Rüya Formundaki İstihare Yaşantısının Din Psikolojisi Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2021, Sayı: 45, 301 - 336, 31.10.2021

Hafsa Hafız , Gülüşan Göcen

https://doi.org/10.28949/bilimname.951592

Cited By: 1

Öz

Bu makalenin amacı, istiharenin bu tecrübeyi yaşayanlar için ne anlama geldiğini açıklamak ve bu tecrübenin onların dinî ve psikolojik yaşamlarına olan etkilerini tespit etmektir. Bu sebeple istiharenin dinî tecrübe, psikolojik iyi oluş, dinî başa çıkma ve Allah tasavvuru ile ilişkisi ele alınmıştır. Durum deseninde hazırlanan bir nitel saha araştırma içerisinde, ölçüt ve kartopu örnekleme ile seçilmiş, 21-68 yaş aralığında (ort. 44,5), 16’sı kadın, 4’ü erkek toplam 20 kişi ile yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. 18 yaşından büyük, birden fazla kez istihare tecrübesi yaşamış, istihareye bir yaşam biçimi olarak hayatlarında yer açan Müslüman kişiler tercih edilmiştir. Betimsel analiz kullanılan araştırmada bulgular iki üst tema ve altı alt tema halinde sunulmuştur. Buradan elde edilen bulgulara göre, birçok uygulama biçimi olan istiharenin daha çok rüya yoluyla Allah’tan işaret beklemek şeklinde deneyimlendiği görülmekle birlikte istihare yaşantısının en önemli unsurunun dua etme yoluyla Allah’a sığınmak olduğu belirlenmiştir. İstiharenin (i) kişileri derinden etkileyen bir dinî tecrübe olarak yaşandığı, (ii) psikolojik iyi oluş ve (iii) dinî başa çıkma ile olumlu ilişki içerisinde olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, (v) Olumlu Allah Tasavvuru olan kişilerin, istihareye yöneldiği ve istiharenin, bu tasavvuru daha da güçlendirdiği ve (vi) tevekkül teslimiyet veya kabullenme ve kader yaklaşımları üzerinde etkili olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Dini Tecrübe, Dini Başa Çıkma, Allah Tasavvuru, Psikolojik İyi Oluş, Tevekkül

A Research on the Life of Istikhara as the Form of Dream in the Context of Psychology of Religion

Öz

The purpose of this article is to explain what istikhara means for those who experience it and to determine the effects of this experience on their religious and psychological lives. In this regard the relationship of istikhara with religious experience, psychological well-being, religious coping and the imagination of God is discussed. In a qualitative field study prepared in the case design, semi-structured interviews were made with a total of 20 people, 16 females and 4 males, between the ages of 21-68 (mean 44.5) selected by criteria and snowball sampling. Muslim individuals over the age of 18, who experienced through istikhara more than once, and who have placed it in their lives as a way of life, were preferred. In the research using descriptive analysis, the findings were presented in two meta-themes and six sub-themes. According to the findings obtained here, although it is seen that istikhara, which has many forms of practice, is experienced as waiting for a sign from Allah through dreams, it has been determined that the most important element of istikhara experience is taking refuge in Allah through prayer. It has been found that istikhara (ı) emerges as a religious experience that deeply affects people, (ıı) has a positive relationship with psychological well-being and religious coping. In addition, it has been determined that (ııı) people with a positive imagination of Allah tend towards istikhara and that it further strengthens this imagination and (ıv) has an effect on their approaches of tawakkul, acquiescency, acceptance, and destiny.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Religious Experience, Religious Coping, Imagination of God, Psychological Well-Being, Tawakkul

