Biyografik Bilgi ve Şiir Eleştirisi Açısından “Çehâr Makâle”

Year 2005, Issue: 34, 145 - 169, 01.06.2005

Yusuf Çetindağ

Abstract

Asıl adı Mecma‘u’n-Nevâdir olan ve Çehâr Makâle ismiyle bilinen eser, Nizâmî-i ‘Arûzî (ö.H.552/M.1157)’ye aittir. Çehâr Makâle’nin ikinci bölümü, Fars edebiyatında kaleme alınan ilk tezkiredir. XV. yüzyıl Herat Tezkirecilerinin de değindiği gibi Çehar Makâle, yazılan tezkirelere birçok açıdan model olmuştur. Makalede bu tezkirenin hem biyografik bilgi açısından, hem de şiir eleştiri açısından çözümlemesi yapılmıştır. Eser, bir taraftan XII. yüzyıl Türk saray hayatı hakkında bilgi vermesi, diğer taraftan eleştiri terminolojisi ve tezkirecilik geleneği açısından büyük önem arz etmektedir.

Keywords

Çehâr Makâle, XII. Yüzyıl Türk Saray Hayatı, Biyografik Bilgi, Şiir Eleştirisi

Biographical Data and Poetry Criticism Through “Çehar Makale”

Abstract

The work famous with the name of Mecm’u’nNevadir is actually named as Çehar Makale that belongs to Nizâmî-i
‘Arûzî (ö.H.552/M.1157). Çehar Makale features to be the first tezkire penned in Persian Literature. Parallel to the
significations of tezkire-writers in Herat in XV. century, Çehar Makale executes to be the prototype of this particular literary genre. In the following article, this precious work has been analyzed in terms of both biographical data and poetry
criticism criteria. Notwithstanding Arûzî’s preference of Turkish palace life throughout the work, he immensely contributed to the development of the particular tezkire-writing tradition, especially by means of his coinage of new phrases for the
terminology of criticism.

Keywords

Çehar Makale, XII. Palace Life, Biographical Data, Poetry Criticism

References

• AHMED b. Ömer b. Alî, Nizâmî-i ‘Arûzî-i Semerkandî (h.1345/1927), Kitâb-ı Çehâr Makâle, Makâle-i Devvom, Berlin, 30-62.
• ÇETİNDAĞ, Yusuf (2002), Ali Şîr Nevâî’nin Batı Türkçesi Divan Edebiyatı- na Tesiri (XVI. Yüzyıl Sonuna Kadar), Basılmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsi, Ankara.
• ÇETİNDAĞ, Yusuf (2002), “Şiir Eleştirisi Açısından Devletşah Tezkiresi”, Akademik Araştırmalar Dergisi, 14, 187-202.
• H.MASSE (1976), “Nizâmî Arûzî”, Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi, VIII, 328.
• ŞAFAK, Yakup (1993), “Çehâr Makâle”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansik- lopedisi, VIII, İstanbuL, 248.
• TOKMAK, A.Naci (2000), “İran”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXII, İstanbul, 417.