The Nizārī Ismāilī Interpration of Tawallā and Tabarrā: Example of Nāsiruddīn Tūsī

Yıl 2019, Cilt: 2019 Sayı: 38, 171 - 199, 31.10.2019

Harun Işık

https://doi.org/10.28949/bilimname.605695

Cited By: 1

Öz

The treatise “Tawalla and Tabarra” which is one of the basic belief principles of Ismāilī faith and corresponds to the walayah principle of Shia is the first Ismāilī texts written by Tūsī in Kuhistan before moving to Alamut. The original text of the treatise can be found in the Akhlāq-i Muḥtashamī. In addition to this, it has been published in English in “An Anthology of Ismaili Literature: A Shi’i Vision of Islam” and then in “Shi’i Interpratations of Islam”. With this study, it has been analyzed how tawalla and tabarra principles, which have an important place according to Shiite thought, are interpreted in terms of Nizarī Ismāilīs in the light of the treatise written by Nasīruddīn Tûsî. In addition, other viewpoints in the Qur'an firstly and Islamic aspects on these principles have been analyzed. Comparisons have been made between them and differences in thought have been tried to be determined.

In terms of Tûsî, tawalla (love) to the things taking to tawhid and tabarra (hate) to the things detracting from tawhid are among the most important principles that anyone who believes in Allah should pay attention to them throughout his/her live. These principles are central to the man in his/her spiritual rise or decline, salvation or frustration in the Hereafter. With the correct orientation of these two senses, human gains the pleasure of Allah by reaching out to the positions of consent, submission, faith and certanity through developing himself in terms of moral care. Otherwise, it is the point in question that he attracts the wrath of the Creator because of following the path of devil. Having evidence of these two senses in favour of or against the human beings is directly related with that how he/she manages his/her animal and rational soul faculties, and especially whether he/she applies to the commandment of the truthful commander of his/her time or not. Therefore, rather than reaffirming a known theological principle, Tūsī described how to acquire the true tawalla by an Ismāilī believer, and how to achieve spiritual development, by revealing both the exterior and interior aspects. At the same time, at the center of his eschatological thought is the attainment of the worthless and meaningless of everything other than Allah, and annihilated in Him. It is important in terms of reflecting Ismāilī discourse that he emphasize the exterior and interior aspects of ma’rifah, mohabbat, hijrah and jihad while explaining the concepts related with being able to be a ahl al-tawheed. He focuses on assent, resignation, certain information (yaqīn) and faith in obtaining tawhid as well.

He reinterpreted these two principles from religious-moral, psychological-spiritual and exterior-interior perspective. It is seen in his treatise that he constantly makes tawalla a current issue and moves it to the center. The probable reason for this is that the contrario of tawalla is tabarra. According to him, both concepts are the cornerstones of being a genuine Ismāilī believer and obtaining tawheed. These two concepts are connected with Allah, Mohammad (pbuh) and believers in Sunni tradition. In Shia, besides Allah and His Messenger, they are related with Alī ibn Abu Talib, imams, those who loved them and those who did not love them. However, it was seen that Tūsī expanded tawalla and tabarra until the imam of the time, and directly associated with his divine guidance and the acceptance of religious-political authority. In explaining these concepts, he made an analysis of human nature and called attention to the obedience and dominance relationship between the animal-soul, the reasoning soul and the imam. In this analysis, he underlined the importance of transformation the evil tratits such as lust, anger, ambition of wealth and authority into good moral values such as mildness, chastity, altruism, reclusion, satisfaction and humility. If one moves like this, he/she will attain consent and surrender. This comes up with result tawalla and tabarra. All of them is important for shaping human life and view of life. Through this moral spiritual transformation, all the contradictions of good and evil, pleasure and pain, tawalla and tabarra will be destroyed and a complete peace and serenity will be achieved. According to him, the only way to correctly manage and direct the capabilities of man is to obey the imam of time. Because without the guidance of the imam of the time, neither these abilities can be in the right way, nor can faith be complete and perfect. Therefore, a believer is obliged to devote himself to anyone who is defined as the true teacher and master of religion in the language of Tūsī.

