Büyükşehir Belediyelerindeki Sorun Alanları ve Yeniden Yapılandırma İhtiyacı

Year 2024, , 71 - 89, 27.06.2024

Yakup Bulut , Muzaffer Bimay

https://doi.org/10.33399/biibfad.1350447

Abstract

Türkiye’de büyük kentlerin nasıl yönetilmesi gerektiğine ilişkin farklı dönemlerde bir takım çözüm önerileri ve model arayışları geliştirilmesine rağmen büyükşehirlere ilişkin ortaya çıkan yeni sorunlar nedeniyle son dönemde yeniden yapılandırma tartışmaları gündeme gelmiştir. Özellikle bu tartışmalar, 6360 sayılı Kanunun uygulanması sonrası büyükşehir belediyeleri ile büyükşehir ilçe belediyeleri arasında ortaya çıkan sorunlar nedeniyle yeni bir yapılandırmaya ihtiyaç duyulup duyulmadığı ve 51 il belediyesinin mevcut büyükşehir belediyesi modeline uygun yönetilmesi konularında ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda ele alınan çalışmanın amacı, büyükşehir belediyelerindeki sorun alanları içinde büyükşehir belediyeleri ile büyükşehir ilçe belediyeleri arasındaki sorunları incelemek ve bu sorunların çözümü için yapılacak yapılandırmanın kapsam ve boyutunu irdeleyerek büyükşehir belediyelerinin geleceğine ilişkin tartışmalara yeni bir boyut kazandırmaktır. Çalışma literatür tarama yöntemiyle, güncel veriler ve kaynaklar taranarak üç bölüm şeklinde kurgulanmıştır. Bu doğrultuda yapılan çalışmada, nüfus ve alan ölçeği dışında sosyo-ekonomik, çevresel ve idari koşullar arasında bir denge kurulmasına dikkat edilerek daha rasyonel, adil, işlevsel, şeffaf ve vatandaş odaklı yeni nesil büyükşehir belediyeciliğinin hayata geçirilmesini esas alan büyükşehir belediye modelinin kentleşme ve kırsal alan dinamikleri açısından yararlı olacağı sonucuna varılmıştır. Ayrıca böyle bir modelin, ekonomik ve siyasi etkileri nedeniyle diğer il belediyelerini de kapsayacak şekilde uygulanması gerektiği ifade edilmiştir.

Keywords

Büyükşehir Belediyesi, Büyükşehir İlçe Belediyesi, 6360 Sayılı Kanun, Yeniden Yapılandırma

Problem Areas in Metropolitan Municipalities and the Need for Restructuring

Abstract

Although some solution proposals and model searches have been developed in different periods regarding how big cities should be managed in Turkey, restructuring discussions have come to the fore recently due to new problems related to metropolitan cities. In particular, these debates arose on the issues of whether a new restructuring was needed due to the problems that arose between metropolitan municipalities and metropolitan district municipalities after the implementation of the Law No. 6360, and the management of 51 provincial municipalities in accordance with the existing metropolitan municipality model. The aim of the study discussed in this context is to analyze the issues between metropolitan municipalities and district municipalities within metropolitan areas, and to contribute a new perspective to discussions on the future of metropolitan governance by exploring the potential scope and scale of restructuring to address these issues. The study was structured in three parts by scanning current data and sources using the literature review method. In the study conducted in this direction, it was concluded that the metropolitan municipality model, based on the implementation of a more rational, fair, functional, transparent and citizen-oriented new generation metropolitan municipalism, paying attention to establishing a balance between socio-economic, environmental and administrative conditions other than the population and area scale, will be useful in terms of urbanization and rural areas. It was also stated that such a model should be implemented in a way to include other provincial municipalities due to its economic and political effects.

Keywords

Metropolitan municipality, metropolitan district municipality, Law No. 6360, restructuring