Kaynakça

• ACAR, H. (2014). Kur'an Kurslarına Devam Eden Kadınlar Arasında Dindarlık Biçimleri, Dinî Başa Çıkma Faaliyetleri ve Psikolojik İyilik Halleri. Doktora Tezi. Danışman: Recep Yaparel. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı, Din Psikolojisi Bilim Dalı. İzmir.
• ALPER, H. (2016). İmanın Psikolojik Yapısı. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• ATAY, H ve ATAY, İ. (1964). Arapça-Türkçe Büyük Lûgat. C.1. Ankara: Bayrak Matbaası.
• AYDAR, H.(2009). İstihare ve Rüya, Rüya Yolu ile Geleceği Önceden Öğrenme Girişimi. Araşan Sosyal Bilimler Enstitüsü İlmî Dergisi. S. 7-8, ss. 5-16.
• AYTEN, A. (2012). Tanrı’ya Sığınmak, Dinî Başa Çıkma Üzerine Psiko-Sosyal Bir Araştırma. İstanbul: İz Yayıncılık.
• BEDRİ, M. (2017). Müslüman Bir Psikolog’tan Psikososyal Çözümlemeler. Çev. Osman Nuriler. İstanbul: Mahya Yayıncılık.
• BİLMEN, Ö. N. (1997). Büyük İslam İlmihali. İstanbul: Kaya Matbaacılık.
• CRESWELL, J.W. (2017). Araştırma Deseni, Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. Çev. Ed. Selçuk Beşir Demir. Ankara: Eğiten Kitap. DOĞAN, M. (2014). Dindarlık Sabır ve Psikolojik İyi Olma Arasındaki İlişkiler. Doktora Tezi. Danışman: Faruk Karaca. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı, Din Psikolojisi Bilim Dalı. Erzurum.
• DOMHOFF, G. W. (1996). Finding Dreaming in Dreams, A Quantitative Apporach. New York: Plenum Press.
• ELALTUNTAŞ, Ö. F. (2014). Parmak Uçlarındaki Kültürel Hazine: Tespih. Bingöl
• FOUCAULT, M. (2015). Kelimeler ve Şeyler, İnsan Bilimlerinin Bir Arkeolojisi. Mehmet Ali Kılıçbay (Çev.). İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları.
• FRAGER, R. (2003). Kalp, Nefs ve Ruh. Çev. İbrahim Kapaklıkaya. İstanbul: Gelenek Yayınları.
• FREUD, S. (2018). Rüya Psikolojisi, Yeni Başlayanlar İçin Psikanaliz. Çev. Beyza Nur Doğan İstanbul: Gece Kitaplığı Yayınları.
• FROMM, E. (2015). Rüyalar Masallar Mitler. Çev. Aydın Arıtan ve Kaan H. Ökten . İstanbul: Say Yayınları.
• GENÇ. M. (2019). Ebeveyn Kaybı Yaşamış Üniversite Gençlerinde Otobiyografik Bellek Üzerinden Allah Tasavvurunun İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Gülüşan Göcen. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Din Psikolojisi Bilimdalı.
• GÖCEN, G. (2014). Şükür, Pozitif Psikolojiden Din Psikolojisine Köprü. İstanbul: Dem Yayınları.
• GÖCEN, G. (2015). Tüp Bebek Tedavisi Almış Kadınların Dinî Başa Çıkma Süreçleri ve Dinî Yaşantıları Üzerine Nitel Bir Araştırma. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.32, ss. 165217.
• GÖCEN, G. ve GENÇ, M. (2019). Ebeveyn Kaybı Yaşamış Bireylerde Otobiyografik Bellek, Allah Tasavvuru ve Dinî Başa Çıkma. Bilimname, The Psychology of Religion. 313-349. DOI:10.28949/bilimname.635965
• GÜGEN, B. (2019). Gebelik Sürecindeki Kadınlarda Manevi İyi Oluş ile Hayat Memnuniyeti İlişkisi. Danışman: Doç. Dr. Gülüşan Göcen. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Din Psikolojisi Bilimdalı.
• GÜNCEL TÜRKÇE SÖZLÜK. (23.02.2021). Türk Dil Kurumu, “rüya”, https://sozluk.gov.tr/
• GÜRSES, İ. (2019). Dinî Tecrübenin Bilimsel Değeri. Kaygı. S.18 (I1), ss. 498-513
• HAFIZ, H. (2020). Din Psikolojisi Bağlamında Rüya ve İstihare Yaşantısı Üzerine Nitel Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Danışman: Gülüşan Göcen. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• HATİPOĞLU, H. (1983a). Sünen-i İbni Mâce Tercemesi ve Şerhi. C.4. İstanbul: Kahraman Yayınları.
• HAYTA, A. (2017). Allah’a Bağlanmak, Bağlanma Kuramı ve Tanrı Tasavvuru İlişkisi. İstanbul: Onto Yayıncılık.
