Kelam Açısından Doğal Kötülüklerin İlahî Adalet ile Bağdaşırlığına İlişkin İzahlar

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 2, 29 - 74, 05.07.2015

Recep Ardoğan

https://doi.org/10.20493/bt.06237

Cited By: 7

Öz

Bu makalede kelamî açıdan doğal kötülük inceleme konusu
yapılacaktır. Kelamcılar, bu problemin çözümü sadedinde farklı görüşler
ileri sürmüşlerdir. Eş’ariyye ve M’aturidiyye “doğal kötülüklerin ve
elemlerin” Allah’ın fiillerinden kaynaklandığı görüşünde birleşirler.
Eş’ariyye’ye göre Allah’ın kullarına verdiği elemler, iyidir ve insanın
yararınadır. Fakat Mutezile, bazı şer ve elemleri Allah yaratır,
bazılarının da insan tarafından yapılmasına izin verir der. Ancak,
her kötülük ve acı, nice iyilik ve faydanın ortaya çıkmasına vesiledir.
Allah’ın fiillerinde hadsiz hikmet ve maslahatlar vardır. Dolayısıyla,
doğal şer ve elemler, gerçekliğin izafi görünümlerinden yalnızca
biridir ve o gerçeklikte nice lütuf ve iyilikler saklıdır.

Anahtar Kelimeler

Allah, kötülük, elem, hayır, ilahî adalet, hikmet.

