VARDİYALI ÇALIŞMANIN İŞLE BÜTÜNLEŞME ALGISI VE İŞ-YAŞAM DENGESİ ÜZERİNE ETKİSİ

Year 2023, Volume: 8 Issue: 2, 407 - 431, 17.10.2023

Uygar Öztürk , Aylin Yavuz , Mustafa Kaya , Aydan Yavuz

Abstract

Yeni istihdam biçimlerinden birisi olan vardiyalı çalışma işgücü piyasasında daha çok ihtiyaç duyulan bir model haline gelmektedir. Vardiyalı çalışma, müşterilerine 24 saat hizmet sunmak isteyen, müşteri memnuniyetini arttırmak isteyen veya sağlık sektörü gibi 24 saat zorunlu hizmet vermesi gereken kuruluşlar için bir mecburiyet halini almıştır. İşletmeler için son derece uygun olan bu yeni çalışma biçiminin çalışanlar için ne kadar uygun olduğu araştırmaya açık bir konu olmuştur. Bu kapsamda vardiyalı çalışmanın çalışanların işle bütünleşme ve iş-yaşam dengeleri üzerine etkileri araştırılmıştır. Araştırma örneklem grubu en az bir sene vardiyalı çalıştıktan sonra en az bir sene de gündüz (sabah 8-akşam5) istihdamda bulunmuş (n=407) kişilerden oluşmaktadır. Araştırma nicel araştırma yöntemlerinden anket metodu ile yapılmıştır. Elde edilen veriler SPSS 26 paket programı ile betimsel analiz, korelasyon ve paired simple t-test kullanılarak analizleri yapılmıştır. Araştırmanın analiz sonuçlarına göre, vardiyalı çalışmanın işle bütünleşme ve iş-yaşam dengesi üzerine olumsuz sonuçları olduğu bulgularına ulaşılmıştır.

