başaran, İ. E. (1998). Eğitim yönetimi. Yargıcı Matbaası.
• Berberoğlu, G., & Kalender, İ. (2005). Öğrenci başarısını yıllara, okul türlerine, bölgelere göre incelenmesi: ÖSS ve PISA analizi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 22(4), 21-35.
• Ceylan, E. (2009). PISA 2006 sonuçlarına göre Türkiye’de fen okuryazarlığında düşük ve yüksek performans gösteren okullar arasındaki farklar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 55-75. https://dergipark.org.tr/en/pub/yyuefd/issue/13712/166013.
• Clotfelter, C., Ladd, H. F., Vigdor, J., & Wheeler, J. (2007). High-poverty schools and the distribution of teachers and principals. North Carolina Law Review, 85, 1345–1380.
• Chiu, M. M., & Khoo, L. (2005). Effects of resources, inequality, and privilege bias on achievement: Country, school, and student level analyses. American Educational Research Journal, 42(4), 575–604.
• Darling-Hammond, L. (2015). The flat world and education: How America's commitment to equity will determine our future. Teachers College Press.
• Darling-Hammond, L. (2009). The flat world and education: How America’s commitment to equity will determine our future. Teachers College Press.
• Darling-Hammond, L. (2000). Teacher quality and student achievement. Education Policy Analysis Archives, 8, 1. https://doi.org/10.14507/epaa.v8n1.2000.
• Deveci, Ö., & Aykaç, N. (2018). Temel eğitimde yaşanan sorunları inceleyen çalışmaların değerlendirilmesi: Bir meta-sentez çalışması. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(1), 277-301. https://doi:10.14689/issn.2148-2624.1.7c1s.13m.
• Dumlu, N. N. (2018). MEB insan kaynakları planlamasındaki sorunlar nelerdir?. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2), 100-108. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/614718.
• Eğitim Reformu Girişimi. (2024). Eğitim izleme raporu 2024. Eğitim Reformu Girişimi Yayınları.
• Eğitim Reformu Girişimi. (2019). Eğitimin yönetişimi ve finansmanı. Eğitim Reformu Girişimi Yayınları.
• Eğitim Reformu Girişimi. (2017). Liselere geçişte yeni sistem ve nitelikli ortaöğretim için yol haritası. Eğitim Reformu Girişimi Yayınları.
• Eğitim Reformu Girişimi. (2009). Türkiye’de eğitime erişimin belirleyicileri. Eğitim Reformu Girişimi Yayınları.
• Gonski, D., Boston, K., Greiner, K. L., Scales, B., & Tannock, P. (2011). Review of funding for schooling: Final report. Australian Government, Department of Education, Employment and Workplace Relations.
• Göksoy, S. (2018). Eğitimde etkililiğinin artırılabilmesi için sistem modelinin okul ve öğrenme ortamına uyarlanabilirliği. Uluslararası Liderlik Eğitimi Dergisi, 3(3), 1-15. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijolt/issue/40659/489574.
• Göksoy, S. (2017). Okulların altyapı yeterliliği. Uluslararası Liderlik Eğitimi Dergisi, 1(1), 9-15. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijolt/issue/31367/342886.
• Haberman, J. (2006). The impact of differential expenditures on school performance. Educational Researcher, 18, 45–62.
• Hoşgörür, V., & Arslan, İ. (2014). Okul örgütünün finansal kaynaklarının yönetimi sorunu (Yatağan ilçesi örneği). Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 91-102. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/200330.
• Karip, E. (2007). İlköğretimde kalite: Avrupa Birliği kalite göstergeleri çerçevesinde kalitenin değerlendirilmesi. S. Özdemir, H. Bacanlı ve M. Sözer (Ed.). Türkiye’de okul öncesi eğitim ve ilköğretim sistemi temel sorunlar ve çözüm önerileri (1. Baskı, ss. 211-268) içinde. TED Yayınları.
• Kavak, Y., Ekinci, E., & Gökçe, F. (1997). İlköğretimde kaynak arayışları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 11(11), 309-320. https://dergipark.org.tr/en/pub/kuey/-issue/10384/127055.
• Kaya, Y. K. (1999). Eğitim yönetimi kuram ve Türkiye’deki uygulama, Bilim Yayıncılık.
• Kazak, E. (2021). Farklı sosyoekonomik çevrelerde bulunan okulların etkililiğine ilişkin öğretmenlerin görüşleri. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 139-161. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2021.21.60703-829153.
• Keleş, O., & Köybaşı Şemin, F. (2023). Okul yöneticilerinin görüşlerine göre ilkokulların finansman sorununun “eğitimde fırsat eşitliği ilkesi” bağlamında incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 21(2), 1061-1090. https://doi.org/10.37217/tebd.1201902.
• Kır, A., & Ulutaş, B. (2023). Kaynak arayan okul müdürü: Görüşler ve deneyimler. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (56), 775-793. https://doi.org/10.53444/-deubefd.1255201.
• Kıran, C. (2022). Ümraniye ilçesinde dezavantajlı bölgelerdeki ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin yaşadıkları eğitim sorunları (Tez No. 429635) [Yüksek lisans tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Kızıltaş, Y. (2021). Orantısız öğretmen hareketliliği: İki dilli öğrencilerin ağırlıkta olduğu kırsal bölgelerdeki okullarda yaşanan bir sorunun anatomisi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(2), 440-475. https://doi.org/10.33400/kuje.956378.