• HEFFERON, K. ve BONIWELL, I. (2018). Pozitif Psikoloji, Kuram, Araştırma ve Uygulamalar. Çev. Ed. Tayfun Doğan. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• HOBSON, J. A. (2012). Düşler. Çev. Hakan Gür. İstanbul: Dost Kitabevi.
• HOROZCU, Ü. (2010). Din Psikolojisi Açısından Dünyevi İstek Duaları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı.
• İBN ARABÎ. (2006). Fütûhât-ı Mekkiyye. Ekrem Demirli (Çev.). C. 4. İstanbul: Litera Yayıncılık
• İBN MANZUR. (1994). Lisanu’l Arab. C.14. Beyrut: Daru’l Fikr.
• JAMES, W. (2017). Dinsel Deneyimin Çeşitleri, İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme. Çev. İsmail Hakkı Yılmaz. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• JUNG, C.G. (2015). Rüyalar. Aylin Kayapalı (Çev.). İstanbul: Pinhan Yayıncılık
• KARA, H. (2015). Rüyalar, Hayal Kurma ve Uyanıklık. Dinlenen Ben, Rüya ve Terapi Dergisi. S.2, İstanbul: Yerküre Yayıncılık
• KARA, H. (2017). Belirsizlik, Karar Verme ve Rüyalar Üzerine. Dinlenen Ben, Rüya ve Terapi Dergisi. S.5, İstanbul: Yerküre Yayıncılık
• KARACA, F. (2006). Kader Algısı-Ruh Sağlığı İlişkisi Üzerine Empirik Bir Araştırma. İslami Araştırmalar Dergisi. S.3, ss. 479-489.
• KARSLI, N. (2019). Psikolojik İyi Oluş ve Dindarlık İlişkisi: Trabzon İlahiyat Örneği. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. S. 15. ss. 173-205.
• KÜŞAT, A. (2006). Ergenlerde Tanrı Tasavvuru. Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi. Ed. Ünver Günay, Celaleddin Çelik. ss.113-156. Adana: Karahan Kitabevi.
• MEHMEDOĞLU, A.U. (2011). Tanrıyı Tasavvur Etmek. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• MERTER, M. (2014). Psikolojinin Üçüncü Boyutu, Nefs Psikolojisi ve Rüyaların Dili. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• MİRAS, K. (1978a). Sahîh-i Buhâri Muhtasarı, Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi. C.4 Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• NEUMAN, W. L. (2017). Toplumsal Araştırma Yöntemleri, Nicel ve Nitel Yaklaşımlar. 2. Cilt. Çev. Sedef Özge. Ankara: YayınOdası Yayıncılık.
• PARGAMENT, K.I. (1997). The Psychology of Religion and Coping: Theory, Research, Practice. New York: The Guilford Press.
• REVONSUO, A. (2017). Bilinç, Öznelliğin Bilimi. Çev. Selim Değirmenci. İstanbul: Küre Yayınları.
• RYFF, C. D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology. 57(6), p. 1069- 1081.
• SARI, S. (2016). Rüya Yoluyla Gerçekleşen Dinî Tecrübe Olayları Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Din Psikolojisi Bilim Dalı.
• SCHIMMEL, A. (2005). Halifenin Rüyaları. Çev. Tûba Erkmen. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• SERİNSU, A. N. (2009). Dinî Terimler Sözlüğü. Ankara: Meb Yayınları.
• SOLMS, M. (2000). Dreaming and REM Sleep Are Controlled by Different Brain Mechanism. Behovioral and Brain Sciences. 23, p. 793-1121. Cambridge University Press.
• SWINBURNE, R. (1979). The Existence of God. Oxford: Clarendon Press.
• ŞAHİN, M. (2018). Dinî Bir Değer Olarak Tevekkül Yöneliminin Psikolojik Sebep ve Sonuçları Üzerine Araştırma. Doktora Tezi. Danışman: Hayati Hökelekli. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Din Psikolojisi Bilim Dalı.
• TÜRK DİL KURUMU. (2005). Türkçe Sözlük. Recep Torbalı (Der.). Ankara: TDK Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.7, ss. 145-170.
• YALOM, I. D. (2017). Bağışlanan Terapi. Çev. Zeliha Babayiğit. İstanbul: Pegasus Yayınları.
• YARAN, C. S. (2009). Dinî Tecrübe ve Meûnet, Sıradan İnsanların Sıradışı Dinî Deneyimleri. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• YILDIRIM, A. ve ŞİMŞEK, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• YILDIZ, M. (2007). Çocuklarda Tanrı Tasavvurunun Gelişimi. İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı.