Tarih ve Kimlik Meselesi Bağlamında Mehmet Emin Resulzade ve Milli Devlet Kuruculuğu

Yıl 2024, , 237 - 262, 28.05.2024

Kamran İsmayilov

https://doi.org/10.58646/bengi.1462163

Öz

Makalede kişiliğin tarihteki yeri ve rolü konusuna kısaca değinilmekte ve her kişiliğin tarihteki yeri ve rolünün ancak içinde yaşadığı ve faaliyet gösterdiği ortamın koşulları dikkate alındığında anlaşılabileceği vurgulanmaktadır. Kişiliğin tarihteki rolü büyük ölçüde kalabalığın örgütlenmesine bağlı olsa da liderin aynı zamanda bu kalabalığın çıkarlarının ifadesi olarak hareket edebilmesi ve onu yönlendirebilmesi gerekir. Ancak çoğu durumda sosyal süreçlerin gelişim yönü liderin kişisel özelliklerine bağlıdır. Bu açıdan bakıldığında tarihin çalkantılı dönemlerinde belirleyici olan kişilik, en zor koşullarda ise belirleyici olan ise önde gelen kişilerdir.
Muhammed Emin Resulzade, sadece Azerbaycan'da değil, ilerici sosyo-politik görüşleri ve siyasi faaliyetleriyle Türk dünyası tarihinde ebedi bir sayfa açmış seçkin bir şahsiyettir. 1918 yılında Resulzade, Azerbaycan'ın ilk milli devleti olan Cumhuriyetin kurulmasında ve Azerbaycan milletinin siyasi varlığının tesis edilmesinde çok değerli hizmetlerde bulunmuştur. Azerbaycan milli demokratik hareketinin ve milli devletçiliğinin teorik ilkelerini geliştiren ve bu devletin kurulması sürecine doğrudan öncülük eden tek kişi oydu. Bu açıdan bakıldığında Muhammed Emin Resulzade sadece Azerbaycan'ın değil, dünya tarihinin olağanüstü şahsiyetlerinden biri olarak kabul edilebilir.
Muhammed Emin Resulzade, Azerbaycan'ın milli devlet yapılanmasının ana isimlerinden biriydi ve Cumhuriyetin ilk başkanı seçildi. Cumhuriyetin var olduğu yıllarda ülkenin önde gelen siyasi gücü olan Müsavat Partisi'nin ve Meclis'in Müsavat grubunun başkanı olarak demokratik devlet sisteminin kurulmasında aktif rol aldı. M.A. Resulzade, devlet inşasında yakın katılımın yanı sıra gazetecilik faaliyetlerini de sürdürmüş ve Azerbaycancılık ideolojisinin teorik ve bilimsel temellerinin hazırlanmasında önemli rol oynamıştır.

Anahtar Kelimeler

tarih ve kişilik, Muhammed Emin Resulzade, devlet inşası, Azerbaycan Cumhuriyeti, Azerbaycancılık ideolojisi

Etik Beyan

kebul ediyorum

Destekleyen Kurum

Azerbaycan Bilimler Akedemiyasi

Teşekkür

sa] olun

Kaynakça

• Açıq söz, 1917, 27 oktyabr, №599
• Açıq söz qəzeti, 1 noyabr, №603
• Açıq söz, 1917, 22 dekabr, №635
• Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (1918-1920). Parlament (Stenorqafik hesabatlar). I cild. Bakı: “Azərbaycan” nəşriyyatı, 1998, 976 s.
• Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (1918-1920). Parlament (Stenorqafik hesabatlar). II cild. Bakı: “Azərbaycan” nəşriyyatı, 1998, 992 s.
• Hüseynov Ş. Müstəqilliyin çətin yolu. Biz hara gedirik. Bakı: Azərnəşr, 1996
• İsmayılov, K. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Azərbaycançılıq məfkurəsi // Dövlət idarəçiliyi: nəzəriyyə və praktika, №2 (62) 2018, s.213-218.
• İstiqlal qəzeti, 1933, 28 may
• Məhəmməd Əmin Rəsulzadə və ictimai-siyasi ideallar. M.Ə. Rəsulzadənin 120-illiyinə həsr olunmuş elmi konfransın materialları (28 yanvar 2004-cü il), Bakı Xəzər Universitetinin nəşriyyatı, 2005, 286 s.
• Rəsulzadə M.Ə. Əsərləri, IV cild, Bakı, Qanun, 2013, 456 s.
• Азербайджанская Демократическая Республика (1918-1920 гг.): Внешняя политика (Документы и материалы). Баку: «Азербайджан», 1998, 623 с.
• Азербайджанская Республика: Документы и материалы. 1918-1920 гг., Баку: «Элм», 1998, 616 с.,
• Балаев А. Мамед Эмин Расулзаде (1184-1955). Москва: Флинта, 2009, 288 с.
• Гринин Л. Е. Роль личности в истории: история и теория вопроса// Философия и общество. 2011, №4(64).
• https://www.socionauki.ru/journal/articles/138062/ (müraciət tarixi 22.03.2024).
• Закавказский Сейм. Стенографический отчет. Сессия первая, Тифлис, 1918. Каспий, 1917, 25 октября
• Плеханов, Г. В. К вопросу о роли личности в истории. Избранные философские произведения: в 5 т. Т. 2. М.: Гос. изд-во полит. лит-ры. 1956. c. 300–334.
• Раппопорт, Х.Философия истории в ее главнейших течениях, СПб. 1899. 192 s.
• Hook, S. The Hero in History. A Study in Limitation and Possibility. Boston: Beacon Press, 1955
• Ismayilov, K, Balayev A. Ideology of “Azerbaijanism”: Formation, stages of historical development. Baku, Maarif, 2022, 153 p. Nowak, L., Class and Individual in the Historical Process. In Brzechczyn, K. (ed.), Idealization XIII: Modeling in History (Poznan Studies in the Philosophy of the Sciences and the Humanities, vol. 97. Amsterdam; New York, NY: Rodopi. 2009, pp. 63–84 The Role of an Individual in History: A Reconsideration https://www.sociostudies.org/books /files/macrohistory_and_globalization/046-082.pdf.