Anahtar Kelimeler

Kalam, Nasiruddin Tusi, Tawalla, Tabarra

Tevellâ ve Teberrâ’nın Nizârî İsmâilî Yorumu: Nâsirüddîn Tûsî Örneği

Öz

Tevellâ ve Teberrâ İsmâilî inancın temel inanç esasları arasında yer alan ve Şîa’nın velâyet ilkesine tekabül eden iki ilkedir. Tûsî açısından tevhide götüren şeylere karşı tevellâ (sevgi) ve tevhitten uzaklaştıran şeylerden ise teberrâ (nefret), Allah’a inanan herhangi bir kimsenin hayatı boyunca dikkat etmesi gereken en önemli ilkelerdendir. Zira insanın manevi yönden tekâmülü veya düşüşü, ahirette kurtuluşu elde etmesi ya da hüsrana uğramasında bu ilkeler mühimdir. Bu iki duygunun doğru yönlendirilmesiyle insan, ahlâki bakımdan kendisini geliştirip rıza, teslimiyet, iman ve yakîn mertebelerine çıkarak Allah’ın hoşnutluğunu kazanacaktır. Aksi takdirde şeytanın yolunun takip edilmesi suretiyle yaratıcının gazabına maruz kalma söz konusu olacaktır. Bu iki duygunun insanın lehine veya aleyhine delil teşkil etmesi sahip olduğu kuvve-i hayvaniye, nefs-i nâtıkā ve aklı nasıl yönettiğiyle, özellikle zamanın imamının rehberliğine müracaat edip etmemesiyle doğrudan ilişkilidir. Dolayısıyla Tûsî, bilenen teolojik bir prensibi yeniden doğrulamaktan ziyade, hakiki tevellânın İsmâilî bir mümin tarafından nasıl kazanılacağını ve manevi bakımdan nasıl tekâmüle ulaşılacağını zâhirî ve bâtınî yönleri de ortaya koymak suretiyle tasvir etmiştir. Bu çalışmada, Şîi düşünceye göre önemli bir yere sahip olan tevellâ ve teberrâ prensibinin Nasîrüddin Tûsî tarafından kaleme alınan “Tevellâ ve Teberrâ” risalesi ışığında Nizârî İsmâilîleri açısından nasıl yorumlandığı analiz edilecektir. Ayrıca bu ilkeler hakkında başta Kur’an olmak üzere İslâmî gelenekteki bakış açıları da tahlil edilecek, aralarında karşılaştırmalar yapılacak ve düşünce farklılıkları tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kelam, Nâsirüddîn Tûsî, tevellâ, teberrâ