Kaynakça

• Aliyyü’l-Kârî, Molla Ali b. Sultan Muhammed. (1430/2009). Şerhu’l-fık- hi’l-ekber, thk. Mervan M. eş-Şe’’âr, Dimeşk: Dâru’n-Nefâis.
• Ardoğan, Recep (2014). Risale-i Nur Perspektifinden Kötülük Prob- lemi (Adl-i İlahî). http://3kelam.wix.com/sosyal-kelam# risale-i-nur- da-ktlk-problem/cay9 web adresinden 06.06.2014 tarihinde alınmıştır.
• Ardoğan, Recep. (2011). İslâm Açısından Sivil İtaatsizliğin Teorik Te- melleri, Toplum bilimleri dergisi, V/9: 51-72.
• Augustinus, Aurelius (1961), “(Readings from) The City of God”, F. W. Coker (ed.), Readings in political philosophy içinde. New York: Mac- millan Company.
• Aydın, Hüseyin. (2009). İlâhî adalet açısından çocuk ve hayvan elem- leri meselesi. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14:2, 1–27.
• Bağdâdî, Abdulkahir b. Tahir. (1423/2002). Usûlü’d-din, thk. Ahmed Şemsüddin, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Bolay, Süleyman Hayri (1979), Türkiye’de Ruhçu ve Maddeci Görüşün Mücadelesi, İstanbul: Töre-Devlet Yayınevi.
• el-Bağdâdî, Abdulkahir b. Tahir. (1995). el-Fark beyne’l-firak, nşr. M. Muhyiddin Abdülhamîd, Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye.
• el-Bakıllanî, Kâdî Ebu Tayyib. (1993). el-İnsaf fîmâ yecibu i’tikâduhu velâ yecûzü’l-cehlü bih, nşr. M. Zahid el-Kevseri, Kahire: Mektebe- tü’l-Ezheriyye li’t-Türâs.
• el-Bakıllanî, Kâdî Ebu Tayyib. (1407). Temhîdi’l-evâil ve telhîsı’d-delâil, thk. Imaduddin Ahmed Haydar, Beyrut: Muessetu’l-Kutubu’s-Sekâ- fiyye.
• Beydâvî, Kâdî Nasıruddîn. (1993). Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl, İstan- bul: Dersaadet Kitabevi.
• el-Câhiz, Ebu Usmân Ömer b. Bahr. (1384/1965). Kitâbü’l-Hayevân, thk. Abdüsselan M. Harun, Mısır: Mektebetü ve matbaatu Mustafa el-Bânî.
• el-Cürcâni, seyyid Şerif Ali b. Muhammed. (1419/1998). Şerhu’l-Meva- kıf, nşr. Mahmud Ömer Dimyati, Lübnan: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye.
• el-Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn Ebu’l-Me’âlî Abdülmelik b. Abdillah b. Yusuf (2010), Kitâbü’l-irşâd -inanç esasları kılavuzu-, trc. A. Bü- lent Baloğlu vd., Ankara: TDV.
• Çağrıcı, Mustafa. (1998). Hayır, TDV İA, İstanbul: TDV, 44-46.
• Ebu Ya’lâ, Kâdî Muhammed b. Huseyn b. Muhammed ibn Ferrâ (1974), el-Mu’temed fî usûli’d-dîn, thk. Vedî’ Zeydân Harrâd, , Beyrut: Dâ- ru’l-Meşrik.
• Ebu Yusuf. (1977). Kitâbu’l-Harac. Kahire.
• Ebu Ubeyd, Kâsım İbn Selam (1981), Kitabu’l-Emvâl, Kahire.
• Farabi (2014), “Siyeset felsefesine dair görüşler”, trc. Hanifi Özcan, Fa- rabî’nin iki eseri, nşr. Hanifi Özcan, İst.: İFAV Yay.
• Fuzûlî, Muhammed b. Süleyman el-Bağdâdî. (1962). Matla’u’l-itikâd fî marifeti’l-mebdei ve’l-meâd, nşr. Muhammed b. Tavid et-Tancî, An- kara: A.Ü.İ.F. Yay.
• el-Gazzalî, Ebu Hamid Muhammed. (1321). İhyâu ulûmi’d-dîn, İstan- bul: Dersaâdet.
• el-Gazzalî, Ebu Hamid Muhammed. (1431/2010), el-Maksıdü’l-esnâ fî şerhi esmâillâhi’l-hüsnâ, thk. Kasım Muhammed Nuri, Dımeşk: Mektebetü Dâru’l-Fecr.
• el-Hayyât, Ebu’l-Huseyn Abdurrahim b. Muhammed. (1957). Kitabu’l-in- tisâr ve’r-redd alâ’bni’r-ravendî el-mulhıd, nşr. Alber N. Nader, Beyrut.
• Hucvirî, Ali b. Osman. (1982). Keşfu’l-mahcûb (hakikat bilgisi), trc. Sü- leyman Uludağ, İstanbul.
• Hume, David (2007). Dialogues concerning natural religion, edited by Jonathan Bennett, www.earlymoderntexts.com/pdf/humedial.pdf No- vember 2010.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali ez-Zahiri. (1351). el-Muhallâ, Mısır.
