SALİB-İ AHMER İLE HİLAL-İ AHMER’İN KURUCULARI VE KURULUŞ SÜRECİ (Kızılhaç ile Kızılay’ın Kurucuları ve Kuruluş Evresi)

Yıl 2022, Cilt: 2022 Sayı: 2, 9 - 25, 25.09.2022

Suat Sertel

Öz

Eski çağlardan günümüze kadar insanlar çeşitli sebeplerden dolayı ciddi savaşlar yapmıştır. Ancak XIX. yüzyıla kadar savaş meydanlarında yaralanan, hastalanan veya esir düşen askerleri koruyacak uluslararası bir kurum, kuruluş veya bir antlaşma mevcut değildi. Hasta ve yaralı askerleri tedavi eden sağlık çalışanları da savaş meydanlarında öldürülüyordu. Sağlık çalışanlarını normal askerden ayırt edecek herhangi bir işaret veya sembol kullanılmıyordu. Bundan dolayı yaralılar ve sağlık çalışanlarına savaş meydanında yapılan muamele içler acısıydı. Jean Henry Dunant 1859 yılında ticari bir mesele için Napolyon’la görüşmek istemiştir. Dunat, Napolyon’u savaş meydanında ararken gördüğü hasta, yaralı, aç, susuz askerlerle karşılaşınca oldukça şaşırmıştır. Dehşet verici olan bu manzara günlerce savaşan ve o halde ölüme terk edilen askerlere kimsenin yardım etmemesiydi. Bunun üzerine hasta ve yaralı askerlere yardım edecek tarafsız bir kuruluşun olması gerektiğini düşünmüş, savaşta gördüklerini “Bir Solferino Hatırası” adlı eserinde toplamıştır. 1863 yılında bir grup arkadaşıyla beraber “Beşler Komitesi’ni” toplamış, akabinde 1864’te Cenevre Konferansını toplamayı başarmıştır. Hasta ve yaralı askerlere yardım edecek haç sembolünü kıyafetlerinde, araç-gereçlerde ve hastanelerde kullanacak olan tarafsızlık ilkesini benimseyen Kızılhaç (Salib-i Ahmer) böylece kurulmuştur. Kızılhaç’ın kuruluşu ve Cenevre kararları dünyada yankı yapmıştır. Osmanlı Devleti de Cenevre kararlarını imzalayarak 1868 yılında Hilal-i Ahmer (Kızılay) Cemiyetini kurmuştur. Hilal-i Ahmer Cemiyeti, Kızılhaç gibi faaliyet alanlarını arttırmış ve zamanla Kızılay adını almıştır. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşları, I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşında cephedeki hasta ve yaralı askerlere yardım etmekle kalmamış; sivillerin de gıda, barınma ve korunma gibi ihtiyaçlarını karşılamıştır.

Anahtar Kelimeler

Kızılay, Kızılhaç, Savaş, Yardım

Kaynakça

• Armaoğlu, Fahir (1999) 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Ada, Hüsnü (2011). Osmanlı Devleti’nin Hizmetinde ilk Modern Osmanlı Sivil Toplum Örgütü: Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti (1868-1911), İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırma Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Akor, Mahmut, (2013) I. Dünya Savaşında Anadolu’daki İngiliz Esirleri ve Esir Kampları, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Amini, Kaiwana (2017) İnsani Yardımların Etkililiği, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Badamchı Kabasakal, Devrim (2017) “Jean- Jacques Rousseau’nun Eğitim Anlayışının Temelleri: Birey Emile Mi, Vatandaş Emile Mİ?”, Beytülhikme Philosophy Circle.
• Bal, Faruk, Ed. (2018) Kızılay Arşivi Belgelerinde Birinci Dünya Savaşı, İstanbul: Seçil Ofset.
• Çapa, Mesut (2002) Kızılay, TDVİA, C.25.
• Çapa, Mesut (2010) Kızılay (Hilal-i Ahmer Cemiyeti), Ankara: Özel Matbaası.
• Dunant, Jean Henry (1964). Bir Solferino Hatırası, Çev. Nermin Arpacıoğlu, Ankara: Türkiye Kızılay Derneği.
• Düzcü, Levent ve Sezer, Cemal (2016) Doktor Besim Ömer ve Dokuzuncu Washınton Konferansı, Ankara: Dizgi Tasarım.
• Hasan Ali Yücel Klasikleri Dizisi, Jean Jacques Rousseau (2006) Toplum Sözleşmesi, (Çev) Vedat Günyol, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Işık, Alper (2017) “Uluslararası Silahlı Çatışmalar Hukukunda Hastanelerin Tıbbi Personelin ve Tedavi Görenlerin Korunması”, İstanbul: Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Genel Kam Hukuku Anabilim Dalı.
• İzgöer, Ahmet Zeki ve Tuğ, Ramazan (2013) Padişahın Himayesinde Osmanlı Kızılay Cemiyeti 1911-1913 Yıllığı, Türkiye Kızılay Derneği Yayınları, Ankara.
• Uluğtekin, Murat ve Karal Akgün, Seçil (2002). Hilali Ahmerden Kızılay’a, Ankara: TDV Yayınları.
• Torun, Serap (2008). Kırım Savaşı’nda Hasta Bakımı ve Hemşirelik, Çukurova üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Deontoloji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Adana.
• Özaydın, Zuhal (1987) Osmanlı Hilal-i Ahmer Salnamesi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Deontoloji Anabilim Dalı ve Tıp Tarihi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Seydi, Süleyman (2016) İkinci Dünya Savaşı, TDVİA, C.1.
• Sav, Özden (2015) Uluslararası İnsancıl Hukuk Açısından Savaş ve Barış Hukuku, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara.
• Küçük, Cevdet (1988) Abdülaziz, İstanbul: TDVİA, C.1.
• Kuran, Selami ve Kahraman, F. Şeyda Türkay (2017) Silahlı Çatışmalarda Kültürel Varlıkların Korunması Hukuki Rejiminde Bir İstisna Olarak “Askeri Gereklilik”: Antlaşmalarla Getirilen Düzenlemeler, C.23, S.1, İstanbul: Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Araştırmalar Dergisi.
• Polat, Mehmet (2007) Hilal-i Ahmer Teşkilatı’nın Kuruluşu ve Teşkilatlanması, Elâzığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Saygılı, Sefa (2010) Türk Kızılay’ının Kurucusu Abdullah Bey, Ankara: Türkiye Kızılay Derneği Yayınları.
• Uluğtekin, Murat ve Gül, M. Gül (2013) Osmanlı’dan Cumhuriyete Hilal-i Ahmer İcraat Raporları 1914- 1928, Türkiye Kızılay Derneği Yayınları, Ankara.
• T.C. Resmî Gazete, 19.02.2009, Sayı: 27146.