Kaynakça

• Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. el-Mu‘cemü’l-Müfehres li Elfâzi’l-Kur’an’i-l-Kerim. 2. Baskı. Kahire: Dâru’l-Hadis, 1988.
• Al-Islam.org. “The Various Dimensions of Tawalla”. Erişim: 26.02.2019. https://www.al-islam.org/media/various-dimensions-tawalla-sayyid-muhammad-rizvi.
• Amir-Moezzi, Mohammad Ali. The Spirituality of Shi’i Islam Beliefs and Practices. London, New York: I. B. Tauris Publishers, 2011.
• A‘sem, Abdülemir. el-Feylesofi Nasirüddîn Tûsî. Beyrut: Dâru’l-Endelüs, 1980.
• Atıcı, Ayşe. Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nda Bâtınî Hareketi (Hasan Sabbah İle İlk Halefleri ve İran Nizârî İsmâilîleri 1090-1157). Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2005.
• Ayyaşi, Ebü'n-Nasr Muhammed b. Mesud. Tefsirü'l-Ayyaşi. tlk. Haşim Resuli Muhallati. 2 Cilt. Kum: Matbaatü’l-İlmiyye, 1960.
• Badakhchani, Jalal. Shi’i Interpretations of Islam: Three Treatises on Islamic Theology and Eschatology. London: I.B. Tauris Publishers, 2010.
• Berkî, Ahmed b. Muhammed b. Halid. Kitâbu’l-Mehâsin. nşr. Celâleddin el-Hüseynî. Tahran: y.y., 1950.
• Daftary, Farhad. The Ismā’ilis Their History and Doctrines. 2. Baskı. Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
• Demirkol, Murat. Nasirüddîn Tûsî’nin İbn Sînâcılığı. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2007.
• Devrimci, Asyacan Nermin. Dağların Şeyhi Hasan Sabbah. İstanbul: Mola Kitap, 2013.
• Ebu Hanife, Numan b. Sabit el-Bağdâdî İmam-ı A'zam. el-Âlim ve’l-Müteallim - İmam-ı A’zam’ın Beş Eseri. trc. Mustafa Öz. 7. Baskı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2011.
• Eş’ari, Ebu’l-Hasen. Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfu’l-Musallîn - İlk Dönem İslam Mezhepleri. çev. Mehmet Dalkılıç – Ömer Aydın. İstanbul: Kabalcı, 2005.
• Fahreddin Râzî, Ebu Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. Tefsîr-i Kebîr Mefâtîhu’l-Gayb. trc. Lütfullah Cebeci, Sadık Kılıç v.dğr. ed. Ahmet Hikmet Ünalmış. 23 Cilt. İstanbul: Huzur Yayınevi, 2002.
• Fahreddin Râzî. Nihâyetü’l-Ukûl fi Dirâyeti’l-Usûl. thk. Saîd Abdüllatîf Fûde. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’z-Zehâir, 2015.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. İmamiyye Şiası Caferiyye Mezhebi: Doğuşu, Gelişmesi ve Görüşleri. İstanbul: Selçuk Yayınları, 1984.
• Gazzâlî, Ebu Hamid. el-Kīstâsü’l-Müstakīm - Dosdoğru Ölçü. çev. İbrahim Çapak. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2016.
• İbn Bâbeveyh el-Kummî, Ebû Cafer Şeyh Saduk Muhammed b. Ali b. Hüseyin. Emâlî’s-Sadûk. mukaddime: Muhammed Mehdi Hasan el-Harsan. Necef: el-Matbaatü’l-Haydariye, 1970.
• İbn Bâbeveyh el-Kummî. Kitâbü'l-Hisâl. Necef: Matbaatü’l-Haydariyye, 1971.
• İbn Bâbeveyh el-Kummî. Risaletü’l-İ’tikādâti’l-İmamiyye, A Shi’ite Creed: A Translation of I’tıqādātu’l-Imāmiyah (The Beliefs of Imāmiyyah) of Abu Ja’far. trans. Asaf Ali Asghar Fyzee. London, New York, H. Milford: Oxford University Press, 1942.
• İbn Manzur, Ebu’l-Fazl Cemaleddin Muhammed b. Mükerrem. “ve-li-ye”. Lisânu’l-Arab. 15 Cilt. Kum: Edebü’l-Havza, 1405.
• Kohlberg, Etan. “Barâ’a in Shi’i Doctrine”. Jerusalem Studies in Arabic and Islam. 7 (1986): 139-175.
• Kummî, Sa’d b. Abdullah el-Eş’ari Ebû Halef. Kitâbü’l-Makalat ve’l-Fırak. tsh. Muhammed Cevat Meşkûr. Tahran: Müessese-i Matbuat-ı Atai, 1963.
• Küleynî, Ebu Cafer Muhammed b. Yakup b. İshak. el-Usûl mine’l-Kâfî. 2 Cilt. Beyrut: y.y., ts.
• Makrîzî, Ebü’l-Abbâs Takıyüddîn Ahmed b. Alî b. Abdülkādir. Kitâbü’s-Sülûk li-Marifeti Düveli’l-Mülûk. nşr: Muhammed Mustafa Ziyade. 11 Cilt. Kahire: Matbaatu’l- Cenne, 1956.
