Mythologıcal Elements In Bırth Tradıtıons In Antalya/ Gündoğmuş Regıon

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı, 206 - 221, 28.02.2023

Zeynep Arpa

Öz

ABSTRACT

Our study focuses on the birth customs and practices, which are the first step of the transition period, which we determined in the Gündoğmuş district of Antalya, and their relationship with the Turkish Mythological belief system. The compilation method was used in this study. Interviews were made with the source people who practiced the rituals in the villages and neighborhoods of the district to the east of the Central Taurus Mountains, and it was observed that some of the villagers practiced similar practices. In our research, observation, document analysis and interview techniques were used and written sources were consulted. What we have determined in our study is that the mythical act in the Turkish mythological belief system takes us to the original essence and allows us to look at the unknown within cause and effect, goes beyond creating subconscious dynamism and continues to convey it persistently. On this occasion, the need for knowledge of origin and some practices applied to revive this moment are analyzed. In the birth phase, which is the first stage of the transition rituals, the practices and beliefs applied have become a ritual for purification, which provides renewal, healing and protection over the woman and her baby, in order not to leave people in a threshold position from past to present. We can talk about a great influence carried out in this ritual area, which is believed to be sacred, continues to be attributed to holiness, and which emerges from the subconscious of the society in various situations, sheds light on the transformation and development of the prototype, and therefore updates the memory of the society as a whole, together with the divine feature it carries. Various cults left over from ancient Shamanism have been the clue to reach the central source of rituals. As a result, we can say that the elements of Turkish mythology manifest themselves in the beliefs and practices seen in birth traditions in Gündoğmuş district and its villages.

Keywords: Gündoğmuş, birth, transition period, mythology, ritual.

Anahtar Kelimeler

Gündoğmuş, birth, transition period, mythology, ritual.

Antalya/Gündoğmuş Yöresindeki Doğum Âdetlerinde Mitolojik Unsurlar

Öz

ÖZET

Çalışmamız, Antalya’nın Gündoğmuş ilçesinde tespit ettiğimiz geçiş döneminin ilk basamağı olan doğum âdetleri ve uygulamaları ile bunların Türk Mitolojik inanç sistemiyle olan ilişkisi üzerine durmaktadır. Bu çalışmada derleme yöntemi kullanılmıştır. Orta Torosların doğusunda bulunan ilçeye bağlı köylerde ve mahallelerde ritüelleri uygulayan kaynak kişilerle bizzat görüşme sağlanmış ve yürük olan bazı köylülerin benzer pratikleri uyguladıkları gözlemlenmiştir. Araştırmamızda gözlem, doküman analizi ve görüşme teknikleri kullanılmış ve yazılı kaynaklara başvurulmuştur. Çalışmamızda tespit ettiğimiz ve Türk mitolojik inanç sisteminde yer alan mitsel eylemin bizi başlangıçtaki öze götürerek bilinmeyene neden-sonuç dahilinde bakmamızı sağlaması bilinçaltısal dinamizmi oluşturmaktan öteye gittiği ve bunu yaşatıp aktarmaya ısrarla devam ettiğidir. Bu vesileyle köken bilgisine duyulan ihtiyaç ve bu anı canlandırmak için uygulanan bazı pratikler analiz edilmiştir. Geçiş ritüellerinin ilk aşaması olan doğum evresinde uygulanan pratikler ve inanışlar insanları geçmişten günümüze bir eşiksellik konumunda bırakmamak için doğum yapan kadın ve bebeğinin üzerinden yenilenme, iyileşme, korunmayı sağlayan arınma amaçlı bir ritüel haline gelmiştir. Bu ritüel alanında yapılan ve kutsal olduğuna inanılan, kutsiyet atfedilmeye devam edilen ve toplumun bilinçaltından çeşitli durumlarda açığa çıkarak prototipin dönüşümü ve gelişimine ışık tutan, dolayısıyla taşımış olduğu ilahi özellikle beraber toplumun hafızasını bir bütün halinde güncelleyen büyük bir etkiden bahsedebiliriz. Eski Şamanizm inancından arta kalan çeşitli kültler ise ritüellerin merkez kaynağına ulaşmamızda ipucu olmuştur. Sonuç olarak Gündoğmuş ilçesinde ve köylerinde doğum adetlerinde görülen inanış ve uygulamalarda Türk mitolojisine ait unsurların kendini gösterdiğini söyleyebiliriz.

Anahtar Kelimeler: Gündoğmuş, doğum, geçiş dönemi, mitoloji, ritüel.

Anahtar Kelimeler

doğum, geçiş dönemi, mitoloji, ritüel, gündoğmuş

Kaynakça

• Acıpayamlı, O. (1974). Türkiye’de Doğumla İlgili Adet ve İnanmaların Etnolojik Etüdü. Atatürk Üniversitesi, No: 355.
• Acıpayamlı, O. (1962). Anadolu’da Nazarla İlgili Bazı Âdet ve İnanmalar. Ankara Üniversitesi. DTCF Dergisi. Cilt 10. Sayı: 1-2.s.20.
• Akman, E. (2002). Türk ve Dünya Kültüründeki Su Kültü Üzerine Düşünceler. Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt:10, No:1.
• Algül, N. (2014). Türk Kültüründe Şamanist İletiler. Marmara İletişim Dergisi. 12 (12). s. 5-10.
• Boratav, P. N. (1994). 100 Soruda Türk Folkloru. Gerçek Yayınevi, İstanbul.
• Bozalioğlu, İ. (1997). Giresun’da Mayıs Yedisi Geleneğinin Tarihi Kökeni, Türk Dünyası Tarih Dergisi, S.125, s.41.
• Dorson, R.M. (1984). Günümüz Folklor Kuramları. (Nermin Ulutaş, çev.). İzmir.
• Eliade, M. (2001). Mitlerin Özellikleri. (Sema Fırat, çev.). Om Kuram.
• Eliade, M. (1999). Şamanizm, (İsmet Birkan, çev.), İmge Kitabevi.
• Eliade, M. (2009). Dinler Tarihine Giriş, 2. Baskı, ( Lale Arslan, çev.). Kabalcı Yayınevi. İstanbul.
• Gennep, A. V. (2022). Geçiş Ritleri-Tabular, Batıl İnançlar, Büyüler, Ayinler ve Törenler. (Oylum Bülbül Beşler, çev.), Nora Kitapevi.
• Gömeç, S. (1989). Umay Meselesi, Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü, Sayı 318.
• Görgeç, C. (2019). Manavgat Yöresinde Halk Hekimliği Uygulamaları. Yıldız Sosyal Bilimler Kongresi, SUTAD 46.
• Hyman, E. (2006). Mit ve Mitsele Ritüel Yaklaşım. (Yeliz Özay, çev.). Milli Folklor, Sayı: 69.
• İnan, A. (1976). Eski Türk Dini Tarihi. Kültür Bakanlığı Kültür Eserleri: 9.
• İnan, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm- Materyaller ve Araştırmalar. Türk Tarih Kurumu Basımevi 3. Baskı.
• Kalafat, Y. (1995). Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. Ankara.
• Küçük, M. A. (2013). Geleneksel Türk Dini’ndeki ‘Ana / Dişil Ruhlar’a Mitolojik Açıdan Bakış. Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi . s.105-134 .
• Örnek, S. V. (2000). Türk Halk Bilimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Raglan, L. (2004). Mit ve Ritüel. (Evrim Ölçer, çev.). Milli Folklor, Sayı: 61.
• Sepetçioğlu, N. (2010). Dedem Korkut’un Kitabı. İrfan Yayınevi. İstanbul.
• Şayhan, F. (2018). Altay Türklerinin İnanmalarındaki Su Kültünün Mitsel Okuması. Bilig , (87) , 83-100.
• Tanyu, H. (1968). Türklerde Taşlarla İlgili İnançlar. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları. s.189-190.
• Uca, Alaattin (2003). Kaybolmuş Folklor Değerlerinden Biri Delikli Taş. Atatürk Üni, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.21, s.163.
• Uçar, H. (2020). Bir Kültün Özellikleri: Türklerde Su Kültü. Cilt:7, Sayı:24.
• Yalkın, A.R. (1977). Cenupta Türkmen Oymakları, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Yameavaa E.E. ve İ.B. Şinjin (1994). Altay Kep Kuuçındar, Gorno Altay. Ak Çeçek Yayınları.
• SÖZLÜ KAYNAKLAR
• 1)KK.1: R.A., 1950, Ümütlü Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 2)KK.2: G.D., 1977, Gündoğmuş, Antalya/ Gündoğmuş, Ev Hanımı.
• 3)KK.3: F.K., 1987, Güneyyaka Köyü, Antalya/ Gündoğmuş, Ev Hanımı.
• 4)KK.4: E.A., 1970, Çamlıalan Köyü, Gündoğmuş, Antalya, Ev Hanımı
• 5)KK.5: Ü.U., 1950, Karaköy Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 6)KK.6: H.Ö., 1939, Gündoğmuş / Antalya, Çiftçi
• 7)KK.7: G.A., 1982, Çaltı Köyü, Antalya/Gündoğmuş, Ev Hanımı.