• İbn Kayyım, el-Cevziyye. (1317), Turuku’l-hukm fî’s-siyâseti’ş-şer’ıyye. Mısır.
• İbn Kayyım, el-Cevziyye. (ts.), Şifâ’ü’l-‘alîl fî mesâ’ili’kadâ’ ve’l-kader ve’l-hikme ve’t-ta‘lîl, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbn Kayyım, el-Cevziyye. (1428), Hâdi’l-ervâh ilâ bilâdi’l-efrâh, thk. Zaid b. Ahmed en-Neşîrî, Mekke: Dâru’l-Âlemi’l-Fevâid.
• İbn Sina. (1366/1947). el-İşârât ve’t-tenbîhât, nşr. Süleyman ed-Dünyâ, Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Arabiyye.
• el-Îcî, Adudiddin Abdurrahman b. Ahmed. (ts), el-Mevâkıf fî ilmi’l-kelâm, Beyrut: Âlemü’l-Kütüb.
• İmam-ı Rabbânî, Ahmed-i Farukî Serhendî. (2008). Mektubât tercemesi, trc. H. Hilmi Işık, , İstanbul: Hakikat Kitabevi.
• Kâdî Abdulcebbâr, ibn Ahmed el-Hemedanî. (1385/1965). el-Muğnî, fî ebvâbi’t-tevhîd ve’l-adl, XIV, thk. Mustafa es-Sekâ, , Kahire Dâ- ru’l-Mısriyye li’t-Te’lîf ve’t-Terceme.
• Kâdî Abdulcebbâr, ibn Ahmed el-Hemedanî. (1988). Şerhu’l-usûli’l-hamse, thk. Abdülkerim Usman, Kahire: Mektebetü Vehbe.
• Kâşanî, Abdurrezzak (1309). Şerhu fususi’l-hikem, Kahire.
• Kazanç, Fethi Kerim. (2008). Kelâmî düşüncede kötülük sorununa kısa bir bakış. Kelam Araştırmaları, VI/6: 77-106.
• Kuşeyrî, Ebu’l-Kâsım Abdulkerîm. (1410/1990). er-Risâletu’l-kuşeyriyye fî ilmi’t-tasavvuf, thk. Maruf Zerîk, Ali Abdulhamid Baltacı, Beyrut.
• Leaman, Oliver. (1992). İslam felsefesine giriş, trc. Turan Koç, Kayseri: Rey Yay.
• Manafov, Rafiz (2009). Meşşâî Felsefe ve Kelâm Düşüncesinde ‘Adl-İ İlâhi’ (Teodise) Meselesi, SÜİFD, 28: 105-124.
• Mutahharî, Murtaza. (1988). Adl-i ilahi, Trc. ve nşr. Hüseyin Hatemî, İstanbul: İşaret Yay.
• Nursî, Said. (2011a). Muhakemat, İstanbul: Yeni Asya Neşriyat.
• Nursî, Said. (2011b). Mektubat. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat.
• Ormsby, Eric Lee. (2001). İslâm düşüncesinde ‘ilâhî adâlet’ sorunu (teo- dise). çev. Metin Özdemir, Ankara: Kitâbiyât Yay.
• Özdemir, Metin (2001). İslam düşüncesinde kötülük problemi, İstanbul: Furkan Kitaplığı.
• Özdemir, Metin. (2013). Kötülük problemi, Ş. Ali Düzgün (ed.), Kelam el kitabı içinde, Ankara: Grafiker Yay.
• Özdemir, Metin. (2001). Kötülük problemine eleştirel bir yaklaşım, Cum- huriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4: 225-259.
• Özel, İsmet. (1998). Hilafet ve demokratlaşma, İsmail Kara, Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi içinde, İstanbul: Kitabevi Yay.
• er-Rayyıs, Muhammed Ziyâuddin. (1969). en-Nazariyyetü’s-siyâsiyye- ti’l-islamiyye, Mısır: Daru’l-Maarif.
• Serrâc, Ebu Nasr. (1330/1960), Kitabu’l-lüm’a fi’t-tasavvuf, thk. Abdul- hakim Mahmud, Abdulbaki Surur, Mısır.
• Sülemî, Ebu Abdirrahman Muhammed b. Huseyn. (1401/1981). Kita- bu’l-Mukaddime fi’t-Tasavvuf, Süleyman Ateş (ed.), Sülemî’nin Ri- saleleri içinde, Ankara.
• eş-Şehristânî, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdilkerîm. (1415/1995). el-Mi- lel ve’n-nihal, thk. Emir Ali Mehnâ, Ali Hasen Fâur. Beyrut: Dâ- ru’l-Ma’ârif.
• eş-Şehristânî, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdilkerîm. (1934). Nihâye- tu’l-ikdâm fî ilmi’l-kelâm, nşr. Alfred Guillaume, London: Oxford University Press.
• el-Üsmendî, Alâeddin Muhammed b. Abdilhamîd es-Semerkandî. (2005). Lübâbü’l-kelâm, thk. M. Said Özervarlı, İstanbul: TDV.
• Yamani, Ahmad Zaki. (1972). Islamic Law And Contemporary Issues, Charles Malik (ed.), God And Man in The Contemporary Islamic Thought içinde, Beirut: American University of Beirut Centennial Publicansions.