• Malati, Ebü'l-Hüseyin Muhammed b. Ahmed b. Abdurrahman. et-Tenbih ve'r-Red ‘ala Ehli'l-Ehva ve'l-Bida'. Beyrut: Mektebetü’l-Maârif, 1968.
• Meclisî, Muhammed Bâkır b. Muhammed Tâki b. Maksud Ali. Bihârü'l-Envâri’l-Câmiatü li-Düreri Ahbari’l-Eimmeti'l-Ethar. 110 Cilt. Kum: Dâru’l-Kütübü’l-İslamiyye, 1388.
• Nerâkī, Muhammed Mehdî. Câmiʿu’s-Saʿâdet. ed. Muhammed Rızâ el-Muzaffer. Necef: Dâru’n-Nu’mân li’t-Tıbyan ve’n-Neşr, 1968.
• Nevbahti, Ebû Muhammed Hasan b. Musa b. Hasan. Kitâbü Fırakü’ş-Şia. tsh. Helmut Ritter. İstanbul: Matbaatü’d-Devle, 1931.
• Ni‘me, Abdullah. Felasifetü’ş-Şia Hayatuhum ve Âsâruhum. Beyrut: Daru’l-Fikri’l-Lübnani, 1987.
• Öz, Mustafa. “Teberrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40: 214-215. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Öz, Mustafa. “Ta’lîmiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39: 548-549. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Özaydın, Abdülkerim. “Hasan Sabbâh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16: 347-350. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Rızayev, Ağababa. Nasreddin Tûsî: Hayatı, İlmi, Dünya Görüşü. Bakü: Kitab Klubu, 1996.
• Safedî, Ebü’s-Safâ Salâhuddîn Halîl b. Aybeg b. Abdilllah. el-Vâfî bi’l-Vefeyât. nşr: Helmut Ritter. 27 Cilt. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1962.
• Sahib b. Abbad, Ebü'l-Kâsım İsmail b. Abbad b. Abbas Talekani. Diwan al-Sahib b. Abbad. ed. Muhammed Âl Hasan Yasin. 2. Baskı. Beyrut: Daru’l-Kalem, 1974.
• Senâî, Ebu’l-Mecd Hâkim Mecdûd b. Âdem. Divan. ed. Muhammed Taki Muderris-i Radavi. Tahran: Kitabhane-i Senai, 1986.
• Savi, Saime İnal. “Senâî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36: 502-503. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Sevgi, H. Ahmet. “Efdalüddîn-i Kâşânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 10: 453-455. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Suyûtî, Ebü'l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebi Bekr. el-Câmiu’s-Sağîr fî Ehâdîsi’l-Beşîri’n-Nezîr. ed. Abdurrauf el-Münavi. 2 Cilt. Kahire: y.y., 1954.
• Şirinov, Agil. “Tûsî, Nasîrüddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41: 437-442. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Şirinov, Agil. Nasîruddin Tûsî’de Varlık ve Ulûhiyet. İstanbul: İSAM Yayınları, 2011.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Taberî Tefsiri. trc. Kerim Aytekin - Hasan Karakaya. 9 Cilt. İstanbul: Hisar Yayınevi, 1996.
• Tabersi, Ebû Mansur Ahmed b. Ali b. Ebî Talib. İ'lâmü'l-Vera bi-A'lâmi'l-Hüda. Necef: Mektebetü’l-Haydariyye, 1970.
• Tusî, Nasiruddin. Ahlâk-ı Nâsırî. Anar Gafarov – Zaur Şükürov, ed. Tahir Özakkaş. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2007.
• Tûsî, Nâsirüddîn. Üç Risale: Tevellâ - Teberrâ, Matlûbu’l-Mü’minîn, Mebde ve Meâd. Türkçesi: Harun Işık – Yasin İpek. İstanbul: İlke Yayıncılık, 2019.
• Tūsī, Nasir al-Din Muhammad b. Muhammad. Sayr wa Sulûk (Nasir al-Din Tūsī, Contemplation and Action: The Spiritual Autobiography of a Muslim Scholar). ed. and trans. Jalal Badakhchani. London: I.B. Tauris, 1998.
• Tūsī, Nasir al-Din. Paradise of Submission: A Medieval Treatise on Ismaili Thought A New Persian Edition and English Translation of Nasir al-Din Tūsī’s Rawday-i Taslim. ed. and trans. Jalal Badakhchani. London: I. B. Tauris, 2005.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Hasen b. Ali. el-Fihrist. 3. Baskı. Beyrut: Müessesetü'l- Vefa, 1983.