• Korkmaz, İ. (2005). İlköğretim okullarının karşılaştıkları finansman sorunları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 429-434. https://dergipark.org.tr/-en/pub/susbed/issue/61791/924088.
• Kurul-Tural, N. (2012). Eğitim finansmanı (2. Baskı). Siyasal Kitabevi
• MEB (2019). MEB 2020 yılı bütçe sunuşu. Milli Eğitim Bakanlığı. https://-sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_12/18094404_2020_BUTCE_SUNUYU_1 7.12.2019.pdf. adresinden 06 Eylül 2024 tarihinde alındı.
• MEB (2015). PISA 2012 araştırması ulusal nihai rapor. https://pisa.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_12/23172540_pisa2012-ulusal-nihai-raporu.pdf. adresinden 06 Eylül 2024 tarihinde alındı.
• MEB (1973). Milli Eğitim Temel Kanunu. https://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/-2017_11/08144011_KANUN.pdf. adresinden 06 Eylül 2024 tarihinde alındı.
• Mete, Y. A. (2009). Fırsat eşitliği temelinde öğretmen atama politikaları-nesnel çözümleme/öznel tanıklıklar (Tez No. 249035) [Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi-Kocaeli]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• OECD (2023). Education at a glance 2023: OECD indicators. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/e13bef63-en. adresinden 13 Eylül 2024 tarihinde alındı.
• OECD (2019). Education at a glance 2019: OECD indicators. Paris: OECD Publishing. https://www.oecd.org/en.html. adresinden 13 Eylül 2024 tarihinde alındı.
• OECD. (2012). Education at a glance 2012: OECD indicators, OECD Publishing. http://dx.doi.org/10.1787/eag2012-en. adresinden 13 Eylül 2024 tarihinde alındı.
• Ofsted, (2000). Improving city schools. Ofsted.
• Önder, E. (2012). İlköğretimde öğrenci başarısında okullar arası eşitsizliklerin analizi (Tez No. 317103) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Önder, E. (2016). Okulların eğitsel kaynakları ve TEOG puanları. Electronic Journal of Social Sciences, 15(58). https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/225318.
• Önder, E., & Güçlü, N. (2014). Analysis of inequalities among schools in primay education. International Journal of Academic Research, Part B; 6(6), 170-177. doi: 10.7813/2075-4124.2014/6-6/B.26.
• Özcan, K., Balyer, A., & Yıldız, A. (2018). Ekonomik olarak dezavantajlı bölgelerde görev yapan ortaokul müdürlerinin liderlik davranışları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 532-547. https://doi.org/10.17860/mersinefd.434775.
• Özdemir, S., & Kazancı-Tınmaz, A. (2024). Dezavantajlı bölgelerde yaşanan öğretmen sirkülasyonunun sebepleri, sonuçları ve çözüm önerilerine ilişkin öğretmen ve yönetici görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 22(2), 1212-1242. https://doi.org/-10.37217/tebd.1343987.
• Özer, M. (2023). Türkiye’de eğitim sisteminde son 20 yılda gerçekleştirilen dönüşümün son OECD raporuna dayalı bir değerlendirmesi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 13(2), 148-163. https://doi.org/10.5961/higheredusci.1315684.
• Özkan, M., Karakurt, N., & Yaşar, İ. (2022). Zengin okul çevresi, büyük öz kaynak: Okul aile birliği gelirlerinin okul çevresinin sosyoekonomik düzeyine göre incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (12), 17-32. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1789748.
• Petek, H., & Önder, E. (2015). Ortaokulların fırsat ve imkân eşitliği açısından değerlendirilmesi (Burdur il örneği). International Journal of Social Sciences and Education Research, 1(3), 908-920. http://dergipark.gov.tr/ijsser.
• Rivkin, S.G., Hanushek, E.A., & Kain, J.F. (2005). Teachers, schools, and academic achievement. Econometrica, 73(2), 417-458. https://doi.org/10.1111/j.1468-0262.2005.-00584.x.
• Sarıbal-Altuntaş, Y. (2005). İlköğretim okullarının finansman ihtiyaçlarını karşılama düzeyleri (Van ili örneği) (Tez No. 190296) [Yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi-Van]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Scafidi, B., Sjoquist, D. L., & Stinebrickner, T. R. (2007). Race, poverty, and teacher mobility. Economics of Education Review, 26(2), 145–159. https://doi.org/10.1016/-j.econedurev.2005.08.006.
• TED. (2008). Ortaöğretime geçiş sistemi sorunlar ve çözüm önerileri. Türk Eğitim Derneği.
• Toker Gökçe, A., & Uslu, Ö. F. (2018). İlkokullarda okul müdürlerinin mali kaynak gerektiren ihtiyaçları karşılama yolları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 315-334. https://doi.org/10.17679/inuefd.311995.
• Tosun, A., Ay, M. H., & Koçak, S. (2020). Yönetici gözüyle dezavantajlı okullar: sosyal adaletin sağlanması için çözüm önerileri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 8(3), 980-999. doi: 10.14689/issn.2148-2624.1.8c.3s.9m.
• Turhan, M. (2016). Öğretmen sirkülasyonu sorunsalının Q metodu ile incelenmesi (Van ili örneği). (Tez No. 449652) [Yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi-Van]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Vignoles, A., Levacic, R., Walker, J., Machin, S., & Reynolds, D. (2000). The relationship between resource allocation and pupil attainment: A review. London: DfEE.