References

• Alıcı, O. V. (2013). Büyükşehir ilçe belediyelerinin idari ve mali özerkliği. Yerel Politikalar Dergisi, 0(3), 127-152.
• Alıcı, O. V. (2017). Büyükşehir belediyelerinin koordinasyon görevi: AYKOME ve UKOME uygulamaları. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 8(21), 260-277.
• Apan A. (2016). Bütünşehir modeli ve taşra yönetimine etkileri. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 25 (1), 1-24.
• Arıkboğa, E. (2009). Ölçek reformunun büyükşehir belediye meclislerindeki temsil adaletine olumlu etkileri. 4. Ulusal Yerel Yönetimler Sempozyumu Bildirileri, Ulusal Kalkınma ve Yerel Yönetimler Cilt 2 içinde (ss. 737–754), Ankara: TODAİE Yayınları.
• Arıkboğa, E. (2013). Geçmişten geleceğe büyükşehir modeli. Yerel Politikalar Dergisi, 0(3), 48-96.
• Barlow, I.M. (1991). Metropolitan government. London: Routledge.
• Bimay, M. (2023). Yerel yönetimlerde performans ve süreç yönetimi uygulamalarında son gelişmeler. Özer, Mehmet Akif (Ed.), Yerel Yönetimlerde Yeni Yönelimler, Ankara: Ekin Yayınevi.
• Bulut Y. & Dönmez, D. (2019). 6360 Sayılı düzenlemeyle oluşan büyükşehir modelinde büyükşehir belediyesi ile ilçe belediyeleri arasında yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri: Hatay ili örneği. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, (2/1), 29-40. https://doi.org/10.33712/mana.551905.
• Bulut, Y., Karakaya, S., Aydın, A. & Tamer M. (2013). Büyükşehir yönetimlerinde ölçeğin yerel temsil üzerindeki etkisi: Hatay’da bir uygulama. Bulut, Y., Eren V., Karakoç S., Aydın, A. (Eds.), Kuramdan Uygulamaya Yerel Ve Kentsel Politikalar içinde (151-164), PEGEM Yayınları,
• Cuadrado-Roura, J. R. & Güell, J.M.F. (2008.) Metropolitan areas and the challenges of competitiveness. Rojas E., Cuadrado- Roura J. R., Güell J. M. F. (eds.), İn Governing The Metropolis : Principles And Cases (pp. 25-76). Inter-American Development Bank David Rockefeller Center for Latin American Studies Harvard University.
• Çelik, M. L. & Altıparmak C.(2013). Hukuki açıdan 100 soruda yeni büyükşehir belediye modeli. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Çetin, R. A. (2021) Mali özerklik bağlamında belediyelerde mali özerklik. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 30 (1), 1-46. Çınar, T., Çiner, C. U. & Zengin, O. (2009). Büyükşehir yönetimi bütünleştirme süreci. 1. Baskı, Ankara: TODAİE Yayınları.
• Çolak, Ç. & Yıkıcı, A., (2022). 51 ilde bütünşehir modeline geçilmesinin yaratabileceği potansiyel sonuçlar üzerine bir değerlendirme. Karabulut, Ş., (der.), Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Konularında Bilimsel Değerlendirmeler içinde(ss. 273- 283), Bursa: Ekin Yayınevi.
• Demirkaya, Y. & Koç, M. (2017). 6360 sayılı kanun ile birlikte mahalleye dönüşen köylerde değişimin katılım açısından muhtarlığa etkisi: Menteşe ve Seydikemer ilçeleri üzerinden bir değerlendirme. Strategic Public Management Journal, 3(6), 124-149.
• Dönmez, D. (2018). Türkiye'de büyükşehir yönetimleri ve büyükşehirlerin yeniden yapılandırılmasına ilişkin model arayışları üzerine bir inceleme. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Duru, B. (2015). Yeni büyükşehir düzeninde kırsal alanlar. Güney Mimarlık, 19, 28- 29.
• Gazete Duvar, (2020, 20.08). Yerel yönetim reformuyla, belediyelerin yetkileri bakanlıklara devredilecek. https://www.gazeteduvar.com.tr/politika/2020/08/20/yerel-yonetim-reformuyla-belediyelerin-yetkileri-bakanliklara-devredilecek. (Erişim Tarihi, 18.08.2023).
• Genç, F. N. & Daşcı, S. (2016). 6360 sayılı kanunun kamu hizmetlerinin sunumuna etkisi: Balıkesir büyükşehir belediyesi örneği. International Journal Of Socıal Humanıtıes Scıences Research, 3(7), 178–196. https://Doi.Org/10.26450/Jshsr.28
• Genç, F. N. & Özgür, H. (2008). Orta ölçekli kentsel alanların yönetimi: Kuşadası-Söke ve Aydın merkez ilçe örnekleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 195-225.
• Geray, C., Keleş, R. & Hamamcı, C., (1995). Büyükşehir ve ilçe belediyeleri araştırması, Ankara Mahalli İdareler Eğitim Araştırma Geliştirme Merkezi, No: 23.
• Görmez, K. (2016). 6360 sayılı yasa ve büyükşehir belediyeleri temalı konuşma. (Eds.) Ömürgönülşen U. ve Sadioğlu U., 6360 Sayılı Kanunun Getirdiği Yeni Büyükşehir Modeli ve Uygulama Sonuçları Sempozyumu Bildirileri içinde (ss. 59-64) Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara.
• Gözler, K. (2013). 6360 sayılı kanun hakkında eleştiriler: yirmi dokuz ilde il özel idareleri ve köylerin kaldırılması ve ilçe belediyelerinin büyükşehir ilçe belediyelerine dönüştürülmesi anayasamıza uygun mudur? Legal Hukuk Dergisi, 11 (22), 37-82.
