Güvenlik ve Savunma Örgütü Olarak: Bağdat Paktı

Year 2020, Volume: 5 Issue: 2, 183 - 195, 25.10.2020

Ali Rıza Savaş , Ahmet İşler

Abstract

Türkiye doğu ve batı yönlü önemli enerji geçiş güzergâhlarının güvenliğinin sağlanması bakımından da kilit ülke pozisyonundadır. Fakat bu denli kritik önemde olan bir coğrafi bölgenin bu pozisyonundan dolayı ortaya çıkabilecek dezavantajlı yönleri de bulunmaktadır. Türkiye’nin içerisinde bulunduğu Orta Doğu, Kafkaslar, Balkanlar, Karadeniz, İran ve Akdeniz havzası ile çevrili olması ve bölgenin sorunlu yapısı nedeniyle bu bölgede ortaya çıkan sorunlardan birinci derecede etkilenen ülke olduğu söylenebilir. Bu çerçevede II. Dünya Savaşından sonra iki kutuplu dünya düzeni ve akabinde soğuk savaşın başlamasıyla birlikte Türkiye, İran ve Irak toprakları üzerinden SSCB’nin yapabileceği bir saldırı ihtimaline karşı savunmasız olan güney sınırlarını koruma endişesi içerisine girmiş ve bu anlamda bir ittifak arayışına girmiştir. Bu çerçevede ilk olarak Türkiye ile Pakistan arasındaki ikili bir antlaşma olarak ortaya çıkmaya başlayan paktın daha sonraki süreçte İngiltere, Irak ve İran’ın katılımıyla bir savunma ve güvenlik Paktına dönüştüğü görülmektedir. Bağdat paktı ile ilgili olarak pakta katılan ülkelerin her birinin ayrı ayrı amaçları olduğunu söylemekle beraber, kuruluş amacı komünizm ve Sovyetler Birliği tehlikesinin bertaraf edilmesi olarak açıklanabilir. Türkiye’nin Bağdat Paktından en önemli beklentisi SSCB ile varolan sınır hattının savunulması ve NATO ile kurmaya çalıştığı bağlarını kuvvetlendirmek olarak ifade edilebilir. Tüm bu beklentilerin yanında Türkiye, ABD’yi Ortadoğu’da daha fazla desteklemesi karşılığında askeri ve ekonomik destek beklentisi içerisindedir. Tüm bu beklentilere rağmen uluslararası ilişkiler literatüründe Bağdat Paktı kadar etkisi olmayan ve katılan taraflara çok ciddi zarar veren başka bir ittifak herhalde bulunmamaktadır. Pakt, sadece Türkiye açısından değil bölgede Batılı ülkelerin çıkarlarına da büyük bir hasar vermiştir. Arap ülkelerinin Sovyetler Birliğine yaklaşmasını hızlandırmış ve Sovyetlerin bölgeden uzak tutulmasını değil, tam tersi hızlı bir şekilde bölgeye yerleşmesini sağlamıştır.

Keywords

Bağdat Paktı, Türk Dış Politikası, Ortadoğu, CENTO

References

• Akkaya, B. (2012). Türkiyenin NATO Üyeliği ve Kore Savaşı. Akademik Bakış Dergisi. 28 Armaoğlu, F. (1990). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi. İstanbul: Alkım Yayınevi Belal, B. (2012). 1993 Yılı Sonrasında Türkiye-İsrail Askeri İlişkileri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bingöl, O . (2013). Arap Baharı ve Orta Doğu: Çok Eksenli Güç Mücadelesinde Denge Arayışları. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi . 13 (2) . 25-49 Bostancı, M. (2013). Türk Arap İlişkilerine Etkisi Bakımından Bağdat Paktı, Akademik Bakış Dergisi, 7 (13). s.171-184 Davutoğlu, A. (2014). Stratejik Derinlik. İstanbul: Küre Yayınları Eroğlu, H. Türkiye-Amerika Birleşik Devletleri İkili İş Birliği Anlaşması. http://www.politics.ankara.edu.tr/dergi/tybook/1/hamzaeroglu, Erişim Tarihi: 22/05/2015 Kamel, A. (2014). 1923'ten günümüze Türk Dış Politikası ve Diplomasisi. İstanbul: İnkılap Yayınları Küçükvatan, M. (2011). Soğuk Savaşın Türk Dış Politikasına Etkileri ve 1957 Türkiye-Suriye Bunalımı. ÇITAD Dergisi. XI (28). s. 73-91 Oran, B. (2013). Türk Dış Politikası I. Cilt, İstanbul: İletişim Yayınları Resmi Gazete, 28/02/1955 tarihli, 8942 Sayılı Sönmezoğlu, F. (2006). Türk Dış Politikası. İstanbul: Der Yayınları Şentürk, A. (2001). Merkezi Antlaşma Teşkilatı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü TBMM Tutanak Dergisi, 1951 tarihli, B102 Sayılı, Topur, T. (2006). Yıkımın Adı Barış Orta Doğu. İstanbul: Okumuş Adam Yayınları Yeşilbursa, B. K. (2011). Bağdat Paktı, Tarihin peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. 6. s.85-100 Yılmaz, T. (2010). Türkiye İsrail İlişkileri Tarihten Günümüze, Akademik Ortadoğu Dergisi. 5. s. 9-24