Sûfîlerin Güncel Fıkhî Tartışmalara Bakışı: Ankaravî’nin Tütün İçmenin Hükmünü Değerlendirişi

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 611 - 634, 15.12.2020

Abdullah Kavalcıoğlu

https://doi.org/10.33460/beuifd.810690

Cited By: 2

Öz

İsmâil Ankaravî, XVI. yüzyılın ikinci yarısında dünyaya gelen 1041/1631 yılında vefat eden bir âlimdir. Tasavvuf ehli olan Ankaravî, Mesnevî’ye yapmış olduğu şerhlerle meşhur olan bir Mevlevî şeyhidir. Ankaravî’nin yaşadığı dönem tütün bitkisinin Osmanlı topraklarına girdiği ve hızlı bir şekilde yayıldığı bir dönemdir. Osmanlı toplumunda hızlıca yayılan tütün kullanımı beraberinde konunun fıkhi açıdan hükmü hususunda yoğun tartışmalar başlamıştır. Konunun hükmü ile ilgili tartışmalar beraberinde konuyla ilgili yazılan geniş bir literatür oluşması sonucunu doğurmuştur. Bu eserlerden biri de Ankaravî’nin tütünün hükmü konusunu ele aldığı eseridir. Bu eserde müellif, tütün kullanmanın haram olduğu görüşünü benimseyen kişilerin görüşlerini delillendirmek için zikrettiği on beş delili kısaca aktarıp cevaplar vermiştir. Ankaravî, tütün kullanmanın hükmünün haramlık olduğunu iddia edenlerin verdikleri bu hükümde hata ettikleri görüşünü benimser. Eserinde yeni ortaya çıkan bir meselenin hükmünün nasıl tespit edileceğine dair bilgi veren müellif haramlık görüşünü benimseyen kimselerin hüküm tespitinde hatalı davrandıkları görüşündedir. Bu makalede tütünün Osmanlı coğrafyasına gelişi ve konu hakkında oluşan literatürün ilk örneklerine dair kısaca bilgi verilmiştir. Ardından Ankaravî’nin tütün konusundaki risalesi tanıtılmıştır. Son kısımda ise risalenin tahkikli neşri hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

fIKIH, Osmanlı, Tütün, İsmâil Ankaravî, Keffü'l-lisan

Kaynakça

• Akhisârî, Ahmed. “er-Risâletü’d-duhâniyye”. Tütün İçmek Haram Mıdır?. mlf. Yahya Michot. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2015.
• Ankaravî, İsmâil b. Ahmed. Keffu’l-lisân´an hükmi’d-duhân. İstanbul: İ. B. B. Atatürk Kitaplığı, OE_Yz_0623_15. 488a-490b.
• Ankaravî, İsmâil b. Ahmed. Keffu’l-lisân´an hükmi’d-duhân. İstanbul: Topkapı Kütüphanesi, Mehmet Reşat, 190. 1a-5b.
• Ankaravî, İsmâil b. Ahmed. Keffu’l-lisân´an hükmi’d-duhân. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Halet Efendi, Ek 212/13. 86a-88b.
• Atâyî, Nevʻîzâde. Hadâikuʼl-Hakâʼik fî Tekmiletiʼş-Şakâʼik. İstanbul: y.y., 1268.
• Aytan, N. Serhan. İsmail Ankaravî ve Huccetü's-sema. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanatta Yeterlik, 1995.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed. Şuʿabü’l-îmân. 14 cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşt, 2003.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2001.
• Boran, Mustafa. “Tütün/Sigara ve Kât Gibi Zararlı Maddelerin Dini Hükmü”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 29 (2017), 425-455.
• Bursalı Mehmed Tahir. Osmanlı Müellifleri. 3 cilt. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1333-1342 [1915-1924].
• Ceyhan, Semih. İsmail Ankaravî ve Mesnevî şerhi. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
• Çavuşoğlu, Semiramis. “Kadızadeliler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/100-102. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Çiftçi, Fethullah. Kadızâde Mehmed Efendi Mebhas-ı İmân (Dil incelemesi-tenkitli metin-dizin). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• İbn Kutluboğa, Zeynüddin Kasım. Tâcü’t-terâcim. Thk. Muhammed Hayr Ramazan Yûsuf, Dımaşk, 1992.
• İbn Nüceym, İbrâhim b. Muhammed Mısri. el-Eşbah ve’n-Nezair. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1999.
• İlgürel, Mücteba. “I Ahmed”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/30-33. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Kâtip Çelebi, Mustafa b. Abdullah. Keşfü’z-zünûn ‘an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. 6 Cilt. Bağdat: Mektebetü’l-Müsenna, 1941.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Mu‘cemü’l-müellifîn. 13 Cilt. Beyrut: Dâru İhya-i Türasi’l-Arabî, 1993.
• Leknevî, Ebü’l-Hasenât. el-Âs̱ârü’l-merfûʿa fi’l-aḫbâri’l-mevżûʿa. thk. Muhammed Said. Bağdat: Mektebetü’ş-Şark, ts.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Beyrut: Dâru İhya-i Türasi’l-Arabî, ts.
• Özen, Şükrü. “Tütün”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/5-9. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Saylan, Şenol. "17. Yüzyıl Osmanlısında Bir Tütün Müdafaası: Ahmed Devletî’nin Risâletü’l-İnsâfiyye fî Bahsi’d-Duhâniyye Adlı Risâlesi". Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 / 1 (Mayıs 2020): 27-57. https://doi.org/10.33931/abuifd.704751
• Süreyya, Mehmed. Sicill-i Osmânî Yahud Tezkire-i Meşâhîr-i Osmâniyye. 4 Cilt. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1308.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi. 3 Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1973.
• Yetik, Erhan. “Ankaravî, İsmâil Rusûhî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/211-213. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Yetik, Erhan. “Ankaravi İsmail b. Ahmed Rusûhî”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (1989), 119-135.
• Yılmaz, Fehmi. “Tütün”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/1-4. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Yılmaz, Fehmi. Osmanlı İmparatorlugu'nda Tütün: Sosyal, Siyasî ve Ekonomik Tahlili (1600-1883). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
• Yurdagür, Metin. “İbrâhim b. İbrâhim Lekânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/130-131. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Zehebî, Şemsu’-Din Muhemmed b. Ahmed b. Osman. Siyeri A’lami’-Nubela. thk. Şuayb el-Arnavut, 29 Cilt. Muessesetu’-Risâle, Beyrût 1982.
• Ziriklî, Hayrüddîn. el-A`lâm. 8 Cilt. Beyrut: Darü'l-Kalem, 2002.