Keywords

Esnek Çalışma, Vardiyalı Çalışma, İşle Bütünleşme, İş-Yaşam Dengesi

References

• Akal, Z. (1991). İş Etüdü. M.P.M Yayınları, Yayın No: 29, 4.Basım, Ankara.
• Akerstedt, T. (1988). Sleepiness As A Consequence Of Shift Work. Sleep, 11: 17-34. Alkan, Y., Soğancıoğlu, Ş. & Pamukçu, F. (1989). Vardiya Çalışmasının Yarattığı Stres. 2. Ulusal Ergonomi Kongresi, M. P. M. Yayın No: 379, Ankara, 93-100.
• Altunısık, R., Coskun, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2012). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı. Sakarya: Sakarya Kitabevi.
• Ardıç K. & Polatçı S. (2009). Tükenmişlik Sendromu ve Madalyonun Öbür Yüzü: İşle Bütünleşme. Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi, 32.
• Bacak, B. & Kazancı, E. (2014). Türk Çalışma Hayatında Vardiyalı Gece Çalışan İşçilerin Karşılaştığı Fizyolojik, Psikolojik ve Sosyolojik Etkilerin Değerlendirilmesi. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 3(6):132-149.
• Costa G. (2010). Shift Work and Health: Current Problems and Preventive Actions. Saf Health Work, 1:112-23.
• Culpepper, L. (2010). The Social and Economic Burden of Shift-Work Disorder. The Journal of Family Practice, 59(1).
• Değirmencioğlu, M. (2019). Vardiyalı Çalışma Sistemi Çalışanlar İçin Ne Kadar İyi?. Journal of Aviation, 3(2), 113-121.
• Demirbilek, T. (2004). Vardiyalı Çalışmanın Kadının Aile ve Sosyal Yaşamına Etkisi. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Sayı 7, s.77-98.
• Erensal, Y. C. (1993). Vardiya Çalışmasının Ergonomik Tasarımı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Eurofound (2017). Sixth European Working Conditions Survey –Overview report (2017 update). Luxembourg: Publications Office of the European Union.
• Eurofound (2019). Working Conditions in a Global Perspective. Publications; Luxembourg: International Labour Organization.
• Finn, P. (1981). The Effects of Shift Work on the Lives of Employees. Monthly Labor Review.104: 31–35. Fisher, G. G. (2001). Work/Personal Life Balance: A Construct Development Study, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ohio: Bowling Green State University.
• Folkard, S. (1997). Black Times: Temporal Determinants of Transport Safety. Accident Analysis & Prevention, 29(4), 417-430.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff Burn‐out. Journal of Social Issues, 30(1), 159-165.
• Frost P., Kolstad H.A. & Bonde J.P. (2009). Shift Work and the Risk of Ischemic Heart Disease: A Systematic Review of the Epidemiologic Evidence. Scand J Work Environ Health, 35:163-179.
• Hedges, J. N. (1980). Workers on Late Shifts in a Changing Economy (Vol. 232). Department of Labor, Bureau of Labor Statistics.
• İncir, G. (1998). Çoklu Vardiya Çalışmasının Ergonomik Tasarımı. Milli Prodüktivite Merkezi.
• Kahn, W. A. (1990). Psychological Conditions of Personal Engagement and Disengagement at Work. Academy of Management Journal, 33(4), 692-724.
• Kazancı Yabanova, E. (2016). Gece Vardiyasının İşçiler Üzerinde Yarattığı Fizyolojik, Psikolojik, Sosyolojik ve İş Kazası Etkilerine İlişkin Bir Alan Araştırması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Khaleque, A. (1999). A Sleep Deficiency and Quality of Life of Shift Workers”, Social Indicators Research, 46(2).
• Korkusuz, R. (2005). Vardiyalı (Postalar Halinde) Çalışma ve Türk İş Hukuku’ndaki Düzenlemesi, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9 (1-2), 68-85.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B. & Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52(1), 397–422.
• Özkalp, E. & Meydan, B. (2015). Schaufeli ve Bakker Tarafından Geliştirilmiş Olan İşe Angaje Olma Ölçeğinin Türkçede Güvenilirlik ve Geçerliliğinin Analizi. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 17(3), 1-19.
• Pati, A.K., Chandrawanshi, A. & Reinberg, A. (2001). Shiftwork: Consequences and Management. Current Science Association, 81 (1), 32-52.
• Presser, H. B. (1989). Can We Make Time For Children? The Economy, Work Schedules, And Child Care. Demography, 26, 523–543.
• Presser, H. B. (1995). Job, Family, and Gender: Determinants of Nonstandard Work Schedules Among Employed Americans in 1991. Demography, 32, 577– 598.
• Ruggiero, J. S. & Pezzino, J. M. (2006). Nurses' Perceptions of the Advantages and Disadvantages of Their Shift and Work Schedules. JONA: The Journal of Nursing Administration, 36(10), 450-453.
• Sayın, A. & Aslan, S. (2005). Duygudurum Bozuklukları ile Huy, Karakter ve Kişilik İlişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi, 16 (4), 276-283.
• Schulze, N. (1998). Yaşam kalitesini yükselten temel unsur olarak için insancıllaştırılması, 6. Ergonomi Kongresi, M. P. M. Yayınları No: 622, Ankara, 519-532.
• Schaufeli, W. B., Bakker, A. B. & Salanova, M. (2006). The Measurement of Work Engagement with A Short Questionnaire: A Cross-National Study. Educational and Psychological Measurement, 66, 701-716.
• TUİK (2023), Sektörlere Göre İstihdam Edilenler, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-2022-49390, Erişim Tarihi: 09.06.2023
• Wedderburn, A. (2000). Shiftwork and Health in European Foundation For The Improvement of Living and Working Conditions. European Studies on Time, Lüxemburg.
• Wyatt, S. & Marriott, R., (1953) Night Work and Shift Changes, British Journal of Industrial Medicine, 10, 164-172.
• Yağcı, E. (2014). Konaklama İşletmelerinde Kurumsallaşmanın İş Yaşam Dengesi Aracılığıyla Tükenmişlik Düzeyine Etkisi: Beş Yıldızlı Otel Genel Müdürleri Üzerine Bir Uygulama (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• YeşilÇiçek Çalık K., Aktaş S., Bulut H. K. & Anahar E. Ö. (2015). Vardiyalı ve Nöbet Sistemi Şeklindeki Çalışma Düzeninin Hemşireler Üzerine Etkisi. HSP, 1(1), 33-45
• Yüksel, S. (2006). Vardiyalı Çalışma Sistemi ve Türk İş Mevzuatındaki Yeri. (Yüksek Lisans Tezi), Mersin: Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.