• Gül, H. & Batman, S. (2013). Dünya ve Türkiye örneklerinde metropoliten alan yönetim modelleri ve 6360 sayılı yasa. Yerel Politikalar, 1(3), 7-47.
• Gül, H., Özgür, H. & Efe, S. (2017). Niçin ve nasıl bir büyükşehir belediye reformu? Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1( 4).
• Güler, B. A. (1987). Büyük kentler için yönetim arayışları. Türk İdare Dergisi, 59 (374), 117-144.
• Harrington, J. J. (1993). Political change in the metropolis. New York: HarperCollins Publishers.
• Hudson B., Hunter D. & Peckham S. (2019). Policy failure and the policy-implementation gap: can policy support programs help?, Policy Design and Practice, 2 (1), 1-14, DOI:10.1080/25741292.2018.1540378.
• Kaypak, Ş. & Yılmaz, V. (2016). Hatay Büyükşehir yapılanma sonrasında çevre sorunlarına yaklaşım ve çevre düzenlemeleri. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Haziran, 5(1). 25-50.
• Keleş, R. (1985). Türkiye'de anakent yönetimi. Amme İdaresi, 18(2). 69-82.
• Keleş, R. (1999). Yerinden yönetim ve siyaset. Cem yayınları: İstanbul.
• Keleş, R. (2010). Kentleşme politikası. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Keleş, R. (2013). Anakent belediyelerinin sayısı çoğalırken. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Belediyeler Birliği Dergisi, 8(12),5-19.
• Kızılboğa & Alıcı (2017). Türkiye’de kırsal alan belediyeciliği ve büyükşehir belediyelerinde il mülki sınırı uygulaması. Türk İdare Dergisi, 476, 353-381.
• Loughlin, J. (2007). Subnational government: the french experience, New York: Palgrave Macmillan.
• Muratoğlu, T. (2015). Mahalli idareler mevzuatında 6360 sayılı kanunla yapılan değişiklikler. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20(32). 59-96.
• Oktay, T. (2016). 6360 sayılı Kanun’a dayalı büyükşehir belediye reformunu anlama ve anlamlandırma. İstanbul Medeniyet Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 1 (1). 71-131.
• Ökmen, M. (2007). Yerel yönetimlerde yeniden düzenleme çabaları ve büyükşehir belediyeleri: temel nitelikler, sorun alanları ve çözüm arayışları. Kamuda Sosyal Politika Dergisi, 2(1),29-47.
• Öner, Ş. & Şahnagil, S. (2020). 6360 sayılı kanunun yönetsel sonuçlarına büyükşehir belediye meclis üyelerinin yaklaşımları: Balıkesir örneği. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(4), 648-664.
• Özgür, H. (2014). Denizli kenti ve ilinde yönetsel ölçek arayışları (1976-2014): Dört bütünşehir (belediyesi) söylemi/tasavvuru (2001-2014) ve büyükşehir belediyesi statüsü 2012-2014). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, Özel Sayı, 30-53.
• Rydergard, E. H. (2012). Belediyelerin birleştirilmesi, teori, metodoloji ve uluslararası deneyimler. Türk-İsveç Yerel Yönetim Ortaklığı (TUSELOG).
• Shah, A. (2012). Grant financing of metropolitan areas: a review of principles and worldwide practices. Policy Research Working Papers 6002, Washington D.C.: The World Bank. https://doi.org/10.1596/1813-9450-6002
• Sjoberg, G. (2002). Sanayi öncesi kenti, 20. yüzyıl kenti. Bülent Duru, Ayten Alkan (Haz.) Ankara: İmge Kitabevi. Şengül, R. (2010). Yerel yönetimler. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Tortop, N. (1992). Demokratik mahalli idare anlayışının ilkeleri. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 1(3).
• Ürkmez G.K. & Çelik H.Z.(2016). 6360 sayılı yasayla mekansal ilişki sisteminin kır-kent ikileminde yeniden yapılanışı ve yerel yönetimler: Kayseri ili örneği. Çağdaş Yerel Yönetimler, 25(3), 69-94.
• Visser, J. A. (2002). Understanding local government cooperation in urban regions: toward a cultural model of ınterlocal relations. American Review of Public Administration. 32(1), 40-65.
• Yaşamış, F. D. (1995). Büyükşehir sorunsalı. Amme İdare Dergisi, 28 (1), 93-111.
• Yemen, A. (2017). Büyükşehir belediyelerinin sorunları üzerine bir değerlendirme. Turan, A., & Güler, M. (Ed.) Belediyelerin Geleceği ve Yeni Yaklaşımlar İçinde(ss.143-164), İstanbul: Marmara Belediyeler Birliği.
• Yılmaz, V. & Kaypak, Ş. (2019). 6360 Sayılı Yasa ile getirilen yeniliklerin yerel halk üzerindeki etkililiğinin ölçülmesi: Malatya Büyükşehir Belediyesi örneği, Journal of Academic Value Studies, Journal of Academic Value Studies, 3(15), 405-418.
• Yılmaz, V. & Mecek, M. (2019). Türkiye'de mahalle yönetimlerinin tarihsel gelişimi ve hukuki statüsü, İdealkent Dergisi, 10(27), 769-799.
• Zengin, O. (2014). Büyükşehir belediyesi sisteminin dönüşümü: son on yılın değerlendirmesi. Ankara Barosu Dergisi, 72(2), 91-116.
• Zimmerman, J. (1970). Metropolitan reform in the U.S.: An overwiev. Public Administration Review. 30(5), 531-543. JSTOR. https://doi.org/10.2307/974421.