SON DÖNEM OSMANLI MÜTEFEKKİRLERİNDEN ABDULLAH ŞEVKET’İN AHLAK VE TERBİYEYE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 2, 133 - 156, 30.06.2017

Hasan Meydan

Öz

Bu çalışmada son dönem Osmanlı ulemasından Bandırma ve Karamürsel Naibi
Abdullah Şevket’in ahlak ve eğitime ilişkin görüşlerinin tanıtılması ve değerlendirilmesi
amaçlanmıştır. Necatul Mükellefin ve Ahlak-ı Dini isimli iki eserin yazarı olan müellifin
fıkıh, akaid, hadis ve edebiyat/şiir konularında yetkin olduğu görülmektedir. Fikirlerinde
ehlisünnet geleneğine ve bu geleneği temsil eden âlimlerin görüşlerine sıkı sıkıya bağlıdır.
Ahlakı insanın yaratılışından gelen içsel bir mevhibe olarak gören Şevket’e göre terbiye
işi bu içkin mevhibeyi açığa çıkartmaktan ibarettir. Ona göre güzel ahlakı belirleyen
dinin emir ve nehiyleridir. Güzel ahlaka insanı sevk eden motivasyonsa Allah rızası,
Allah korkusu, cennet veya cehennem düşüncesidir. Ahlaki terbiyenin yol ve yöntemleri
konusunda ise edep ahlakı ve tasavvuf terbiye geleneğinden yoğun şekilde istifade
etmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Abdullah Şevket, Osmanlı Ahlak Düşüncesi, Ahlak Eğitimi, Terbiye

Kaynakça

• Abdullah Şevket Bin Mahmud Hamdi, Ahlâk-ı Dînî, İstanbul: Hürriyet Matbaası, 1328. Abdullah Şevket bin Mahmud Hamdi, Necâtü’l-Mükellefîn, İstanbul: Şirket-i Mürettibiye Matbaası, 1317.
• Akgündüz, Ahmet, Şer’iye Sicilleri (Mahiyeti, Toplu Kataloğu ve Seçme Hükümler), c: 1, İstanbul: Türk Dünyası Vakfı Yayınları, 1988.
• Arpa, Recep, Tibyan Tefsiri, DİA, c. 41 İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
• Bayraktar, M. Faruk, İbn Cemaa’dan Öğretmen ve Öğrencilere Öğütler, İstanbul: İfav Yayınları, 2009.
• Dikici, Recep, Karamürsel Nâibi Abdullah Şevket ve Osmanlı Dönemindeki Diğer Kocaelili (İzmitli) Âlimler; (Ed.) H. Selvi, M. B. Çelik, A. Yeşildal; Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu – II içinde (1941-1961); Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2016.
• Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi, İstanbul: Eser Matbaası, 1977.
• es-Sâbûnî, Nûreddin, Mâtürîdiyye Akaidi, (Ter.) Bekir Topaloğlu, 8. Baskı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2005.
• Gazali, İhyâu Ulûmi’d Din, Mehmed A. Müftüoğlu (Çev.), A. Fikri Yavuz (Tashih), Cilt:3, İstanbul: Tuğra Neşriyat, 2000.
• İbn Miskeveyh, Ahlakı Olgunlaştırmak, A. Şener, İ Kayaoğlu ve C. Tunç (çev.), İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları, 2013.
• İbn Sahnun, Âdâbu’l Muallimin, Mehmet Faruk Bayraktar (Çeviri ve İnceleme), İstanbul: İfav Yayınları, 2009.
• İpşirli, Mehmet, Naib, DİA, Cilt 32, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 2006.
• Kaya, Umut, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Osmanlıda Ahlak Eğitimi, İstanbul: Dem Yayınları, 2013.
• Kaymakcan, Recep ve Hasan Meydan, Ahlak Değerler ve Eğitimi, 2. Baskı, İstanbul: Dem Yayınları, 2016.
• Kılavuz, Saim, İslam Akaidi ve Kelama Giriş, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
• Kılıç, Recep, “Ahlakı Temellendirme Problemi”, Felsefe Dünyası, 1993, sayı: 8, s. 67-78.
• Kılıç, Recep, “Bunalım Dönemlerinde Ahlakın Dini Temelinin Önemi”, Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi: Çağımızın Ahlak Bunalımı ve Çözüm Arayışları, Hüseyin Sarıoğlu (Ed.), İslami İlimler Araştırma Vakfı ve Ensar Neşriyat İstanbul, 2009, s. 39-57.
• Meydan, Hasan, Dinin Öngördüğü Ahlakı Yaşamada Ahlaki Tefekkür ya da Hikmet Arayışının Önemi: Külli Kaidelerin Ayaklarını Yere Bastırmak, Akademide Felsefe Hikmet ve Din, (Ed.) B. Ali Çetinkaya, Ankara: Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları, 2014, s. 307-319.
• Peker, Hüseyin, Tasavvuf Psikolojisi, OMÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 7, 1993, s. 35-52.
• Topaloğlu, Bekir, Yusuf Şevki Yavuz ve İlyas Çelebi, İslam’da İnanç Esasları, İstanbul: İfav Yayınları, 1998.
• Uzun, Mustafa, Mukaddime (Türk Edebiyatı), DİA, c.31, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2006, s 117.
• Zernûcî, Burhaneddin, Tâlimü’l Müteallim, (Trc.) Yunus Vehbi Yavuz, İstanbul: Feyiz Yayınları, 2010.