• 8)KK.8: D.Ö., 1986, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 9)KK.9: F.Y.,1982, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 10)KK.10: Ş.Ç., 1974, Köprülü Köyü, Antalya / Gündoğmuş, Ev Hanımı.
• 11)KK.11: H.B., 1957, Narağacı Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 12)KK.12: N.U., 1968, Köprülü Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 13)KK.13: M.S., 1956, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 14)KK.14: M.Y., 1947,Gündoğmuş / Antalya, Çiftçi.
• 15)KK.15: H.Y., 1981, Çaltı Köyü, Gündoğmuş/ Antalya, Ev Hanımı.
• 16)KK.16: H.Ş., 1976, Eskibağ Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 17)KK.17: A.D., 1959, Ortakonuş, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanım.
• 18)KK.18: Ü.D., 1965, Köprülü Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 19)KK.19: F.Ö., 1972, Ümütlü Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 20)KK.20: Ü.A., 1950, Senir Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 21)KK.21: T.A., 1936, Ümütlü Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 22)KK.22: A.Ç., 1949, Çaltı Köyü, Gündoğmuş / Antalya.
• 23)KK.23: R.K., 1976, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 24)KK.24: N.K.,1978, Akyarı Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 25)KK.25: A.Y., 1947, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 26)KK.26: E.K., 1971, Çaltı Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 27)KK.27: F.D., 1953, Pembelik Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 28)KK.28: M.Ç., 1944, Çaltı Köyü, Gündoğmuş/ Antalya, Ev Hanımı.
• 29)KK.29: A.A., 1944, Kayabükü Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Çiftçi.
• 30)KK.30: G.E., 1946, Narağacı Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 31)KK.31: U.A., 1950, Karadere Köyü, Gündoğmuş / Antalya.
• 32)KK.32: Ş.K., 1970, Çaltı Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 33)KK.33: H.Ç., 1968, Gündoğmuş/ Antalya, Ev Hanımı.
• 34)KK.34: K.M., 1988, Gündoğmuş / Antalya.
• 35)KK.35: G.K., 1959, Ortaköy Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 36)KK.36: A.Ş., 1969, Bedan Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 37)KK.37: H.A., 1974, Çaltı Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev hanımı.
• 38)KK.38: G.K., 1974, Ortaköy Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 39)KK.39: M.Ç., 1952, Çaltı Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 40)KK.40: F.K., 1944, Serinyaka Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 41)KK.41: P.S., 1972, Gündoğmuş / Antalya, Ev hanımı.
• 42)KK.42: G.Ü., 1948, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 43)KK.43: A.S., 1970, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 44)KK.44: M.M., 1942, Ümütlü Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 45) KK.45: R.A., 1950, Ümütlü Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 46) KK.46: A.S., 1942, Pembelik Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 47) KK.47: A.G., 1927, Bedan Köyü, Gündoğmuş /Antalya, Çiftçi.
• 48) KK.48: R.Ç., 1977, Gündoğmuş / Antalya, Çiftçi.
• 49) KK.49: S.M.A., 1962, Senir Köyü, Gündoğmuş/ Antalya, Ev Hanımı.
• 50) KK.50: Z.A., 1980, Çaltı Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 51) KK.51: M.A., 1937, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.
• 52) KK.52: Ş.D., 1965, Ortaköy Köyü, Gündoğmuş/ Antalya, Ev Hanımı.
• 53) KK.53: M.D., 1944, Karaisa Köyü, Gündoğmuş / Antalya, Ev Hanımı.